Jo Nesbo: «Δεν είμαστε παρά ζώα που λειτουργούμε με το συναίσθημα»

«Είμαι ενθουσιασμένος με το ελληνικό κοινό. Και δεν είναι απλή φιλοφρόνηση επειδή μιλάω σε σένα. Δεν είμαι συνηθισμένος να μιλάω μπροστά σε ένα ακροατήριο που έχει διαβάσει τα βιβλία μου και με ρωτάει γι’ αυτά. Συνήθως στις περιοδείες μου έρχονται να δούνε από κοντά έναν διάσημο συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας αλλά ζήτημα είναι αν κάποιοι ξέρουν τι ακριβώς γράφω. Οι Έλληνες θαυμαστές ξέρουν ποιός είμαι και τι έχω γράψει. Μου λένε ότι κάθονται και συζητάνε για τα βιβλία μου. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο κολακευτικό είναι για έναν συγγραφέα να του λένε ότι μία παρέα κάθεται κάπου, σε ένα καφέ πίνοντας μπύρες και μιλάει για τον Χάρι Χόλε». 

Στο Μέγαρο Μουσικής την Παρασκευή το βράδυ ο Jo Nesbo με μία απλότητα στην οποία δεν μας έχουν συνηθίσει οι διάσημοι συγγραφείς δέχτηκε να απαντήσει σε όσα τον ρώτησαν, να «ανακριθεί» από τον Αντώνη Καρπετόπουλο, να βγάλει selfies με θαυμάστριες  και να υπογράψει εκατοντάδες βιβλία.

Παραδόξως το πρωί του Σαββάτου, παραμονές εκλογών, στον Πολυχώρο των εκδόσεων Μεταίχμιο έμοιαζε το ίδιο αποφασισμένος να μιλήσει με χαρακτηριστική άνεση σε δύο τηλεοπτικές κάμερες να συναντηθεί με τα μέλη της ελληνικής Λέσχης Noir και ανάμεσα σε όλα αυτά να μιλήσει στην Popaganda λίγο πριν πάει στην Κάλυμνο για να αναμετρηθεί με την υψοφοβία του. Ο New Yorker είχε γράψει ότι ο Nesbo στην σκηνή και γενικά στις δημόσιες εμφανίσεις υποδύεται ρόλους. Δεν θα έλεγα ότι παίζω κάποιο ρόλο» απαντάει αγουροξυπνημένος και με έναν εσπρέσο στο χέρι. «Δουλεύω. Για μένα όλα αυτά οι περιοδείες, οι δημόσιες ομιλίες, το να υπογράφω βιβλία και να δίνω  συνεντεύξεις είναι η αληθινή δουλειά. Όταν γράφω, τότε διασκεδάζω. Αισθάνομαι ελεύθερος χωρίς καμία πίεση. Γι’ αυτό και το επέλεξα». 

Η διαδρομή σου από το ποδόσφαιρο, στην ροκ και από εκεί στις οικονομικές σπουδές και την δουλειά σε μια χρηματιστηριακή εταιρεία είναι γνωστή. Τελικά πως κατέληξες να γράφεις; Ξεκίνησα να γράφω θέλοντας να βγάλω κάποια χρήματα για να ζήσω, χωρίς να είμαι αναγκασμένος να κάνω βαρετές δουλειές. Στάθηκα τυχερός τα βιβλία μου πουλήσανε από την αρχή και τώρα πουλάνε ακόμα περισσότερο. Σίγουρα ήταν σημαντικό το γεγονός ότι οι περιπέτειες του Χάρι Χόλε μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και αυτό με έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο. Όταν όμως ξεκινούσα δεν με ενδιέφερε η διεθνής αναγνώριση. Οι Νορβηγοί διαβάζουν πολύ, έτσι από το πρώτο μου βιβλίο είχα πουλήσει αρκετά ώστε ήμουν ήδη επιτυχημένος εμπορικά για τα δεδομένα της χώρας. Οπότε πήρα κουράγιο και συνέχισα να γράφω. 

Σκέφτηκες ποτέ ότι γενικά οι συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων θεωρούνται ακόμα συγγραφείς μιας φτηνής λογοτεχνίας; Όχι, το ένιωσα όταν βγήκα από την Νορβηγία. Γιατί στην Σκανδιναβία γενικά το αστυνομικό μυθιστόρημα θεωρείται πολύ σοβαρή υπόθεση και από το κοινό και από τους λογοτέχνες. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι καταξιωμένοι λογοτέχνες δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους γράφοντας μία αστυνομική ιστορία. Στην υπόλοιπη Ευρώπη κυριαρχούν κάποιες παλιομοδίτικες αντιλήψεις για την λογοτεχνική αξία του αστυνομικού μυθιστορήματος, όπως έχω διαπιστώσει, αλλά δεν με αφορούν, δεν με νοιάζει να προσπαθήσω να διαλύσω τις προκαταλήψεις κανενός.    

Σε ενοχλεί που όλοι ρωτάνε πότε θα γράψεις την επόμενη ιστορία του Χάρι Χόλε; Δεν με ενοχλεί φυσικά, ούτε μου φαίνεται περίεργο. Κολακεύομαι κιόλας γιατί αγαπάω τον Χάρι, περάσαμε πολύ καιρό μαζί και χαίρομαι που όλοι περιμένουν μια νέα ιστορία του. Αλλά από τότε που ξεκίνησα να γράφω είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι δεν θα υπακούσω ούτε στο γούστο των εκδοτών ούτε στις απαιτήσεις του κοινού. Δεν  θέλω να είμαι όμηρος των αναγνωστών μου. Επομένως θα γράψω για τον Χόλε όταν μου κατέβει κάποια ιδέα για μία περιπέτεια που του ταιριάζει. Και φυσικά δεν έχω ιδέα πότε θα συμβεί αυτό.  

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στο Μέγαρο με τον Jo Nesbo

Ξεκίνησες από τον «Γιo» και με αποκορύφωμα τα δύο τελευταία βιβλία σου φαίνεται ότι πέρασες σε μία νέα φάση όπου οι ήρωες σου είναι πιο βίαιοι και δεν ενδιαφέρονται για την απόδοση δικαιοσύνης, μοιάζουν να είναι πέρα από το καλό και το κακό; Άρχισα να γράφω τα τελευταία μου βιβλία επιθυμώντας να μπω στην θέση ενός αμφιλεγόμενου ήρωα. Και να ξεφύγω ταυτόχρονα από τον ρόλο του αφηγητή γράφοντας σε πρώτο πρόσωπο. Οι δολοφόνοι που επέλεξα  στο «Αίμα στο Χιόνι» και στο πρόσφατο «Περισσότερο Αίμα» είναι άνθρωποι με μία προσωπική ηθική, κάνουν έναν φόνο και ύστερα προσπαθούν να βρούνε ελαφρυντικά για τον εαυτό τους. Κατά μία έννοια όταν τα έγραφα σκεφτόμουν την φύση της ηθικής, πως οι άνθρωποι λειτουργούν πάντα σύμφωνα με τα συναισθήματα τους, με τις χημικές διεργασίες που γίνονται στον εγκέφαλο τους. Δεν είμαστε παρά ζώα που η κινητήρια δύναμη τους δεν είναι το ένστικτο αλλά το συναίσθημα. Πραγματικά αυτοί οι ήρωες μου είναι πέρα απ το καλό και το κακό γιατί δεν αποδέχονται καν αυτές τις έννοιες.

Μιλάς για φιλοσοφία αλλά γιατί αποφεύγεις να μιλάς για πολιτική; Δεν θέλω να μιλάω για την πολιτική. Όχι επειδή δεν έχω πολιτικές απόψεις που μπορώ να υπερασπίσω, αλλά επειδή δεν θεωρώ ότι οι δικές μου θέσεις είναι πιο σημαντικές από οποιουδήποτε άλλου πολίτη. Υπάρχουν πολιτικοί επιστήμονες ή σχολιαστές στα μέσα ενημέρωσης που δουλειά τους είναι να αναλύουν και να σχολιάζουν την πολιτική επικαιρότητα. Δεν θέλω να μπαίνω στα χωράφια τους, δεν είμαι ειδικός σε αυτό, είμαι ειδικός στο να γράφω ιστορίες. Άσε που μία πολιτική δήλωση μπορεί εύκολα να διαστρεβλωθεί ή να παρερμηνευθεί.

Όμως στα μυθιστορήματα σου ασκείς κριτική στην εξουσία και στους φορείς της, στην αστυνομία, στην κυβέρνηση, στο σωφρονιστικό σύστημα. Φυσικά, η πλοκή τους εξελίσσεται με φόντο ένα δεδομένο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα. Οπότε όποιος θέλει οπωσδήποτε να μάθει την πολιτική μου φιλοσοφία μπορεί να την διακρίνει μέσα από τις σελίδες των μυθιστορημάτων μου. Τα βιβλία μου είναι πολιτικά, εμπεριέχουν τις  πολιτικές μου θέσεις, απαντάνε σε όλα όσα με ρωτάνε, όπως για την άνοδο της ακροδεξιάς ή την οικονομική κρίση ή την σχέση εξουσίας και οργανωμένου εγκλήματος, απλά δεν μου αρέσει να τις προβάλλω όταν μιλάω δημόσια.

Μια που μιλάμε για πολιτική, τι ακριβώς συμβαίνει με την τηλεοπτική σειρά Occupied της οποίας έγραψες το σενάριο κι αφορά μια μελλοντική στρατιωτική εισβολή των Ρώσων στην Νορβηγία. Είναι αλήθεια ότι διαμαρτυρήθηκε η Ρωσία στο κανάλι; Το νορβηγικό κανάλι που θα την προβάλλει σε λίγες μέρες από τώρα  δέχθηκε μία επίσημη διαμαρτυρία από την πρεσβεία της Ρωσίας. Αν και προσωπικά δεν κατάλαβα τον λόγο. Σύμφωνα με το σενάριο η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτή που συμμαχεί με την Ρωσία και από κοινού εισβάλλουν στην Νορβηγία για να πάρουν τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών της και κυρίως του πετρελαίου. Οπότε η Ευρώπη είχε πολύ περισσότερους λόγους να διαμαρτυρηθεί για την προβολή της σειράς.

Ίσως έχει άλλου είδους προβλήματα, όπως να επιλύσει το μεταναστευτικό, την οικονομική ύφεση; Ίσως. Από την άλλη βέβαια οι Ευρωπαίοι είναι πανικόβλητοι εδώ και λίγο καιρό, φέρονται σαν να αντιμετωπίζουν μία πρωτόγνωρη κατάσταση. Φυσικά υπάρχουν προβλήματα αλλά δεν ήρθε και το τέλος του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το πρόβλημα των Ευρωπαίων είναι ότι τα τελευταία χρόνια είναι περιχαρακωμένοι στα σύνορα τους, ασχολούνται με διάφορα εσωτερικά ζητήματα ελάσσονος σημασίας και δεν βλέπουν τι γίνεται γύρω τους. Φέρονται σαν να πίστευαν ότι είχαν διευθετήσει τα πάντα στον πλανήτη και θα ζούσαν μόνοι τους  μέσα σε μία πρωτόγνωρη εποχή ευημερίας χωρίς τέλος. Σαν να μην έχουν διαβάσει ιστορία, σαν να μην θυμούνται την κατάσταση που βρισκόταν η Ευρώπη πριν από μισό αιώνα. Πάντως προσωπικά είμαι αισιόδοξος. Βλέποντας ειδικά ότι  σε παγκόσμια κλίμακα ο κόσμος προοδεύει, στη Νότια Αμερική, στην Αφρική, πιστεύω ότι τα τωρινά προβλήματα της Ευρώπης θα ξεπεραστούν σύντομα.