Πώς να αναγνωρίσεις τον “ευάλωτο” τύπο ναρκισσιστή (που μπορεί να είναι περισσότερο επικίνδυνος από τον επιδειξιομανή)

Λίγο-πολύ όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνει ναρκισσισμός. Ο χαρακτηρισμός «ναρκισσιστής» αποδίδεται σε ανθρώπους που διψούν για προσοχή, θέλουν πάντα να έχουν τον έλεγχο και με χαρισματικό τρόπο κερδίζουν αυτά που θέλουν κάνοντας τους άλλους να ερωτευτούν τη γοητεία τους, σε οποιασδήποτε μορφής σχέση.

Είναι πρωταγωνιστές σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, έχουν μανία με την αποδοχή και την αναγνώριση, μπορεί να κυβερνούν χώρες, μαγεύουν τους γύρω τους, χειραγωγούν και αργά ή γρήγορα προκαλούν ανυπόφορες καταστάσεις.

Πέρα όμως από τον επιδειξιομανή τύπο ναρκισσιστή που ζητά αναγνώριση, κρύβεται ένας λιγότερο γνωστός και ουσιαστικά πιο επικίνδυνος τύπος. Γιατί ο πρώτος μπορεί να είναι ένας λύκος που εμφανίζεται με την πραγματική μορφή του, αλλά ο δεύτερος είναι μεταμφιεσμένος ως πρόβατο, άρα πιο δύσκολα τον αναγνωρίζεις. Όσο λιγότερο φανερός είναι, τόσο δυσκολότερη και η διαχείριση της κατάστασης.  

Μια πρόσφατη μελέτη από το Τμήμα Ψυχολογίας του NYU επιβεβαίωσε ότι ο ναρκισσισμός καθοδηγείται περισσότερο από την ανασφάλεια παρά από μια γνήσια διογκωμένη αυτοεικόνα, και αναφέρεται στους δύο υποτύπους – φανερό και ευάλωτο (ή κρυφό) – κάνοντας μια σύνδεση με τη συνήθεια των πολλών αναρτήσεων με selfie φωτογραφίες. Όπως λέει η ψυχαναλύτρια Maxine Mei-Fung Chung: «Η μάσκα του ναρκισσιστικά τραυματισμένου κρύβει βαθιά θλίψη».

Αλλά αυτή η μάσκα είναι παραπλανητική. Γιατί οι διακριτικές ιδιότητες του κρυφού ναρκισσιστή λειτουργούν έτσι ώστε να μπορέσει να κερδίσει πιο εύκολα την εμπιστοσύνη σου, στην πραγματικότητα όμως από πίσω κρύβεται ένας υπόγειος χειρισμός. Γίνεται αργά, είναι ύπουλος, καλύπτει μεγάλα και, ουσιαστικά, δικά σου κενά και χρειάζεται ένα βαθύ εσωτερικό ψάξιμο ώστε να αναγνωριστεί. 

Ο κλασικός ναρκισσιστής θα σου προσφέρει πολλά πράγματα που επιθυμείς για να σε ενθουσιάσει και θα προσπαθεί με κάθε τρόπο να σου δείχνει ότι ζει μια συναρπαστική ζωή και ότι είναι ο καλύτερος σε όλα για να κεντρίσει την προσοχή και τον θαυμασμό σου. 

Οι κρυφοί και ευάλωτοι ναρκισσιστές τείνουν να είναι πιο εσωστρεφείς από τους μεγαλειώδεις και επιδειξιομανείς ναρκισσιστές, αλλά μοιράζονται τα ίδια κλασικά χαρακτηριστικά. Απλώς εκδηλώνονται πολύ πιο υπόγεια και αργά, σε καθημερινό επίπεδο. Συχνά οι προθέσεις είναι τόσο δυσδιάκριτες που όσοι δεν τους γνωρίζουν καλά μπορεί να πέσουν στην παγίδα και να πιστεύουν ότι είναι υπέροχοι άνθρωποι γεμάτοι ανιδιοτέλεια. Στην πραγματικότητα είναι απλώς πιο μεθοδικοί και στοχευμένοι. 

Όταν κάποιος είναι απροκάλυπτα ναρκισσιστής, ουσιαστικά είναι σαν να σου λέει «αυτός είμαι εγώ» και σου δίνει τη δυνατότητα να ξέρεις με τι έχεις να κάνεις. Στην περίπτωση των κρυφών τύπων όμως, όλα γίνονται με πιο λεπτές τεχνικές χειραγώγησης και ελέγχου. Μπορεί να σου φανούν γλυκά και αθώα πλάσματα ή ντροπαλά και εσωστρεφή ή μπορεί επίσης να σου προσφέρουν -φαινομενικά- την ασφάλεια που έχεις ανάγκη ή τον ώμο τους για να κλάψεις. Όλο αυτό έχει ως στόχο να σε χειραγωγήσουν ώστε να αισθάνεσαι χρέος και ευγνωμοσύνη απέναντί τους. Και φυσικά να τους δείχνεις τον θαυμασμό σου. Αυτό επιζητούν. Αλλά αν νιώσουν ότι αυτό αμφισβητείται από σένα, τότε θα χρησιμοποιήσουν όσα έχεις μοιραστεί μαζί τους όπως και όλες τις δικές σου ανασφάλειες, εναντίον σου. 

Ποια άλλα χαρακτηριστικά λοιπόν διαθέτουν αυτοί οι διακριτικά ελκυστικοί και αθόρυβοι τύποι; Ενώ οι ψυχολόγοι συμφωνούν ότι η υποκείμενη παθολογία είναι η ίδια, η συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει άλλες πτυχές όπως ενοχή, γενναιοδωρία ως μέσο ελέγχου ή ακόμα και προσποίηση ασθένειας για να κερδίσουν τη συμπάθειά σου. Τους έχουν περιγράψει και ως σιωπηλούς εισβολείς ή σιωπηλούς αποπλανητές.

Η δυσκολία στην περίπτωσή τους δεν έχει να κάνει μόνο με τον εντοπισμό τους αλλά επειδή ντρέπονται να δείξουν τις ανασφάλειες και το πραγματικό τους πρόσωπο, όταν νιώσουν ότι μπορεί να χάσουν τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη του άλλου εκδηλώνουν πιο εύκολα μια «ναρκισσιστική οργή», την οποία χρησιμοποιούν ως θεαματική εκδίκηση.

Συχνά, επειδή δεν επιλύουν τα προβλήματά τους, καταφεύγουν στον ρόλο του θύματος ή του ατόμου που του συμβαίνουν πολλά δύσκολα πράγματα ώστε να πάρουν την επιβεβαίωσή από σένα. Μόλις βρίσκονται σε λειτουργία θύματος γίνονται συναισθηματικά χειριστικοί και είναι τόσοι πολλοί και διαφορετικοί οι τρόποι που το κάνουν, που δεν σταματούν να εκπλήσσουν ακόμα και τους ειδικούς. 

Μπορεί να παρασυρθείς επειδή τους λυπάσαι και νιώθεις άσχημα για αυτούς. Μπορεί να νιώσεις ότι θέλεις να τους σώσεις. Δύσκολα θα διακρίνεις τη ναρκισσιστική συμπεριφορά τους αφού οι περισσότεροι έχουμε μάθει να παρατηρούμε τον παραδοσιακό, μεγαλοπρεπή ναρκισσιστή. Αυτόν τον λαμπερό, χαρισματικό, γεμάτο αυτοπεποίθηση, γοητευτικό, πνευματώδη και ελκυστικό τύπο.

Αν κάποιος μελετήσει “Το Τρίγωνο του Δράματος του Κάρπμαν”, θα δει τους ρόλους του διώκτη, του θύματος και του διασώστη. Αν καταφέρεις να αναγνωρίσεις πότε ένα «θύμα» προσπαθεί να σε τραβήξει σε ρόλο «σωτήρα», τότε έχεις κάνει ένα μεγάλο βήμα αφού η συνειδητοποίηση είναι το κλειδί. Είναι σημαντικό να μπορείς να αναγνωρίζεις τους ναρκισσιστές πριν βρεθείς σε μια καταχρηστική σχέση με κάποιον.

Ο κρυφός ναρκισσιστής θα εξακολουθεί πάντα να αναζητά την επιβεβαίωση, θα κριτικάρει ή θα μειώνει άλλους ανθρώπους, θα αισθάνεται ότι έχει το δικαίωμα να στερείται ενσυναίσθησης, αλλά θα έχει και πιο κρυφές μεθόδους. Όπως το να τονίζει διαρκώς πόσο ευαίσθητος είναι. Και είναι δύσκολο για κάποιον να αντισταθεί να πάρει τον ρόλο του σωτήρα όταν συμβαίνει αυτό. 

Συχνά, ένας κρυφός τύπος μπορεί να σου προκαλέσει φόβο ότι θα τον χάσεις ή και ενοχές για να σε χειραγωγήσει. Πρέπει να θυμάσαι πάντα όμως ότι οι ναρκισσιστές δεν γεννιούνται. Δημιουργούνται από πρώιμα περιβάλλοντα, έχοντας πάρει κάποια στιγμή το μήνυμα ότι ο πραγματικός εαυτός τους δεν είναι αποδεκτός, οπότε δημιουργούν έναν ψεύτικο εαυτό ή φορούν μια μάσκα. Αν απειληθεί αυτό το γυαλιστερό, εξωτερικό κέλυφος, θα επιτεθούν γιατί θα αισθανθούν ευάλωτοι.

Ένας ναρκισσιστής μπορεί να έχει πολλές μορφές αλλά πάντα χρειάζονται κι άλλα άτομα που θα τον βάλουν σε αυτό το παιχνίδι. Δεν λειτουργεί μόνος του. Μόνο αν δεις και τον δικό σου ρόλο θα μπορέσεις να καταλάβεις πραγματικά τη δυναμική της σχέσης σου μαζί του. Η γενική θεωρία είναι ότι οι ναρκισσιστές προσελκύουν συνεξαρτώμενους ανθρώπους. Ο κρυφός ναρκισσιστής θα αναζητήσει έναν βοηθό, που έχει τις δικές του ψυχολογικές ανάγκες, ανασφάλειες, χαμηλή αυτοεκτίμηση και δεν βλέπει αυτό που συμβαίνει. Επίσης μπορεί να βλέπει και να καταλαβαίνει ότι το άτομο αυτό που βρίσκεται στη ζωή του (ο κρυφός τύπος) δεν έχει δίκιο σε πολλά θέματα, αλλά εξακολουθεί να μένει εκεί ακριβώς εξαιτίας αυτών των ανασφαλειών. Αυτές είναι σχέσεις που αναπόφευκτα θα κάνουν κακό.

Οι περισσότεροι καταλαβαίνουμε ότι “κάτι δεν πάει καλά” όταν συναντάμε έναν κρυφό ναρκισσιστή αλλά δυστυχώς πολλές φορές αγνοούμε αυτή τη φωνή μέσα μας. Μπορεί να είσαι ρομαντικό άτομο ή να σε παρασύρει το νέο και το συναρπαστικό, μπορεί να δίνεις διαρκώς δικές σου ερμηνείες σε παράξενες συμπεριφορές για να τις δικαιολογήσεις και όλο αυτό να καταλήξει στο να έχεις αναλάβει έναν ρόλο που ποτέ δεν ήθελες. Αν το ένστικτό σου σού λέει έστω και λίγο ότι ένα άτομο θα μπορούσε να είναι επιζήμιο για σένα με οποιονδήποτε τρόπο, εμπιστέψου αυτό το ένστικτο και απομακρύνσου. 

Με πληροφορίες από τον Guardian