Η Ασπασία Κουλύρα ζει στο Ασπροκκλήσι Θεσπρωτίας. Έχοντας ζήσει τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, τον εμφύλιο, τη χούντα και την σημερινή κρίση μιλάει στην Popaganda λίγο πριν κλείσει τα 90 της χρόνια. Μια γυναίκα που αγαπάει τα γράμματα και την λογοτεχνία, θαυμάζει τους ερευνητές και βλέπει ντοκιμαντέρ, ξεκίνησε δύο χρόνια πριν να γράφει ένα ημερολόγιο με τις μνήμες της, το παρελθόν και το παρόν της.
Γεννήθηκα στη Μουργκάνα της Ηπείρου το ’25. Στις 3 του Δεκέμβρη φέτος θα μπω στα 90. Στην οικογένεια ήμασταν πέντε παιδιά, εγώ η προτελευταία. Σχολείο πήγα μέχρι την Τετάρτη. Ο δάσκαλος μας έλεγε καθίστε διάλειμμα τώρα, δεν ήταν καλός δάσκαλος αυτός. Η μάνα μου πήγαινε στα χωράφια, το βράδυ γυρίζανε. Τι γράμματα να μάθω; Τέλος πάντων, διάβαζα λιγάκι, αλλά δεν έμαθα καλά να γράφω.
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος με τους Ιταλούς εγώ ήμουνα 15 χρονών. Ξεκίνησε ο πόλεμος το πρωί δίπλα από το χωριό μας. Μας είχανε πάρει ήδη τα σύνορα, η Βόρειος Ήπειρος ήτανε Ελλάδα μέχρι το ’13. Μας πήρανε τα χωράφια, τους μύλους. Είχανε έρθει οι Ιταλοί και μένανε στο αλβανικό έδαφος. Ένα χρόνο μετά ήρθε ένα κορίτσι και φώναζε ότι θα γίνει πόλεμος. Έβαλα φωνές εγώ, Γρηγόρη του λέω του χωροφύλακα, αύριο κηρύττεται ο πόλεμος από μια ράχη απέναντι από το χωριό μας. Τι φοβάσαι μου λέει, θα κόψουμε σχέσεις πρώτα. Δεν μπορεί να κηρύξει τον πόλεμο η Ιταλία έτσι… Κι όμως τον κήρυξε, ένα όχι είπε μόνο ο Μεταξάς . Το πρωί που λες, άνοιξαν το τουφεκίδι και πέρασαν οι Ιταλοί. Από το ’41 μέχρι το ’44 γίναμε κατοχή της Γερμανίας. Το ’44 μας κάψανε το χωριό. Ένας συγχωριανός μας, να μην πω το όνομα γιατί δεν θέλω να ακούσουν τα παιδιά του, ήταν με τους Γερμανούς. Αυτός με κάτι θύμωσε, κάτι δεν του ‘καμαν το χατίρι το ΕΑΜ και έφερε τους Τούρκους που είχαμε εδώ, ήρθαν και Γερμανοί μαζί και το κάψανε. Ήταν την ημέρα του Πάσχα, ήμασταν στην εκκλησία και φύγαμε όλοι για το βουνό. Πεθάνανε τότες τα παιδάκια όλα, δεν είχαμε γάλα να τους δώσουμε. Είκοσι παιδιά πεθάνανε μέσα σ’ ένα μήνα, από τριών χρονών και κάτω όλα… Και πεθάνανε και δέκα γυναίκες, έπεσε ελονοσία.
Κατεβήκαμε μετά στο χωριό, είχανε μείνει δυο τρία σπίτια και το σχολείο. Μαζεύτηκε ο κόσμος, μας έφαγαν οι ψείρες. Έμαθαν στα Γιάννενα τα νέα, έστειλαν από τον Ερυθρό Σταυρό ένα γιατρό που ήταν Γερμανόφιλος. Φάτε μας έλεγε να γυρέψετε. Τι να φάμε λέγαμε, τα πρόβατα μας τα πήρανε. Να κόψετε από το πόδια σας να φάτε μας έλεγε.
Το φθινόπωρο παντρεύτηκα. Σε μια καλύβα παντρεύτηκα κι έκατσα χρόνια εκεί, μετά φτιάξαμε το σπίτι, το σκεπάσαμε, κουβάλαγα πέτρες. Ήμουνα στις οργανώσεις του χωριού, κανόνιζα να μαζέψουμε κρεμμύδια, να φτιάξουμε κάλτσες, να βοηθήσουμε τους αντάρτες που πολεμάνε τους Γερμανούς και μετά τους σκότωσαν οι ίδιοι οι Έλληνες. Τ’ αδέρφια μου πήγανε στον ΕΛΑΣ.
Στον ΕΛΑΣ δεν ήτανε όλοι κομμουνιστές, ξεσηκώθηκαν παιδιά που ‘τανε εναντίον των Γερμανών, ήταν και οι κομουνιστές βέβαια μέσα, αλλά τους πήρε όλους η μπόρα και τους βγάλανε όλους κομμουνιστές. Δείρε τον ένα, δείρε τον άλλον… Τα στρατοδικεία σκοτώσανε δεκατρείς χιλιάδες. Με εντολή του κράτους. Είκοσι χρονών παιδιά τα σκοτώνανε… Εμείς τότε με την οικογένειά μου πήγαμε και μείναμε στα Σελιανίτικα, στο Αίγιο. Έπαιρνε η αστυνομία τηλέφωνο και ρωτούσε τι άνθρωποι είμαστε. Στα Σελιανίτικα έμεινα από το ’49 μέχρι το ’55. Ύστερα γυρίσαμε στο χωριό στην Ήπειρο που ήθελε ο άντρας μου. Μετά από λίγα χρόνια έφυγε για τη Γερμανία μετανάστης να δουλέψει, όπου έμεινε 17 χρόνια. Έτσι σπούδασα και τα τέσσερα παιδιά.
Mε τους Γερμανούς γίναμε φίλοι. Με τους Έλληνες ακόμα δεν συμφιλιωθήκαμε… Οι Γερμανοί πάντως θα τον βρίσκανε τον τρόπο. Δεν τα καταφέρανε τότε, αλλά σήμερα την έχουν κατακτήσει τελικά την Ευρώπη. Στην Ελλάδα δεν έχουμε πολιτικούς, ούτε ξέρουν να κυβερνήσουν, ούτε θέλουνε. Είναι άρπαγες. Δεν πέρασε πολιτικός στην Ελλάδα να πονέσει την πατρίδα. Ένας Βενιζέλος (Ελευθέριος!) κι ένας Πλαστήρας, κανένας άλλος, κατά τη δική μου άποψη, που είμαι η τελευταία τρύπα της φλογέρας. Όπως τα βλέπω με το δικό μου μάτι και με το μυαλό μου. Δισεκατομμύρια χρέος η Ελλάδα, 9 εκατομμύρια άνθρωποι… Τα φάγανε, δεν ξέρω τι τα κάμανε, μπορεί και η Ευρώπη η ίδια να μας χαντάκωσε. Οι πολιτικοί μας δεν έδωσαν σημασία στην Ελλάδα, από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο δήμαρχο, φάγανε όλοι.
Εγώ δεν πιστεύω κανέναν, αλλά πρέπει τούτοι να φύγουν. Έχουνε κάνει τις ρίζες μέχρι το Μπαγκλαντές. Δεν πρέπει να ψηφίσουμε τους ίδιους. Εγώ θέλω να βγει το Σύριζα. Να το δούμε. Καλύτερος είναι ο Βαγγέλης και ο Σαμαράς; Πρέπει πάντοτε να τους αλλάζουμε, όχι να τους αφήνουμε 40 χρόνια πάνω, να πιάνουνε ρίζες.
Ανεβαίνει και η Χρυσή Αυγή. Η μάνα της Χ. Α είναι οι δεξιοί. Ο κόσμος που τους ψηφίζει από κάπου πήρε το δικαίωμα, τόσα χρόνια που υπάρχει δε τους βλέπανε που οργανώνονταν; Άρα κάποια μάνα και πατέρα έχουν αυτοί, δεν είναι έτσι, κάποιοι τους καλύπτουν και τους φτιάχνουνε.
Από την Ευρώπη δεν μπορούμε μάλλον να βγούμε τώρα που μπήκαμε. Όμως πρέπει η Ευρώπη να φτιάξει λίγο. Τώρα είναι ο καπετάν ένας. Αν είναι Ευρώπη εντάξει, αλλιώς να ‘ναι ο καθένας στη χώρα του. Και όποιος φοβάται μην γυρίσουμε στη δραχμή, πες του μη φοβάται, εκεί θα ‘μαστε στην Ευρώπη και θα μας κυβερνάει η Μέρκελ.
Συμβαίνουν απίστευτα πράγματα πάντως. Αποφασίζουνε και διατάζουνε. Μια βραδιά αποφασίσανε και κλείσανε την ΕΡΤ. Εγώ στην ΕΡΤ3 έχω δει όλα τα ντοκιμαντέρ, έχω δει τον κόσμο όλον εκεί.
Έχουμε και υπουργό υγείας τον Άδωνη Γεωργιάδη. Αυτός είναι καλός. Πολύ καλός. Άμα έχεις τέτοιους υπουργούς μην στεναχωριέσαι για την υγεία. Τακ, πεθαίνεις και πας κάτω. Ξενοιάζεις.
Τη νέα γενιά τη βλέπω με δυο όψεις. Απ’ τη μία χαίρομαι που σπουδάζουν τα παιδιά και ξέρουνε τα πάντα γιατί εμείς δεν ξέραμε. Απ’ την άλλη όμως είναι ότι δεν υπολογίζουνε τίποτα, αρκεί να περνάνε καλά.
Εγώ θα ήθελα να είχα μάθει γράμματα και να ήμουνα σε μια τέτοια θέση που να μπορούσα να βοηθάω τους ανθρώπους, να ασχοληθώ με τα κοινά θα ήθελα.
Πρόπερσι το Μάη ξεκίνησα το ημερολόγιο μου. Γράφω λίγα πράματα. Τι κάνω, τι σκέφτομαι κάθε μέρα. Έχω γράψει όμως το βιβλίο μου. Ένα βράδυ είδα στον ύπνο μου τους Γερμανούς να καίνε το χωριό, όπως το καίγαν τότες. Το πρωί σηκώθηκα με πολλή στεναχώρια και σκέφτηκα πρέπει να γράψω κάτι γι’ αυτή την κατάσταση που περάσαμε.
Εγώ σαν κομμουνίστρια που υπήρξα έχω καταλάβει πια ότι αυτό το σύστημα δεν μπορεί να υπάρξει. Εγώ θέλω μια δημοκρατία, όπου οι βασικοί οργανισμοί (νερό, ΔΕΗ) να ανήκουν στο κράτος και να υπάρχουν νόμοι και ένα δίκαιο σύστημα που να τηρείται. Το κοινό δεν δουλεύει. Κάποιος που ήταν στην Τασκένδη μου είχε πει μια ιστορία. Αυτός ήταν γεωπόνος, δούλευε στα κτήματα. Πήγαινε ο κόσμος, όλοι μαζί και δούλευε στα καλαμπόκια, έβγαζαν μια παραγωγή. Λέει σε έναν, θα σου δώσω είκοσι στρέμματα να τα καλλιεργήσεις για να το πάρεις εσύ. Τα πήρε αυτός, όταν τελείωνε τη δουλειά του κρατικά, πήγαινε εκεί, τα σκάλιζε, τα πότιζε, έκανε πολύ περισσότερη παραγωγή. Έτσι είναι ο άνθρωπος.
Πιστεύω στον Χριστό όχι στην εκκλησία. Τι είναι η εκκλησία για να πιστέψεις σ’ αυτήν; Ένα σπίτι είναι που μπορείς να πας αν νιώθεις την ανάγκη αυτή. Αλλά ο Χριστός είχε φοβερή διδασκαλία, πολύ ανατρεπτική για την εποχή του, με τους φαρισαίους τότε και όλα αυτά. Ο έχων δύο χιτώνες να δίνει τον έναν; Το καλύτερο βιβλίο έχει. Αν εσύ δεν πιστεύεις ότι ήταν θεάνθρωπος, περιμένω τουλάχιστον να τον σέβεσαι σαν άνθρωπο.
Αποσπάσματα από το ημερολόγιό της.
Αυτές τις μέρες άκουγα ότι προσπαθούσαν οι κυβερνήτες, πώς θα μας θάψουν βαθύτερα. Δέκα μερόνυχτα πώς θα πάρουν τα υπουργεία. Στο τέλος οι καημένοι με τόσο αγώνα τα καταφέρανε και με συναίνεση του Σαμαρά και του Καρατζαφέρη τα καταφέρανε και κάνανε οικουμενική κυβέρνηση. Βοήθησε και η Αμερική. Μας έχει βοηθήσει πολλές φορές, τώρα θα άφηνε απ’ έξω τον Άδωνη και όλους τους φασίστες; Αλλά επειδή έχουμε κρίση έβαλαν εφτά υπουργούς περισσότερους, να βοηθήσουν να πάρουμε την έκτη δόση, για να δουν πώς θα κάμουν να πάρει ο καθένας το μερίδιό του. Ασ τους ανέργους, είναι μαθημένοι αυτοί στη φτώχια. Ο Γιώργος όπως είναι λεβέντης, έβαλε τον Παπαδήμα Πρωθυπουργό αφού το Πασόκ έμεινε άθικτο με αρχηγό τον Γιωργάκη. Η Αμερική τα κανονίζει αυτά πάντα. Και τον εμφύλιο και τις χούντες και έτσι τώρα έχουμε και τη Γερμανία που μας χρεοκόπησε. Αλλά πρώτος ήταν ο Αντρέας που άνοιξε το λάκκο και ο Γιωργάκης μας έριξε μέσα. Έχουμε πάντα καλούς κυβερνήτες που να τους βάραγε μια αστραπή στο κεφάλι. Πουλιούνται για μεγάλες θέσεις και χρήματα και πουλάνε την πατρίδα τους. Λένε άμα έχουν βίλες και παραβίλες μήπως μείνουν αθάνατοι. Εδώ όμως υπάρχει δικαιοσύνη, φτωχοί και πλούσιοι δεν γλιτώνουν απ’ το θάνατο.
Άκουσα σήμερα στο κουτί της Πανδώρας ότι ο Καραμανλής, δεν έφτανε ότι αθώωσε τους εγκληματίες πολέμου, αλλά τον κατηγορούν ότι ήταν συνεργάτης των Γερμανών. Το πιστεύω, γιατί αυτοί κυβερνάνε σήμερα.
Έχω μέρες να γράψω, όλο βλέπω ντοκιμαντέρ. Είδα πάρα πολλές χώρες και ζώα πάρα πολύ παράξενα, πλάσματα παράξενα έχει η γη….Αυτές τις μέρες που δεν μπορώ να κάνω δουλειά, έχω δει όλο τον κόσμο, τα περισσότερα τα βλέπω στο ερτ3.
