Όπως προφανώς γνωρίζεις κι εσύ δεν είναι λίγοι αυτοί που επί της ουσίας δεν τους απασχολεί το ζήτημα της μαζικής παρακολούθησης από τις μυστικές υπηρεσίες. Ή τέλος πάντων αποδέχονται, ας πούμε, ότι το κάθε τους «γκουγκλάρισμα» μπορεί να παρακολουθείται, ως ένα μικρό τίμημα που πρέπει να πληρώσουν για να παραμένει ο κόσμος ασφαλής. Δεν έχει καμία βάση αυτό το σκεπτικό; Μα δεν υπάρχει κανένα χειροπιαστό στοιχείο που να αποδεικνύει ότι η μαζική συγκέντρωση προσωπικών δεδομένων σταματάει την τρομοκρατία. Η «παραδοσιακή» κατασκοπεία, που είναι πιο στοχευμένη σε συγκεκριμένους υπόπτους, είναι μακράν πιο αποτελεσματική. Η μαζική παρακολούθηση μας επηρεάζει όλους. Αν γνωρίζεις ότι οι διαδικτυακές σου αναζητήσεις, τα sms και οι συνομιλίες σου θα αποθηκευτούν και είναι πολύ πιθανό να εξεταστούν από τις αρχές, αυτό δε μπορεί παρά να έχει μία αρνητική επίδραση στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Σκέψου να είσαι έφηβος, αβέβαιος ακόμη για τη σεξουαλικότητά σου. Ή ηλικιωμένος που έχει καταθέσει αγωγή απέναντι σε κάποιον γιατρό για παράβαση καθήκοντος. Ή ένας πολιτικός ακτιβιστής με απόψεις αντίθετες με αυτές που έχει η κυβέρνηση. Η ιδιωτικότητα είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Δεν είναι υπό διαπραγμάτευση.
Το υλικό του Snowden ήταν η δεύτερη, μετά τα Wikileaks, περίπτωση για την αξιοποίηση του οποίου συνεργάστηκαν διαφορετικοί δημοσιογραφικοί οργανισμοί. Εκτός όλων των άλλων, λοιπόν, θα μπορούσες να πεις ότι ήταν ένα μεγάλο μάθημα για τους ανθρώπους του κλάδου, σωστά; Ακριβώς! Το προηγούμενο της περίπτωσης Wikileaks, οπότε και συνεργάστηκαν Guardian, New York Times, Le Monde και El Pais, έδωσε τον τόνο και σε αυτή την περίπτωση, που μοιραστήκαμε τους φακέλους Snowden ξανά με τους Times. Αυτό μας επέτρεψε να δημοσιεύσουμε ιστορίες υπό την προστασία του Πρώτου Άρθρου του αμερικανικού συντάγματος (σ.σ. που εξασφαλίζει την απόλυτη ελευθερία του Τύπου). Αντίθετα, στη Βρετανία η κυβέρνηση μας ανάγκασε να καταστρέψουμε τελικά τα laptops που περιείχαν τους φακέλους, μπροστά στα μάτια τους, σε ένα υπόγειο πάρκινγκ αυτοκινήτων. Ήταν ένα γελοίο περιστατικό, γιατί και οι ίδιοι ήξεραν ότι υπήρχαν και άλλοι που είχαν τα δεδομένα που εμείς καταστρέφαμε.
Αυτή η υπόθεση δεν αφορά απλά τις γενιές που τη ζουν σε πραγματικό χρόνο, αλλά και αυτές που θα ακολουθήσουν. Είναι βέβαιο ότι θα τη μελετήσουν και οι ιστορικοί του μέλλοντος.
Κάτι που επιβεβαιώνει ότι υπό μία έννοια είναι πιο δύσκολο από ποτέ για ένα δημοσιογράφο να κάνει τη δουλειά του χωρίς παρεμβάσεις από «ανώτερες δυνάμεις». Πιστεύεις ότι η κατάσταση θα χειροτερέψει στο μέλλον; Πώς φαντάζεσαι δηλαδή τη δουλειά μας σε πέντε-δέκα χρόνια από τώρα; Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί με τις επικοινωνίες μας. Ο Snowden έχει απόλυτο δίκιο όταν λέει ότι όλες οι μη κρυπτογραφημένες επικοινωνίες δεν είναι ασφαλείς. Αυτό έχει σοβαρές συνέπειες για πάρα πολλούς επαγγελματικούς κλάδους, από δημοσιογράφους μέχρι γιατρούς και από δικηγόρους μέχρι λογιστές. Όλους όσους τέλος πάντων οφείλουν να προστατεύουν την ιδιωτικότητα ή ακόμη και την ανωνυμία των πελατών και των πηγών τους. Πρέπει, λοιπόν, εμείς οι δημοσιογράφοι καταρχήν να γίνουμε καλοί στην κρυπτογράφηση. Και να ξεφορτωνόμαστε το iphone όταν είμαστε εν μέσω μίας σοβαρής συνάντησης που πρέπει να παραμείνει κρυφή. Η παλιά καλή μέθοδος της συνάντησης πρόσωπο με πρόσωπο, με ένα σημειωματάριο, νομίζω ότι είναι προτιμότερη.
Μετά από όλα όσα συνέβησαν με τις αποκαλύψεις Snowden, που ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί, πιστεύεις ότι θα δούμε κάποια αλλαγή πλεύσης στις πρακτικές των μυστικών υπηρεσιών και γενικότερα των κυβερνήσεων; Η γνώμη μου είναι ότι οι μυστικές υπηρεσίες πάντα τείνουν να διατηρούν τα κεκτημένα τους αν όχι να ενισχύουν τις δυνάμεις τους. Αυτό που έχει αρχίσει να αλλάζει όμως, είναι ότι πλέον ο κόσμος τις αμφισβητεί, γιατί γνωρίζει. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια όλες αυτές οι υπηρεσίες μπόρεσαν να καταρρίψουν κάθε όριο ιδιωτικότητας χωρίς κανείς να το έχει πάρει χαμπάρι. Πλέον πρέπει με κάποιο τρόπο τουλάχιστον να προσπαθούν να δικαιολογούνν τις πράξεις τους. Γι’ αυτό όσα έχει κάνει ο Snowden είναι τρομερά σημαντικά. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι η ιδιωτικότητα έχει πεθάνει. Οι άνθρωποι πρέπει να αποφασίζουν από μόνοι τους για το πόσες πληροφορίες θέλουν να μοιραστούν μέσω της google ή του facebook ή του twitter. Στο τέλος της ημέρας όμως, πρέπει να επιμείνουμε όλοι ότι η ιδιωτικότητα είναι θεμελιώδες δικαίωμά μας. Αν δεν το κάνουμε, οι μελλοντικές γενιές δεν θα μας συγχωρήσουν.
O Luke Harding θα είναι ομιλητής στο φετινό TEDxAthens που θα γίνει 15 Νοεμβρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
