Χαμάμ γυναικών, καταφύγιο σ’ έναν κόσμο που βράζει

Άβυσσος χωρίζει τη γυναικεία ανεξαρτησία από την ανδρική βία. Αυτή την άβυσσο προσπαθούν να διασχίσουν με όλη τους την ύπαρξη οι Αλγερινές γυναίκες στην ταινία «Aκόμη Kρύβομαι για να Καπνίσω» της Ραϊάνα Ομπερμάγιερ, που προβάλλεται στις αίθουσες. Μια παραγωγή Γαλλίας- Ελλάδας-Αλγερίας με επικεφαλής την πάντα μαχητική Μισέλ Ρέι Γαβρά (η σύζυγος του Κώστα Γαβρά), γυρίστηκε στο εντυπωσιακό Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης, φτιάχτηκε εξολοκλήρου από γυναίκες κι απευθύνεται σε όλους, αντιπαλεύοντας μέσω της τέχνης τη βία κατά των γυναικών, πανταχού ευδοκιμούσα στον πλανήτη, παραδοσιακή, φονταμενταλιστική, πολιτική.

Εκτυλίσσεται στο Αλγέρι το 1995, πίσω από τις αμπαρωμένες πόρτες ενός γυναικείου χαμάμ. Σ΄ έναν κόσμο αποκλεισμένο από τα ανδρικά βλέμματα, βγάζουν τις μαντίλες και τα χιτζάμπ, αποκαλύπτουν τα σώματα, γεμίζουν τις γούρνες με νερό και μέσα στους υδρατμούς περνούν λίγες ώρες ελεύθερης έκφρασης. Μέσα στο χάος του εμφυλίου πολέμου ένα χαμάμ σε αναταραχή που ανοίγει μετά από πολυήμερη διακοπή νερού και σφύζει από ζωή. Με γυναικείες κουβέντες, κουτσομπολιά, γέλια, μασάζ, αποτριχώσεις, κοκεταρία, με ευχές και κατάρες μαζί να «αναβλύζουν» από τους ανοιχτούς πόρους του δέρματος. Μοιράζονται κωμικοτραγικά τα καθημερινά βάσανα της ζωής και τους φόβους, τον πόνο, τα όνειρα και τις ελπίδες. Μεσογειακές μουσουλμάνες, επινοητικές σε μόνιμο κίνδυνο ζωής και θανάτου, την εποχή που το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας (FIS) τις είχε αναγάγει σε νούμερο ένα εχθρό, με τον πατέρα και τον αδελφό να έχουν τον αποκλειστικό έλεγχο της σεξουαλικότητας της γυναίκας.

Μια ταινία μυθοπλασίας δυνατή και ευαίσθητη, εμπνευσμένη από βιωματικές ιστορίες.«Είναι ιστορίες δικές μου, της γειτονιάς μου, της μητέρας μου αλλά και αφηγήσεις από Γαλλίδες που υπέστησαν την ανδρική βία των ισλαμιστών στα «μαύρα χρόνια» που συντάραξαν την Αλγερία, τη δεκαετία του ’90. Ιστορίες ρεαλιστικές που «κέντησα» στην ταινία. Το χαμάμ είναι ένα πρόσχημα για να μιλήσω για τις γυναίκες. Ο μόνος χώρος που νιώθουν άνετα παρόλο που ακόμα κι εκεί δεν μπορούν να είναι γυναίκες επειδή το χαμάμ είναι εξαγνισμός της ψυχής και του σώματος» λέει η Ραϊάνα στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. 

Η Αλγερινή ηθοποιός και συγγραφέας κάνει το σκηνοθετικό της ντεμπούτο μεταφέροντας στην οθόνη το ομότιτλο θεατρικό της έργο που παίχτηκε με επιτυχία στο Παρίσι. Ένα βράδυ το 2010, μετά την παράσταση «Aκόμη Kρύβομαι για να Καπνίσω» της επιτέθηκαν έξω από το παρισινό θέατρο δύο άντρες εξτρεμιστές για να την κάψουν στο πρόσωπο. Γλύτωσε από τύχη, επειδή τα μαλλιά της ήταν βρεγμένα.

Διαβάζοντας την είδηση στις εφημερίδες η παραγωγός Μισέλ Γαβρά ανακάλυψε το έργο και τη Ραϊάνα: «Αν για ένα θεατρικό έργο φτάνουν σε τέτοιο σημείο θα πάω να το δω. Το αναφέρω επειδή πηγαίνω στο θέατρο επιλεκτικά γιατί δεν μπορείς να φύγεις από την αίθουσα αν το έργο δεν αξίζει. Παρακολούθησα την παράσταση και την επομένη συναντηθήκαμε. Της είπα ότι θέλω να γυρίσει το έργο της ταινία στα αραβικά, το ήθελα να το σκηνοθετήσει η ίδια, με την δική της ειλικρινή ματιά. Δίσταζε, δεν τολμούσε γιατί δεν είχε κάνει ως τότε σινεμά. Της εξήγησα ότι αφού έχει διευθύνει στη σκηνή ηθοποιούς μπορεί και στον κινηματογράφο, με εικόνες. Την τεχνική τη μαθαίνεις, το ταλέντο δεν το μαθαίνεις, απλά το έχεις. Μας πήρε έξι χρόνια να κάνουμε την ταινία αλλά άξιζε τον κόπο» αφηγείται η Μισέλ Γαβρά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η Ραϊάνα ζει αυτοεξόριστη στο Παρίσι από το 2000 όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αλγερία έχοντας βιώσει την τρομοκρατία κι έχοντας χάσει φίλους συναδέλφους της αριστερούς διανοούμενους, τους οποίους δολοφόνησαν οι ισλαμιστές στον εμφύλιο πόλεμο.

Πάντα ανήσυχη, πάντα μαχητική, παρακολουθεί τα τεκταινόμενα της πατρίδας της. «Συνηθίζω να λέω ότι η θέση της γυναίκας είναι ίδια σε όλες τις θρησκείες είτε στο ισλάμ, είτε στον ιουδαϊσμό, ή στον χριστιανισμό. Πριν την ισλαμοποίηση, οι γυναίκες στην Αλγερία ήταν ελεύθερες, χειραφετημένες, θυμάμαι όταν ήμουν μικρή, τη δεκαετία του 70, τη μητέρα μου με μίνι. Έως το 1990 ζήσαμε κάποια άνοιξη, κάτι κινήθηκε αλλά δυστυχώς μετά, η εξουσία άφησε τους ισλαμιστές να «τσακίσουν» την αριστερά, ιδίως τους κομμουνιστές. Σήμερα ο ισλαμισμός επανέρχεται. Στην εποχή μου οι ηλικιωμένοι πήγαιναν στο τζαμί, τώρα πηγαίνουν οι νέοι. Οι γονείς, ιδίως στις μεγάλες πόλεις αντιδρούσαν όταν οι κόρες τους φορούσαν μαντίλες, τώρα συμβαίνει το αντίθετο, έχει γίνει ο κανόνας. Ξέρω ότι με φοβούνται για τις ιδέες μου, με κατηγορούν ότι είμαι άπιστη, κυρίως οι μαγκρεμπίνοι, είτε ζουν στη Γαλλία ή στην Αλγερία, δέχομαι απειλές από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» λέει η Ραϊάνα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)