Η παγκόμια επιστημονική κοινότητα βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα: Από τη μία πλευρά η μετάλλαξη Δέλτα σε ένα βαθμό διαφεύγει των υπαρχόντων εμβολίων για πρόληψη συμπτωματικής νόσου (παραμένουν ωστόσο αποτελεσματικά για βαριά νόσηση και θάνατο σε ποσοστό άνω του 90%), από την άλλη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ζητά εγκράτεια στη χορήγηση τρίτων δόσεων για να μπορέσουν να εμβολιαστούν αναπτυσσόμενες χώρες με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού.
Ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, δήλωσε τη Δευτέρα ότι οι ενισχυτικές δόσεις των εμβολίων θα πρέπει να καθυστερήσουν και να δοθεί προτεραιότητα στην αύξηση των ποσοστών εμβολιασμού σε χώρες όπου έχει εμβολιαστεί μόλις το 1% ή 2% του πληθυσμού. Και προειδοποίησε ότι εάν τα εμβολιαστικά νούμερα δεν αυξηθούν παγκοσμίως είναι πιθανόν να αναπτυχθούν ισχυρότερες παραλλαγές του κορονοϊού.
Ο ίδιος κίνδυνος επισημαίνεται και σε πρόσφατο δημοσίευμα της έγκριτης ιατρικής επιθεώρησης JAMA. Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι τρίτες δόσεις θα επηρεάσουν αναμφίβολα την παγκόσμια παραγωγή εμβολίων, με αποτέλεσμα να περιοριστεί η διαθεσιμότητά τους σε χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού με δύο δόσεις, αφήνοντας έτσι πρόσφορο έδαφος στον ιό να μεταλλάσσεται και να αναδύονται νέα στελέχη, δυνάμει ανθεκτικά στην ανοσία των εμβολίων.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η πολύ μεταδοτική παραλλαγή Δέλτα έχει ανατρέψει επιστημονικές προβλέψεις και προσδοκίες. Τα ποσοστά προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια κατά συμπτωματικής λοίμωξης, δηλαδή να νοσήσει ένας πλήρως εμβολιασμένος με τον ιό, μειώνονται όταν πρόκειται για το μεταλλαγμένο στέλεχος. «Όμως θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ο εμβολιασμός με δυο δόσεις παραμένει αποτελεσματικός για την πρόληψη της σοβαρής νόσου και την αποφυγή των θανάτων σε ποσοστό που ξεπερνά το 92%», τόνισε στην επίσημη ενημέρωση για την εμβολιαστική κάλυψη η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου.
Το σημείο αυτό φαίνεται πως είναι και το κλειδί στις αποφάσεις που λαμβάνονται περί τρίτης δόσης. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων κρίνεται από την ανακοπή νοσηλειών, διασωληνώσεων και θανάτων. Έτσι έως ότου δοθεί χώρος και χρόνος για εμβολιασμό χωρών με χαμηλά ποσοστά, οι επιστημονικές αρχές προκρίνουν τη χορήγηση τρίτης δόσης με πολύ αυστηρά κριτήρια, τηρώντας το μορατόριουμ που έχει ζητήσει ο ΠΟΥ. «Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα που να αποδεικνύουν την ανάγκη χορήγησης τρίτης δόσης στους εμβολιασμένους του γενικού πληθυσμού», έχει επισημάνει η κα Θεοδωρίδου. Στο ερώτημα περί γενικού πληθυσμού, ειδικά για όσους εμβολιάστηκαν πρώτοι, τον περασμένο χειμώνα, θα κληθούν να απαντήσουν ξανά οι επιστήμονες όσο προστίθενται δεδομένα για τη διάρκεια της ανοσίας. Μετά τους ανοσοκατεσταλμένους, πάντως, δεν αποκλείεται να ακολουθήσουν οι υγειονομικοί λόγω πολύ υψηλής έκθεσης στον ιό.
Στο μεταξύ, ευρήματα του υπουργείου Υγείας του Ισραήλ – όπου εδώ και λιγότερο από ένα μήνα χορηγεί τρίτες δόσεις σε άτομα άνω των 60 ετών – δείχνουν ότι η τρίτη δόση του εμβολίου Pfizer έχει βελτιώσει σημαντικά την προστασία από τη μόλυνση και τη σοβαρή ασθένεια σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν δύο εμβόλια.
Ποιοι μπορούν να κάνουν τρίτη δόση από αρχές Σεπτεμβρίου
Την επόμενη εβδομάδα θα ανοίξει η πλατφόρμα του εμβολιασμού για συγκεκριμένες κατηγορίες ανοσοκατεσταλμένων ασθενών ώστε να προγραμματίσουν το ραντεβού για την αναμνηστική δόση. Η ακριβής ημερομηνία ανοίγματος της πλατφόρμας θα ανακοινωθεί την ερχόμενη Δευτέρα.
Τα άτομα που θα κάνουν την τρίτη δόση είναι:
- Μεταμοσχευμένοι συμπαγών οργάνων ή αιμοποιητικών κυττάρων.
- Άτομα σε λίστα αναμονής για μεταμόσχευση.
- Άτομα με νεφρική ανεπάρκεια που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση ή περιτονεακή κάθαρση.
- Ογκολογικοί ασθενείς υπό αγωγή (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, ανοσοθεραπεία ή άλλου τύπου θεραπεία).
- Αιματολογικός καρκίνος κατά την τελευταία πενταετία.
- Άτομα σε ανοσοκαταστολή στα οποία συμπεριλαμβάνονται ασθενείς με αντιφλεγμονώδη, αυτοάνοσα νοσήματα ή άλλα νοσήματα με ανοσοκαταστολή, που λαμβάνουν ειδικές ανοσοτροποποιητικές θεραπείες, όπως και άτομα με πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες ή άτομα με HIV λοίμωξη.
Η τρίτη δόση των εμβολίων θα γίνεται με mRNA εμβόλιο, τέσσερις εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση για όσους δεν έχουν ακόμη εμβολιαστεί. Όσοι από τις παραπάνω κατηγορίες έχουν εμβολιαστεί προ μηνών μπορούν να εμβολιαστούν αμέσως μετά την εκκίνηση της διαδικασίας. Η απόφαση να προηγηθούν οι ομάδες αυτές στην ενισχυτική δόση βασίζεται σε μελέτες που δείχνουν ότι μετά τους έξι μήνες στα άτομα αυτά μειώνεται σημαντικά το επίπεδο των αντισωμάτων. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων λόγω ασθένειας και θεραπείας για τους ανοσοκατεσταλμένους είναι περίπου 56%. Επίσης, το 44% των περιπτώσεων νόσησης παρά τον εμβολιασμό συμβαίνει ακριβώς στην ομάδα των ανασοκατασταλμένων.
