Από τις πιο ωραίες στιγμές στη ζωή είναι όταν κανείς σε διαψεύδει αποδεικνύοντας σου στην πράξη ότι τον έχεις παρεξηγήσει. Γιατί τότε αποκαλύπτεται μπροστά σου κάτι άλλο, ανώτερο από αυτό που είχες σχηματίσει στο μυαλό σου και αυτή η έκπληξη μπορεί να σου αλλάξει οπτική όχι μόνο για τον «παρεξηγημένο» αλλά και για τον εαυτό σου.
«Σήμερα ο ήλιος έχει το χρώμα και τη γλύκα του μελιού κι ακούγεται από πέρα ένας γάιδαρος να γκαρίζει λυπητερά. Υπάρχει άραγε γάιδαρος ευτυχισμένος; Να ένας σκοπός, να κάτι που μπορείς να κάνεις στη ζωή. Να πάρεις ένα γάιδαρο και να τον κάνεις ευτυχισμένο. να τον ξυστρίζεις κάθε πρωί, να του δίνεις να τρώει όσο θέλει και να βγαίνει περίπατο με το κέφι του δίχως να σηκώνει βάρη. Ίσως τότε θε ν’ αλλάξει κι η φωνή του», γράφει η Μαργαρίτα Λυμπεράκη στα «Ψάθινα Καπέλα»
Πόσοι από εμάς έχουμε παίξει με γαϊδούρι; Δεν εννοώ το τσίγκλισμα που γινόταν στα χωριά από τα παιδιά ενώ από πίσω μια θειά ή ένας παππούς φώναζε: «Πρόσεχε θα σε κλωτσήσει» ή να βγάλεις σέλφι με τα γαϊδουράκια της Ύδρας και της Σαντορίνης.
Εννοώ να το χαϊδέψεις πίσω από τα αυτιά, να του ξύσεις την πλάτη, να τριφτεί πάνω σου, να σε «σκουντήξει» με το μέτωπο του, να προσπαθήσει να σου κλέψει τα γυαλιά ή το καπέλο.
Έχεις δει γαϊδουράκια να παίζουν μεταξύ τους, να κυλιούνται στο χώμα ή να τρέχουν χαρούμενα; Τέτοιες εικόνες είναι σπάνιες, πολύ λιγότερες από την εικόνα του παραμελημένου και δεμένου με τις ώρες γαϊδουριού ή εκείνου που κουβαλά πολύ περισσότερο βάρος από όσο αντέχει.
Κι όμως στην Γαϊδουροχώρα, έναν εναλλακτικό χώρο ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης αφιερωμένο στο γαϊδουράκι, θα δεις και θα ζήσεις τουλάχιστον αυτά και λέω τουλάχιστον γιατί υπάρχουν περισσότερες δραστηριότητες από όσες πρόλαβα να χαρώ τις λίγες ώρες που ήμουν εκεί.
Όταν τα γαϊδουράκια αισθάνονται ασφαλή τους αρέσει να ξαπλώνουν και να τεντώνονται ή να παίζουν με το χώμα.
Η ηθοποιός Τατιάνα Παπαμόσχου και ο φωτογράφος Δημήτρης Στουπάκης βρίσκονται στον χώρο για να περιποιηθούν τα γαϊδουράκια και να μας εξηγήσουν γιατί είναι από τα πιο παρεξηγημένα ζώα και πώς από μπορούν να ζουν σε αρμονική συνύπαρξη με τον άνθρωπο είτε ως ζώα εργασίας είτε ως ζώα συντροφιάς.
Στην Ελλάδα το γαϊδουράκι χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως ζώο εργασίας, για να μεταφέρει ανθρώπους ή προϊόντα ενώ τις τελευταίες δεκαετίες χρησιμοποιείται και σε τουριστικές περιοχές όπως η Σαντορίνη και η Ύδρα.
Τα τελευταία χρόνια λόγω της τεχνολογίας όλο και λιγότερα γαϊδούρια χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο ως ζώα εργασίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχει μειωθεί δραματικά ο πληθυσμός τους και πλέον εκτιμάται ότι στην Ελλάδα ζουν περίπου 12.000-13.000 γαϊδούρια ενώ τη δεκαετία του ’80 έφταναν περίπου τις 500.000.
Είναι εξαιρετικά περίεργα ζώα
και τους αρέσει να σε παρατηρούν.
Όμως όπως λέει ο Δημήτρης, «έχουμε ζήσει πολύ αυτά τα ζώα και ξέρουμε ότι έχουν τόσα ταλέντα, τόσες δεξιότητες που είναι κρίμα να μην αξιοποιηθούν με νέους τρόπους».
Ας δούμε κάποια «τεχνικά» χαρακτηριστικά του γαϊδουριού: είναι ζώο της ερήμου γι’ αυτό αντέχει στη ζέστη και μπορεί να επιβιώσει με λίγο νερό. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι πρέπει να μένει στον ήλιο και χωρίς νερό, πάντα πρέπει να έχει την επιλογή να ξεκουραστεί σε σκιερό μέρος και να πιει νερό όταν το επιθυμεί. Το να μείνει χωρίς νερό τον εξαντλεί, απλώς ο γάιδαρος ακόμη και όταν αφυδατωθεί εφόσον βρει νερό τότε ανακτά γρήγορα τις δυνάμεις του.
Είναι ζώο που του αρέσει να ζει σε μικρές ομάδες, είναι κοινωνικό υπομονετικό και δύσκολα εκδηλώνει τον πόνο του. Κάνει οικονομία δυνάμεων και γι’ αυτό είναι αργός στις κινήσεις του αλλά όταν θέλουν μπορούν να αναπτύξουν μεγάλη ταχύτητα. Τρέχουν μόνο αν προσπαθούν να αποφύγουν κάτι ή όταν αισθάνονται ασφαλείς να παίξουν τρέχοντας. Αυτό που λέμε ότι είναι πεισματάρης οφείλεται στο ότι «κοκαλώνει» εάν δεν πειστεί ότι υπάρχει λόγος να μετακινηθεί.
Αν δηλαδή αισθανθεί κίνδυνο και δεν έχεις κερδίσει την εμπιστοσύνη του τότε θα αρνηθεί να υπακούσει όχι από πείσμα αλλά από κρίση. Αν όμως σε εμπιστευθεί και αισθανθεί ασφάλεια τότε ζητάει χάδια, θα κρυφτεί στην αγκαλιά σου, θα προσπαθήσει να σε προστατεύσει από κίνδυνο, θα γίνει πειραχτήρι.
Δεσμός τρυφερότητας και εμπιστοσύνης.
«Η αληθινή φύση του γαϊδουριού όταν δηλαδή αισθάνεται χαλαρό και χαρούμενο είναι τρυφερή και προστατευτική. Του αρέσει να γίνεται πειραχτήρι και έχει τρομερή περιέργεια για κάθε τι καινούριο, όπως η γάτα», εξηγεί η Τατιάνα Παπαμόσχου.
Τα γαϊδουράκια της Γαϊδουροχώρας βρέθηκαν εκεί είτε αφού τα χάρισαν οι ιδιοκτήτες τους, είτε αφού υιοθετήθηκαν από καταφύγιο στα Τρίκαλα, είτε αφού απομακρύνθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους ύστερα από εισαγγελική παρέμβαση. Τα πιο μικρά είναι δύο ετών, το μεγαλύτερο 35. Το προσδόκιμο ζωής των γαϊδουριών είναι στα 50 χρόνια.
Τα γαϊδουράκια που ζουν σε ένα υγιές περιβάλλον είναι κοινωνικά και αμέσως αποζητούν χάδια και επαφή.
Μπαίνουμε στον χώρο με τα γαϊδουράκια, τα περισσότερα από αυτά μας πλησιάζουν με γνήσιο ενδιαφέρον. Ο Ισίδωρος είναι ο αρχηγός των αρσενικών, όλοι σέβονται την ιεραρχία. Μας ήρθε από τη Γαλλία και γι’ αυτό ως ράτσα είναι πιο μεγαλόσωμος από τους υπόλοιπους.
Η Μανού, από την Κρήτη είναι η αρχηγός των θηλυκών, τριγυρνά σοβαρή ανάμεσά μας. Η Τατιάνα μου περιγράφει πόσο προσεκτική και τρυφερή είναι με τα παιδιά. Τα παιδιά ξετρελαίνονται να κάνουν βόλτες στη φύση με τα γαϊδουράκια. Κατόπιν ραντεβού μπορείτε να κάνετε donkey trekking να περπατήσετε δηλαδή στη φύση μαζί με κάποιον γαϊδουράκο ως συνοδοιπόροι, καθώς δεν επιτρέπεται να τα καβαλικέψετε. Θα το κρατάτε όμως από το σκοινί και για να το οδηγήσετε σωστά απαιτείται μια διαδικασία συνεννόησης. Εκείνο θα θέλει να πάει παραπέρα να φάει χορταράκι εσείς πρέπει να το κρατήσετε σε μια πορεία. Αν το κάνετε με σεβασμό ο ένας στον άλλον, θα περάσετε και οι δύο καλά απολαμβάνοντας τη φύση. Μπορείτε σε πρώτη φάση να μπείτε στον χώρο με όλα τα γαϊδούρια, να τα παρατηρήσετε, να δείτε την μικρή κοινωνία τους και μετά να μπείτε στους ανοιχτούς στάβλους και να συμβάλετε στη φροντίδα τους.
Ο Δημήτρης και η Τατιάνα εξηγούν πως στα γαϊδούρια δεν αρέσει να παραμένουν αδρανή. Είναι ζώα εργασίας εδώ και χιλιάδες χρόνια και αν η εργασία τους γίνεται σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο και με σεβασμό τότε τα ζώα αισθάνονται ότι έχουν μια ρουτίνα που τα κινητοποιεί και είναι πολύ καλύτερη συνθήκη από ένα ζώο, παρατημένο και δεμένο σε ένα χωράφι. Όμως πρέπει να τηρείται το ωράριο εργασίας, να γίνονται διαλείμματα, να μην υπερβαίνει το επιτρεπτό όριο βάρος το φορτίο τους, να έχουν πρόσβαση σε σκιά και σε νερό.
Ανοιχτοί στάβλοι
Συνεχής φροντίδα
Και φροντίδα από κτηνιάτρους και οδοντογιατρούς.
«Το ζώο μας μιλάει με τον τρόπο του για όσα έχει ζήσει. Καταλαβαίνεις αν κάποιος το έχει χτυπήσει στο κεφάλι, αν αυτός που το κακοποίησε ήταν για παράδειγμα ένας ψηλός, μελαχρινός άνδρας», λέει η Τατιάνα και συμπληρώνει «Πολλές φορές κατηγορούμε μόνο τους ιδιοκτήτες. Δεν φταίνε πάντα οι αγωγιάτες. Στη Σαντορίνη έχει φροντίσει ο δήμος να υπάρχουν ποτίστρες, να υπάρχουν σκίαστρα; Δεν μπορεί ο ιδιοκτήτης να πληρώσει γι’ αυτά, είναι υποχρέωση της πολιτείας».
Όμως και ζώα που έχουν υποστεί διάφορες δυσκολίες μέχρι και κακοποιήσεις μπορούν να εμπιστευθούν ξανά τον άνθρωπο, αρκεί να μην τα πιέσεις. Έτσι όλα τα γαϊδουράκια της Γαϊδουροχώρας είναι τόσο ήρεμα, παιχνιδιάρικα και τρυφερά. Και αυτό τον δεσμό που έχουν αναπτύξει ο Δημήτρης και η Τατιάνα μαζί τους θέλουν να περάσουν και στους επισκέπτες.
«Στόχος είναι το συναίσθημα να γίνει συνείδηση και η συνείδηση, αύριο, να γίνει πράξη», υπογραμμίζει εύστοχα ο Δημήτρης.
Η είσοδος της Γαϊδουροχώρας.
“Be kind to every kind”
Όμορφες φάτσες.
Γύρω μου τα γαϊδουράκια τρώνε και χαϊδεύονται πάνω μου. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να τρομάξεις από τον όγκο τους. Έχουν μια γλυκύτητα στον τρόπο που σπρώχνουν απαλά το κεφάλι τους πάνω σου. Αυτό που πρέπει να κάνεις όταν βρεθείς ανάμεσά τους είναι να ακούσεις τη γλώσσα του σώματός τους. Απλές κινήσεις, ήρεμες, αργές. Η νευρικότητα φέρνει μόνο νευρικότητα. Δεν τη χρειάζεσαι. Όση περισσότερη ώρα κάθομαι ανάμεσά τους τόσο χαλαρώνω. Έχουν τρομερά όμορφες μουσούδες και γλυκό βλέμμα.
Κάτι άλλο που παρατηρώ είναι ότι δεν υπάρχει στον χώρο καμία δυσάρεστη μυρωδιά. Στη διαδρομή προς τη Γαϊδουροχώρα είχα στο μυαλό μου ότι ίσως τα ζώα μυρίζουν, πόσες φορές σε ένα χωριό δεν έχετε περάσει δίπλα από ένα και μόνο γαϊδουράκι και έχετε δυσφορήσει απο τη μυρωδιά. Όμως τα ζώα από μόνα τους δεν μυρίζουν, ο Δημήτρης με προτρέπει να μυρίσω τη ράχη του Ισίδωρου. Έχει δίκιο. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι συνήθως σε άλλους χώρους τα ζώα παραμελούνται ως προς την καθαριότητα τους και δεν απομακρύνονται εγκαίρως οι κοπριές. Εδώ όλα είναι τόσο καθαρά που δεν μπορείς να μη το σχολιάσεις.
Ο Πεπίτο σπρώχνει λίγο πειρακτικά το κεφάλι του στους γλουτούς μου. Ρωτάω τον Δημήτρη αν έτσι μου δείχνει ότι δεν με συμπάθησε, ότι θέλει να με απομακρύνει. Μου εξηγεί ότι συμβαίνει το αντίθετο, αν δεν με συμπαθούσε απλά δε θα με πλησίαζε, ενώ τώρα επιδιώκει τα χάδια μου και θέλει να με πειράξει. Ο Πεπίτο είναι το πειραχτήρι της παρέας καθώς από μικρός είχε επαφή με παιδιά. Στο ότι είναι τόσο ήρεμα συμβάλλει ότι και όλα τα αρσενικά είναι στειρωμένα, διαφορετικά θα ήταν αδύνατη η συνύπαρξη τους στην ίδια ομάδα αλλά και με τους ανθρώπους καθώς αστείρωτα γίνονται εκ φύσεως πολύ ανταγωνιστικά.
«Έλα να ποζάρουμε. Μας φωτογραφίζουν για την Popaganda».
Στη Γαϊδουροχώρα έρχονται και παιδιά από σχολεία ή ομάδες ειδικής αγωγής που μαζί με παιδοψυχιάτρους περνούν θεραπευτικό χρόνο με τα ζώα. Η επαφή με τα ζώα βοηθά σε ζητήματα συγκέντρωσης, δεξιότητας, συναισθηματικής επικοινωνίας. «Τα ζώα είναι πολύ καλός αγωγός και βοηθούν τα παιδιά να ανοιχτούν περισσότερο. Τα γαϊδουράκια που ως ψυχοσύνθεση έχουν το συνδυασμό στωικότητας, κοινωνικότητας και διαδραστικότητας επιδιώκουν την επαφή και ταυτοχρόνως έχουν ένα μέγεθος που προκαλεί το σεβασμό αλλά όχι τον φόβο» λέει η Τατιάνα.
Στη Γαϊδουροχώρα εκτός από 16 αξιολάτρευτα γαϊδουράκια, ζουν ακόμη μια οικογένεια από πάπιες, κοτούλες, ένας κόκορας και μια κατσίκα με το όνομα Τσίκα που μου έκλεψε την καρδιά με την τρυφερή και πανέξυπνη συμπεριφορά της, τριβόταν πάνω στη φούστα μου σαν σκυλάκι.
Είναι αυτή η επαφή με τα ζώα που κάπως δεν μπορείς να τη βγάλεις από το μυαλό σου όταν σου συμβεί, ακόμη περισσότερο όταν συμβαίνει με ζώα που δεν ήξερες ότι εκτιμούν τόσο πολύ τα χάδια και την καλή παρέα.
