Μυστήριο 183 Αποθέρι Project στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Μεγάρων στις 15 Σεπτεμβρίου

Με αφετηρία την παραγωγή του πρωτογενούς τομέα (γεωργία, πτηνοτροφία, αλιεία κ.ά.), της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής, σύγχρονοι καλλιτέχνες και άλλοι δημιουργοί, εμπνέονται εικαστικά, γαστρονομικά και μουσικά δημιουργώντας ένα έργο σύγχρονης τέχνης και γαστρονομίας, με τη μορφή ενός παραδοσιακού -αλλά ταυτόχρονα πολύ διαφορετικού από τα συνηθισμένα- πανηγυριού.
Το εγχείρημα εξετάζει πως τα δίπολα παραδοσιακό/σύγχρονο, αγροτικό/ αστικό και συνύπαρξη/ διάδραση στον συγκεκριμένο τόπο, μπορούν να φέρουν κοντά τη σύγχρονη τέχνη με τον αποτύπωμα του παρελθόντος. Οι εικαστικοί καλλιτέχνες προσκλήθηκαν να ανακαλύψουν και να αποσαφηνίσουν αυτές τις αμφίσημες έννοιες σε συνεργασία με διακεκριμένους/ες μάγειρες/σεφ.

Κατά τη διάρκεια των artists-in-residence / workshops που διοργανώθηκαν μέσα στο καλοκαίρι του 2023, οι βρώσιμες πρώτες ύλες ως μέσο για τη δημιουργία έργων τέχνης επιλέχθηκαν διερευνώντας την ταυτότητα και την παράδοση του πρωτογενούς τομέα των Μεγάρων. Οι ντόπιοι κάτοικοι και παραγωγοί αφηγήθηκαν τις ιστορίες, τις παραδοσιακές συνταγές και παρουσίασαν τα έθιμα και την εξαιρετική ποιότητα των προϊόντων τους.

Οι καλλιτέχνες μαζί με τους σεφ ερεύνησαν, εμπνεύστηκαν και εργάστηκαν με αυτό το πολιτισμικό απόθεμα, αξιοποίησαν δημιουργικά τις πρώτες ύλες της περιοχής και έτσι παράχθηκαν βρώσιμα έργα τέχνης (performance και εγκαταστάσεις), τα οποία οι επισκέπτες θα «μεταλάβουν» σε μια γιορτή που η τροφή, ως το βιολογικό καύσιμο του ανθρώπινου σώματος, θα μεταφέρει αισθητηριακές προεκτάσεις, θα συγκινήσει και θα ανακαλέσει μνήμες. Παράλληλα έχουν προσκληθεί να μαγειρέψουν άτομα και τοπικοί λαογραφικοί σύλλογοι των Μεγάρων και της Νέας Περάμου, που αγαπούν και μελετούν την τοπική κουζίνα. Η βραδιά θα κορυφωθεί με ολονύκτιο γλέντι συνοδεία παραδοσιακής μουσικής από ζωντανή ορχήστρα.

Στόχος της δράσης είναι το ΑΠΟΘΕΡΙ PROJECT να μην είναι ένα τέλος εποχής αλλά να αποτελέσει πρωτοποριακό πεδίο καινοτόμων συζητήσεων, καθώς και ορόσημο για τον τόπο. Η δημιουργική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς θα καλλιεργήσει περαιτέρω συνδέσεις, θα αναδιοργανώσει συμβολικά και έμπρακτα τις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων της κοινότητας και θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής των Μεγάρων. Η ένταξη της σύγχρονης τέχνης στο ιδιαίτερο αυτό τοπίο μιας πόλης της περιφέρειας θα συστήσει έναν πολιτιστικό δρόμο ανάπτυξης ιδεών δίνοντας δυνατότητες να πλησιάσουμε το οικείο με όσα μας μοιάζουν μακρινά.

Ο εικαστικός Αντώνης Βολανάκης και ο σεφ Μανώλης Παπουτσάκης

Λίγα λόγια για το artists-in-residence εργαστήριο

Η πρωτότυπη δράση Μυστήριο 183 ΑΠΟΘΕΡΙ PROJECT είναι καρπός ενός artists-in-residence εργαστηρίου που πραγματοποιήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και στις αρχές Σεπτεμβρίου. Το πρόγραμμά του περιελάμβανε τη δημιουργία βρώσιμων έργων τέχνης, αυτόνομων ή ως μέρος μιας διευρυμένης δράσης (εικαστικής performance ή/και εγκατάστασης), που θα προσφερθούν στις 15 Σεπτεμβρίου στο κοινό, σε συνδυασμό με παραδοσιακό φαγητό που θα μαγειρέψουν οι ντόπιοι και οι τοπικοί λαογραφικοί σύλλογοι Μεγάρων και Νέας Περάμου, συνοδεία παραδοσιακής μουσικής από ζωντανή ορχήστρα μουσικών της περιοχής.

Στο πλαίσιο του εργαστηρίου, οι τοπικοί παραγωγοί μετέδωσαν την τοπική ιστορία των προϊόντων στους δημιουργούς. Οι καλλιτέχνες μαζί με τους σεφ διερεύνησαν τοπικές και άλλες συνταγές, υφές, ευαισθησίες ή/και ειδικούς χειρισμούς του κάθε προϊόντος, καθώς και τις εικονοπλαστικές, μορφοπλαστικές ή εννοιολογικές προεκτάσεις, που μπορούσαν να προσδώσουν στο τελικό καλλιτεχνικό προϊόν – έργο. Ο πειραματισμός σε σχέση με τις βρώσιμες ύλες ως μέσο για τη δημιουργία έργων τέχνης συνδέεται, άλλωστε με τον πρωτογενή τομέα και την ταυτότητα/ παράδοση των Μεγάρων.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ 

Εικαστικό έργο: Χάριτες Ζυμώνουν
Εικαστικός καλλιτέχνης: Αντώνης Βολανάκης
Σεφ/ Μάγειρας: Μανώλης Παπουτσάκης
Θεωρητική τεκμηρίωση έργου: Lydia Matthews
Ερμηνεύουν η μουσικός Άννα Παγκάλου και οι ηθοποιοί Αντιγόνη Γρηγοροπούλου, Δήμητρα Ταρούση, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη
Βοηθοί: Σωτηρία Ινετζή (αρχιτεκτονικά/εικαστικά), Κατερίνα Κατάκη (σκηνοθετικά), Έλενα Τσαβδάρη (οργανωτικά)

Λίγα λόγια για το έργο

Ένα κοινωνικό γλυπτό, αποτέλεσμα της συνεργασίας του εικαστικού καλλιτέχνη Αντώνη Βολανάκη και του σεφ Μανώλη Παπουτσάκη σε διάλογο με την επιμελήτρια τέχνης Lydia Matthews. Ο Βολανάκης ερευνά την τελευταία 20ετία μέσα από τα έργα του τη γυναικεία εμπειρία και αντίστοιχα ο Παπουτσάκης τις πιθανές εφαρμογές της φιλοσοφίας στο φαγητό. Στόχος των πολλαπλών επισκέψεων και διαμονών της συνεργατικής ομάδας στα Μέγαρα,  ήταν να συνδεθούν με την πόλη. Ειδικά  να ακούσουν ενεργά τις  φωνές  γυναικών που ζουν στα Μέγαρα οι οποίες μοιράστηκαν γενναιόδωρα τις εμπειρίες τους σε σχέση με την ζώσα παράδοση, την  εντοπιότητα και  την ξενότητα. Αυτές οι συναντήσεις, άλλοτε προγραμματισμένες και άλλοτε τυχαίες, ενισχύθηκαν  με επισκέψεις  σε κουζίνες σπιτιών, φούρνους, με μοιράσματα συνταγών και εν τέλει εργαστήρια με πολύωρα ζυμώματα, κεντήματα και φουρνίσματα ψωμιών. Ένας παραδοσιακός ξυλόφουρνος ανάβει και ψήνει οπτικά/λεκτικά μηνύματα γυναικών προς όλους/ες/α. 

Παράλληλα η έρευνα συνέβαινε  και σε άλλους χώρους, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων, το πολιτιστικό σύλλογο Θέογνις, μποστάνια και οινοποιεία της περιοχής κ.ά. Στο αρχαιολογικό μουσείο, με φύλακα τη θεά του σίτου Δήμητρα, ο Βολανάκης εμπνέεται από ένα αναθηματικό ανάγλυφο, του 4ου αιώνα π.Χ με τις τρεις Χάριτες. Αυτή η εικόνα σύντομα λειτουργεί ως καταλύτης για την παράσταση φαγητού στον δημόσιο χώρο, Χάριτες ζυμώνουν, αναδεικνύοντας τη ζωντανή παρουσία τριών γυναικών με λευκά ενδύματα. Χρησιμοποιώντας το νυφικό ως γλυπτικό και σημαίνον αντικείμενο, το οποίο εμφανίζεται συχνά στα εικαστικά έργα του Βολανάκη, το κοινωνικό γλυπτό  διερευνά τι σημαίνει να βρίσκονται γυναίκες μαζί, χωρίς απαραίτητα να έχουν φιλικές ή συγγενικές σχέσεις, γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι και να παρασκευάζουν συλλογικά ψωμί και να διακοσμούν μοναδικά το καθένα ως προσφορά στη διευρυμένη κοινότητα. Το ζύμωμα, το πλάσιμο και το κέντημα του ψωμιού, πρακτικές γυναικών ανέκαθεν,  επαναφέρουν νέα ερωτήματα σύνδεσης στην κοινότητα, της αλληλεπίδρασης μεταξύ των γενεών και της ανταλλαγής εμπειριών σε ιδιωτικό και δημόσιο πλαίσιο.  Μπορεί  η  φιλοξενία να είναι καινοτόμα, αδιαπραγμάτευτη και απόλυτη με τις τρεις Χάριτες να προσφέρουν άρτο και οίνο;

Χάριτες Ζυμώνουν

Εικαστικό έργο: Η σιωπή των πτηνών
Εικαστικός καλλιτέχνης: Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος
Σεφ/ Μάγειρες: Ελένη Ψυχούλη, Ιωάννα Σταμπούλου
Θεωρητική τεκμηρίωση έργου: Ελένη Ψυχούλη, Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος
Βοηθοί: Γιώργος Μπουλασίδης (φωτογράφος)

Λίγα λόγια για το έργο

Μικροί, τις διακοπές του Πάσχα μετακομίζαμε στο οικογενειακό εξοχικό. Στο αστικό, παιδικό μας βιογραφικό, η αναγέννηση της φύσης, το φούντωμα της ζωής, προκαλούσε εκτός από αλλεργίες, μια παράξενη ταραχή. Κάθε χρόνο μαζεύαμε τα τσόφλια από τα τσουγκρισμένα κόκκινα αυγά και τα θάβαμε κάτω από τις πέτρες της αυλής, με απερίγραπτο σεβασμό. Για να τα ξαναβρούμε το επόμενο Πάσχα. Για να δούμε αν θα τα ξαναβρούμε. Παρ’ ότι ολόκληρο το καλοκαίρι τα παιχνίδια μας διαδραματίζονταν γύρω από τις πέτρες-νεκροταφεία, τα τσόφλια τα θυμόμασταν μόνον το επόμενο Πάσχα. Ενίοτε, με τρελή έξαψη, ανακαλύπταμε κάποια απομεινάρια. Λεπτά θραύσματα από κελύφη, με το χρώμα να έχει εξαφανιστεί σχεδόν από τους χυμούς των καιρικών φαινομένων. Θρυμματισμένα. Εύθραυστα. Το θάψιμο του αβγού, η ταφή του Χριστού.

Το εκταφή, την Ανάσταση. Εμείς, από κάποιο προαιώνιο ένστικτο, ρωτούσαμε το αυγό να μας απαντήσει. Πάνω του αφήναμε την τεράστια αγωνία των μυστηρίων του κόσμου: τη φθορά της ύλης. Τη διατήρηση. Τον θάνατο. Πού πάνε τα πράγματα όταν δεν τα βλέπουμε πια; Εικονογραφούσαμε το αποτρόπαιο τέλος της δικής μας φθαρτότητας. Από ένστικτο. Μερικά ασβεστούχα θραύσματα κάτω από μια πέτρα. Το μέλλον της ενηλικίωσής μας. Μια στιγμιαία συνάντηση του θανάτου με την Κοσμογονία του Ησίοδου. Κυκλική, σαν αυγό. Από τότε, όταν με έστελνε η γιαγιά να ψωνίσω κοτόπουλο και αβγά, οπωσδήποτε από τα Μέγαρα, η πόλη αυτή φάνταζε μέσα μου ως το τεράστιο ΩΟΝ (Ο ΩΝ) – αυτή που από όλες τις άλλες είχε το μοναδικό προνόμιο της Γέννησης της Ζωής, το ιδανικό, οβάλ σχήμα. Κάθε ζωή λοιπόν χρειάζεται ένα είδος χώρου, για να αναπτυχθεί, να δημιουργηθεί. Κάποιο κέλυφος, μια μήτρα. 

Ετούτες οι αλλόκοτες σκέψεις αποτέλεσαν την βάση της συνεργασίας του εικαστικού Θεόδωρου Ζαφειρόπουλου και της δημοσιογράφου γεύσης Ελένης Ψυχούλη που επισκέφθηκαν και κατανόησαν τον μυθικό χαρακτήρα της ευρύτερης Μεγαρίτικης γης, αναζητώντας το αβγό, την κότα, την αρχιτεκτονική, τη μνήμη, τη γεύση, την κοινωνική διάσταση της ορνιθοτροφίας που ιστορικά αποτέλεσε βασική διατροφική, οικονομική και πολιτική παράμετρο σε αυτή την περιοχή της Αττικής. Ευθύγραμμα χτισμένοι τσιμεντόλιθοι με μακροσκελή κάτοψη, παρατημένοι ορνιθώνες ανάμεσα στις αρχαίες ελιές, σύγχρονες μονάδες επώασης, μια μοναδική βιομηχανική αλυσίδα με πρώτη ύλη έναν ζωντανό, μεταλλασσόμενο οργανισμό. Αν τα Μέγαρα ήταν γεύση, θα ήταν το οβάλ του αβγού που σπάει για να μεταλλαχτεί σε μια ευθύγραμμη πορεία, με πολλές στάσεις, σαν τροχιά τρένου που φτάνει στην πλατεία του πανηγυριού, σε μια κοινωνία-επικοινωνία-μετάληψη για τους συμμετέχοντες

ΤΡΟΦΗ

Λαογραφικοί σύλλογοι και ντόπιοι θα μαγειρέψουν παραδοσιακές συνταγές για το κοινό, που θα μοιραστούν δωρεάν στο πλαίσιο του πανηγυριού.

Ντόπιοι και λαογραφικοί σύλλογοι που συμμετέχουν: Λαογραφικό Συγκρότημα Μεγάρων, Λύκειον των Ελληνίδων Μεγάρων, Σύλλογος Φίλων Βυζαντινής και παραδοσιακής μουσικής, Χορευτικός Όμιλος Μεγάρων, Χορευτικός Όμιλος Νέας Περάμου Αττικής, Αθανάσιος Μήτσου

ΠΑΝΗΓΥΡΙ

Μουσική επιμέλεια: Γεώργιος Σπύρος Μπερδελής

Ορχήστρα Live :

• Βιολί, τραγούδι: Γεώργιος Σπύρος Μπερδελής 
• Τραγούδι: Σπύρος Μπερδελής, Σεμίνα Μανέτα 
• Κλαρίνο: Θοδωρής Τασούλας 
• Λαούτα: Μπάμπης Χατζόπουλος
• Κρουστά: Ντίνος Μήτσος, Σωτήρης Κουντεμάνης

Τραγούδια σε σύνθεση – ενορχήστρωση και στιχουργία Γιώργου Μπερδελή

Ορχήστρα studio: 

• Τραγούδι, βιολί, ούτι: Γιώργος Μπερδελής
• Τραγούδι: Ιωάννα Μουρτζούκου
• Πιάνο: Δέσποινα Παντελάκη
• Λαούτο, κιθάρα, μαντολίνο: Χρήστος Τσιούνης
• Κανονάκι: Αντιγόνη Παπαηλία
• Μπάσο: Μπάμπης Οικονομόπουλος