Έχοντας ασχοληθεί με πολλά “παρακλάδια” της τέχνης του λόγου, πώς θα συστηνόσουν σήμερα; Ποιο από όλα παραμένει η μεγάλη σου αγάπη; Μάλλον με το γενικό “γραφιάς”. Σίγουρα όχι ποιητής και όχι συγγραφέας. Ας χρησιμοποιούμε με περισσότερη οικονομία αυτούς τους χαρακτηρισμούς σε μία χώρα με τόσο δυνατό ρίζωμα σε αυτές τις δύο τέχνες. Τόσο οι στίχοι όσο και τα κείμενα, λειτουργούν συμπληρωματικά. Αγαπάω περισσότερο ό,τι κάνω την κάθε φορά. Αν και ξέρω καλά πως τα τραγούδια έχουν μεγαλύτερη αντοχή στον χρόνο, ενώ το κείμενο ή το άρθρο, έχουν περιορισμένη ζωή, ποτέ δεν λειτουργώ με αγωνίες υστεροφημίας και δεν υποτιμώ ούτε μια απλή παράγραφο σε ένα site ή σε μια εφημερίδα. Δεν υποτιμώ ούτε καν τον έναν και μοναδικό αναγνώστη που μπορεί να το διαβάσει. Δεν το θεωρώ λίγο. Πρέπει να γράφεις έχοντας την “ευθύνη” και την “επίγνωση” πως γράφεις κάτι που θα μείνει για πάντα, θα το βρίσκεις μπροστά σου, θα σε κυνηγάει και θα σε δικαιώνει ή θα σε αμφισβητεί και θα σε ακυρώνει. Θα ακουστεί παράδοξο αλλά περισσότερο δικά μου νιώθω τα κείμενα παρά τα τραγούδια μου. Το τραγούδι όταν κυκλοφορήσει, το ΄χασες. Και επίσης στην τέχνη υπάρχει και μία σύμβαση με την οποία ξέρω πως πολλοί δεν συμφωνούν και την βρίσκουν και ύποπτη αλλά εγώ μάλλον την ασπάζομαι. Πολλές φορές, γίνεσαι ένας καλός αγωγός ενός πράγματος χωρίς εσύ ο ίδιος να ταυτίζεσαι απαραίτητα μαζί του. Αυτό δεν σε κάνει ψεύτη (στην τέχνη, επαναλαμβάνω). Αισθάνομαι πως πρέπει να υποστηρίζω με την ζωή μου και τις επιλογές μου, περισσότερο τα κείμενά μου παρά τα τραγούδια μου!
Στο κομμάτι “Δελτίο των 8” αναφέρεις χαρακτηριστικά σε έναν στίχο “πιστεύω μόνο τον καιρό”. Είναι αναξιόπιστα τα ΜΜΕ; Ύστερα από ότι έχει ζήσει η κοινωνία μας, είναι υγιές να υπάρχουν φιλοκαθεστωτικά και αντικαθεστωτικά ΜΜΕ; “Ούτε αξιόπιστα, ούτε υγιές, αλλά πού και πότε συνέβη το αντίθετο, όταν μάλιστα μιλάμε για τα τα μεγάλα συγκροτήματα; Έτσι κι αλλιώς τα δελτία στην Ελλάδα έχουν πάψει εδώ και χρόνια να είναι δελτία ειδήσεων, είναι δελτία προσωπικών απόψεων και σχολιασμού. Αυτοϋπονομεύονται. Άρα, εκ των πραγμάτων, ο υποκειμενισμός και ενίοτε η εκτέλεση συμβολαίων, είναι το κύριο χαρακτηριστικό τους. Χρειάζεται παίδεμα για να μάθεις να βρίσκεις μόνος σου την τροφή σου στην ενημέρωση. Όπως και σε όλα τα άλλα βέβαια. Από την άλλη, επειδή δεν υπάρχουν και τόσες “παρθένες” στον χώρο μας, δεν μπορώ να μην αντιμετωπίσω με χαμόγελο την τζάμπα μαγκιά όσων πέρασαν από μεγάλο συγκρότημα και μόλις έφυγαν έγιναν τιμητές της αντικειμενικότητας και της δημοσιογραφίας. Έχεις διαβάσει κανένα άρθρο τους που να στρεφόνταν εναντίον ή να ασκούσε κριτική στον ιδιοκτήτη; Και καλά το άρθρο θα το έκοβε ο αρχισυντάκτης. Πού και πότε εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους όσο πληρώνονταν από τον συγκεκριμένο άνθρωπο; Όλοι είμαστε ατελείς και πολλές φορές κρυφτήκαμε. Ας το αναγνωρίσουμε στους εαυτούς μας και στους άλλους και να μπήγουμε τα νύχια μας σε σάρκες με περισσότερη κατανόηση… Βέβαια, δεν εξομοιώνω εκείνον που δεν μιλούσε γιατί έπαιρνε χίλια ευρώ και είχε δύο παιδιά να ζήσει, με εκείνον τον δημοσιογράφο που παίρνει τα είκοσι χιλιάρικα και χλευάζει καθημερινά όλους τους ανυπεράσπιστους. Αυτόν τον θεωρώ τελειωμένο. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είναι τελειωμένος.
Πηγαίνοντας πέντε με έξι δεκαετίες πίσω, παρατηρούμε ότι η χώρα μας κατάφερε να περάσει μέσα από έντονα κρίσιμες καταστάσεις με την βοήθεια του πολιτισμού (κατακτώντας και πολλές διεθνείς διακρίσεις). Άραγε, θα μπορούσε να μας βοηθήσει για άλλη μια φορά ο πολιτισμός να βγούμε από το τέλμα; Θα μας στενοχωρήσω. Τα νόμπελ τα πήραν ο Ελύτης και ο Σεφέρης. Τα Λένιν, ο Μίκης, ο Ρίτσος και ο Βάρναλης. Όπως και το ευρωπαϊκό το πήραν ο Ζαγοράκης και τα άλλα παιδιά. Δεν τα πήρε η Ελλάδα. Δεν υποτιμώ βέβαια το περιβάλλον, την παράδοση της γλώσσας, τον βαρύ οπλισμό που χρησιμοποίησαν αυτά τα τεράστια μεγέθη του λόγου και της μουσικής. Όμως ήταν κατακτήσεις μέσα από προσωπική περιπέτεια. Δεν ξέρω τι άλλο πέρα από μία πρέζα παρηγοριάς και κουράγιου είναι η ταύτισή σου με τις διαδρομές άλλων. Απαραίτητο μεν το κουράγιο που αντλείς από τους άλλους, αλλά ακόμη πιο απαραίτητο εκείνο που “γεννάς” μόνος σου. Ο πολιτισμός βοηθάει τους ανθρώπους, δεν ξέρω αν βοηθάει ολόκληρους λαούς. Είμαστε τόσο διαφορετικοί. Η κοινή μας γλώσσα δεν είναι τόσο ισχυρό συνεκτικό στοιχείο όσο παρουσιάζεται σε εξάρσεις περί εθνικής ενότητας και ταυτότητας, σε αποστροφές λόγων πολιτικών.
Στην αφήγησή σου που βρίσκεται στην Αφετηρία και έχει τον τίτλο “Θα πάμε” αναφέρεις την φράση “Θα μας καταπιούν τα ίδια μας τα βήματα”. Τα τελευταία χρόνια είχαμε στροφή των καλλιτεχνών (και του κόσμου) στο έντεχνο τραγούδι. Έχεις νοιώσει ότι αυτό το είδος στίχου καταπίνεται από τα ίδια του τα βήματα, δεδομένου ότι αρκετοί αξιόλογοι Έλληνες καλλιτέχνες στρέφονται πλέον στον αγγλικό στίχο; Δεν ξέρω κανέναν από τους αξιόλογους –όπως λες- καλλιτέχνες που να στράφηκαν στον αγγλικό στίχο. Όσοι γράφουν στα αγγλικά, ξεκίνησαν έτσι. Δεν θα κρίνω κανέναν για το ποια μορφή θα επιλέξει να δώσει στην έκφρασή του. Δεν υπάρχει “πρέπει”. Θεωρώ πως ο αγγλικός στίχος στο ελληνικό τραγούδι έχει κοντά πόδια και προσωπικά δεν με συγκινεί, αλλά αυτή είναι μια εντελώς προσωπική εκτίμηση, δεν είναι οδηγία προς ναυτιλομένους. Μας έχει παραδοθεί μία από τις ακριβότερες παραδόσεις Λόγου, παγκοσμίως, και το ελληνικό τραγούδι έχει μεγάλο μερίδιο τόσο στην συντήρηση των φωλιών όσο και στο ένα βήμα παραπέρα. Την αισθάνομαι ζωντανή την ιστορία του σπουδαίου ελληνικού στίχου, μόνο μέσα σε αυτήν θέλω να ζήσω και να φτιάχνω τα δικά μου πραγματάκια. Από την άλλη όποιος την αισθάνεται νεκρή ή ξένη, έχει κάθε δικαίωμα να ψαχτεί αλλού”.
Στο ίδιο κομμάτι, το “Θα πάμε”, μου κάνει εντύπωση μια ωραία φράση “…Να μια φωτεινή σκέψη, οι άλλοι…..”. Τελικά, οι άλλοι είναι μια φωτεινή σκέψη ή , όπως έλεγε ο Σαρτρ, είναι η κόλαση; Όπως σου είπα λίγο πριν, δεν αντέχουμε για πολύ μόνοι μας. Ένα μεγάλο μέρος του οξυγόνου μας το παράγουν οι άλλοι. Όμως πρέπει κι εσύ να παράγεις για τους άλλους. Δεν ξέρω αν είναι κόλαση ή παράδεισος αλλά είναι το μέτρο μας. Με τους άλλους ανθρώπους ζυγιζόμαστε στα πάντα. Τίποτα από ό,τι κάνουμε και ό,τι λέμε δεν μπορεί να αντέξει, δεν μπορεί να αποκτήσει το παραμικρό νόημα, δίχως την επαφή και την ροή μέσα στους άλλους ανθρώπους. Τι είναι ένα υπέροχο τραγούδι που δεν το έχει ακούσει ποτέ κανείς; Ούτε για εκείνον που το έγραψε και το έχει ακούσει μόνο αυτός δεν μπορεί να είναι μια ανεξάντλητη πηγή αισθήματος. Αν δεν ανατροφοδοτηθεί από τους άλλους, πέθανε. Αυθύπαρκτη είναι μόνο η φύση.
Μετά από 22 χρόνια άφησες την μπάντα των FM για να κάνεις διαδικτυακό ραδιόφωνο. Γιατί; Δεν είμαι σίγουρος ότι άφησα εγώ την μπάντα και δεν με άφησε αυτή… Αυτό που έκανα επί είκοσι δύο χρόνια στο ραδιόφωνο, δεν έχει και πολλούς “φίλους” στα FM πια. Δεν έχω κανένα παράπονο –θα ήμουν αχάριστος- και κανέναν θυμό για κανέναν. Ήταν μεγάλη περιπέτεια και μόνο τα καλά έχω κρατήσει. Σε δημιουργικό επίπεδο αισθάνομαι κερδισμένος γιατί τα τελευταία τρία χρόνια έχω ρίξει όλη μου την ενέργεια στα κείμενα -σε protagon και Ελευθεροτυπία- αλλά κυρίως στην δισκογραφία, στην οποία λόγω ΜΕΛΩΔΙΑ δεν ήμουν όσο ενεργός θα ήθελα. Επίσης κάνω μια σειρά σεμιναρίων σε Αθήνα και επαρχία –από ιστορία ελληνικού τραγουδιού, μέχρι εργαστήρια στιχουργικής- στα οποία έχω αποκτήσει επαφή με εξαιρετικά παιδιά, κάνουμε πολύ καλές κουβέντες και κάποιες φορές αισθάνομαι πως αλλάζω δέρμα… Το διαδικτυακό ραδιόφωνο δεν το επέλεξα εγώ αλλά μάλλον εκείνο. Δεν μπορούσα να αρνηθώ την πρόταση παλιών και αγαπημένων συνεργατών να συμβάλω όσο μπορώ στο εγχείρημα τους, στο www.toradiofono.gr. Παρόλο που δεν μου λείπει το ραδιόφωνο, τις χαίρομαι τις εκπομπές μου εκεί.
