«Δεν είναι ότι δεν τα αποδέχτηκα πάντως, τα βραβεία, τα αποδέχτηκα με πολύ μεγάλη χαρά. Απλά τα άφησα στα χέρια και τη φροντίδα της Ακαδημίας, για να τα παραλάβω όταν ψηφιστεί ο νόμος για την αναγνώριση ιθαγένειας στους μετανάστες β’ γενιάς», διευκρινίζει απ’ το ηχείο του τηλεφώνου ο Πάνος Κούτρας, ο σκηνοθέτης που πέρασε 40 κύματα για να μπορέσει να τελειώσει μια ταινία που θα έφτανε ως τις Κάννες, κι ο σκηνοθέτης που αρνήθηκε να πάρει σπίτι τα βραβεία που κέρδισε σχεδόν ένα χρόνο μετά, για Σενάριο, Σκηνοθεσία και Καλύτερη Ταινία, στην τελετή απονομής της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. «Τα βραβεία θα μείνουν εκεί ως μια εκκρεμότητα, μια συνεχής υπενθύμιση προς αρμοδίους».
Παρακολουθώντας το ταξίδι δυο αδερφών γεννημένων στην Ελλάδα, που μετά το θάνατο της Αλβανής μητέρας τους διασχίζουν τη χώρα για να βρουν τον αποξενωμένο Έλληνα πατέρα τους, μπας και τον πείσουν να τους αναγνωρίσει για να κερδίσουν έτσι την πολυπόθητη ελληνική υπηκοότητα, το Ξενία του Κούτρα είναι μια συγκινητική αναζήτηση ταυτότητας από παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στερημένα απ’ το δικαίωμα του να ανήκουν οπουδήποτε: οι Έλληνες τους λέγαν Αλβανούς κι οι Αλβανοί τους λέγαν μπάσταρδους. Κι η Πολιτεία, βέβαια, καιροφυλακτούσε στη γωνία.
«Ξέρεις, με τον Ευαγγελίδη (σσ. τον συνσεναριογράφο του Κούτρα) και την παραγωγή το ζήσαμε από πρώτο χέρι αυτό, ζήσαμε μ’ αυτά τα παιδιά. Πέντε χρόνια ετοιμάζαμε την ταινία, κι είμαστε πολύ ευαίσθητοι μ’ αυτό το θέμα», συμπληρώνει, για μια κατάσταση που οι δυο πρωταγωνιστές του, ο Νίκος Γκελιά κι ο Κώστας Νικούλι, εξακολουθούν να βιώνουν. «Ο Νίκος πριν τρεις εβδομάδες πήγε και στήθηκε στην ουρά ακριβώς όπως το βλέπουμε στην ταινία, απ’ τις 6 το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα, πέρασε μια ολόκληρη μέρα στην ταλαιπωρία, για να δώσει του κόσμου τα λεφτά και να πάρει την εξάμηνη άδεια παραμονής. Θέλω να πω, είναι μια κατάσταση που είναι τουλάχιστον γελοία, εκτός από απάνθρωπη. Και μιλάμε μετά για Ευρώπη κι αν θα μείνουμε στην Ευρώπη, κι όλα αυτά. Μα πού να μείνουμε, αφού ακόμα δεν έχουμε πάρει απόφαση αν θα γίνουμε επιτέλους ευρωπαϊκό κράτος!»
Μια εκδήλωση βραβεύσεων για ταινίες που μετά βίας έχουν δει πάνω από 40 χιλιάδες άνθρωποι σ’ όλη την Ελλάδα, και η οποία όχι απλώς δεν μεταδίδεται ζωντανά στην τιβί, αλλά δεν την βρίσκεις καν σε αναμετάδοση σε ελεύθερο κανάλι, ίσως να μην είναι και το ιδανικότερο βήμα για να κάνεις πολιτικό statement. Βέβαια, στη χθεσινοβραδινή τελετή αναμενόταν να παρευρεθεί κι ο Αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισμού, Νίκος Ξυδάκης, ο οποίος θα γινόταν κι ο πρώτος Πολιτειακός εκπρόσωπος αυτού του επιπέδου που θα εμφανιζόταν ποτέ σε τελετή της Ακαδημίας. Άλλο αν οι διαβουλεύσεις στη Βουλή τον ανάγκασαν να αναβάλει.
«Ίσως αν ήταν ο Υπουργός να ήταν κάπως πιο ηχηρή η κίνηση,» λέει κι ο Κούτρας. «Το είχα σκεφτεί είναι η αλήθεια, αλλά εντάξει, δεν ήταν ο άνθρωπος, αντιλαμβάνομαι ότι χθες ήταν μια πολύ σοβαρή συζήτηση αυτή που έγινε στη Βουλή, το καταλαβαίνω αυτό. Αλλά να σου πω και κάτι; Σε όλη μου τη ζωή, από μικρός, ποτέ δεν είχα καμία προσδοκία απ’ τους πολιτικούς. Τους κρίνω μόνο όταν κάνουν πράγματα. Όταν, αντίθετα, δεν κάνουν τίποτα, αυτό είναι και η νόρμα για μένα. Και δεν έχει έρθει και ποτέ κανένας άλλωστε σ’ αυτά τα έρμα τα βραβεία, δεν είναι κάτι καινούριο δηλαδή. Και στο παρελθόν έχουν πει ότι θα έρθουν χωρίς να έρθουν τελικά, ο συγκεκριμένος είχε πολύ καλούς λόγους να μην έρθει υποθέτω, θέλω να το πιστεύω αυτό».
Οπότε, ποιο το νόημα; «Για ‘μένα είναι το λιγότερο που μπορούσα να κάνω – δεν μπορώ να κάνω και πολλά, δεν μπορώ να βγω στους δρόμους ας πούμε, την έχω περάσει αυτήν την ηλικία. Έκανα όμως μια ταινία, και μπορώ μέσα απ’ αυτή να υποστηρίξω δυο τρία πράγματα που πιστεύω. Όπως το διαχωρισμό Εκκλησίας – Κράτους, όπως τον πολιτικό γάμο των ομοφύλων, όπως και αυτό το πράγμα. Θέλω όμως να σημειωθεί ότι ήταν μια αισιόδοξη κίνηση, γιατί ξέρουμε, είμαστε σε επαφή με τα παιδιά απ’ το Generation 2.0 που κυνηγάνε ακριβώς αυτό το πράγμα, ότι το νέο νομοσχέδιο είναι έτοιμο να κατατεθεί στη Βουλή, ότι είναι τελειωμένο και περιμένουμε να λυθεί αυτό το ζήτημα από βδομάδα σε βδομάδα. Κι έτσι από βδομάδα σε βδομάδα δηλαδή θα μπορέσουμε να πάμε και στη Ακαδημία να πάρουμε τα βραβεία», διευκρινίζει αισιόδοξα ο Πάνος Κούτρας, και το εύχονται όλοι, μαζί κι η Πολιτεία, υποθέτει κανείς.
