Καθόμαστε σε ένα απλό café, δίπλα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στην σκηνή του οποίου για δεύτερη χρονιά υποδύεται τον Καλιγούλα, στο αριστουργηματικό κείμενο του Αλμπέρ Καμύ. Δεν έχουμε πολύ χρόνο μπροστά μας, περίπου 40 λεπτά. «Μην το παρατραβήξουμε και καθυστερήσω στην πρόβα και γκρινιάζει η γυναίκα μου», η σκηνοθέτρια Αλίκη Δανέζη-Knutsen, λέει γελώντας. Κι όμως, σε αυτά τα 40 λεπτά, που συνεχώς μας διακόπτουν οι άνθρωποι στους οποίους ο Γιάννης Στάνκογλου σφυράει για να τους χαιρετήσει -η ιδιοκτήτρια του café, άλλοι συντελεστές της παράστασης που καταφτάνουν στο θέατρο- προλαβαίνουμε να μιλήσουμε για το θέατρο, τον Bowie και τον Cave, την αδρεναλίνη της ελεύθερης πτώσης, τα παιδιά του, ακόμη και για ότι ανυπομονεί να μεγαλώσει τουλάχιστον ένα χρόνο ακόμη.
«Θα ήθελα να είμαι ροκ σταρ, ο David Bowie. Όταν μου έλεγαν οι γκόμενες ότι μοιάζω με τον Bowie τους έλεγα ψέματα ότι έχω γεννηθεί την ημέρα των γενεθλίων του, είχα φτιάξει αστικό μύθο».
Ποια είναι τα κοινά στοιχεία του Καλιγούλα και του Δον Κιχώτη που υποδύεσαι σε δύο διαφορετικές παραστάσεις φέτος; Όλοι οι μεγάλοι χαρακτήρες του θεάτρου έχουν μεγάλα και κοινά θέλω. Και ο Καλιγούλας μία ουτοπία ψάχνει απλώς δεν είναι τόσο ρομαντικά γραμμένος από τον Καμύ όσο ο Δον Κιχώτης από τον Θερβάντες. Ο Δον Κιχώτης τη ζει την ουτοπία του, το έχει πιστέψει το παραμύθι ενώ ο Καλιγούλας είναι πολύ πιο λογικός. Όμως μέσα σε αυτή τη λογική ακούς πράγματα που είναι αρκετά «μπροστά». Το λάθος του Καλιγούλα είναι ότι δεν τον καταλαβαίνουν οι άλλοι και γι’ αυτό κάνει διάφορες παρανοϊκές πράξεις.
Γιατί έχει μείνει τόσο ο Καλιγούλας στο μυαλό μας, σχεδόν περισσότερο από κάθε άλλον Ρωμαίο αυτοκράτορα; Νομίζω ότι συνέβαλε και η σοφτ πορν ταινία του 1979 με πρωταγωνιστή τον Μάλκομ ΜακΝτάουελ στο να φτιαχτεί ένας μύθος πιο δυνατός. Ο Νέρωνας για παράδειγμα ήταν πιο τρελός, έβαλε φωτιά στη Ρώμη. Όμως ο Καλιγούλας έχει καθιερωθεί ως ο έκφυλος κι αυτό προφανώς αρέσει στον κόσμο. Έχω φίλους που τους αποκαλούσαν Καλιγούλες και καλά λόγω έκλυτου βίου, όπως για παράδειγμα ο πορτιέρης στο παλιό Fuzz. Εμείς βέβαια δεν τον προσεγγίζουμε για τον πανσεξουαλισμό του.
Πώς τον προσεγγίζετε; Θέλουμε να ακουστεί το κείμενο, χωρίς να κυλήσουμε σε υπερβολές. Θέλει λεπτομέρεια η προσέγγισή του. Πήγε πολύ καλά πέρσι και άρεσε στον κόσμο. Έτσι πάμε για δεύτερη χρονιά, κάτι που δεν το περίμενα με ένα τέτοιο έργο.
Βαριέσαι όταν μια παράσταση πάει για δεύτερη χρονιά; Συνήθως βαριέμαι αλλά το συγκεκριμένο κείμενο δεν μπορείς να το κατακτήσεις∙ κάθε μέρα σου δίνει κάτι πολύ καινούριο, κάτι πολύ διαφορετικό.
Αν πρέπει να διαλέξεις ένα πράγμα που έμαθες δουλεύοντας τον Καλιγούλα ποιο θα ήταν αυτό; Το μέχρι που μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος.
Μέχρι πού; Έως και στο να ζητήσει τον ίδιο του τον θάνατο από τους άλλους. Ήταν από τα έργα που με δυσκόλεψαν και με επηρέασε πολύ. Μέσα από τις ακραίες πράξεις του ανακάλυψα μεγάλες αλήθειες.
Τι θα πάρεις μαζί σου όταν θα φύγεις από αυτόν τον ρόλο; Ότι μπορείς να φτάσεις στα άκρα. Και πρέπει να φτάνεις στα άκρα, χωρίς να σκοτώνεις. Τελικά η ακρότητα χρειάζεται ένα δίχτυ ασφαλείας και μια λογική.
Πώς παίζεις; Με την ψυχή μου. Δεν ξέρω αν είναι πάντα το πιο σωστό. Μπορεί να έχω σκεφτεί κάτι στις πρόβες αλλά όταν παίζω προσπαθώ να το ξεχάσω, το ξεχνάω δηλαδή, μπορεί να ξεχάσω ακόμη και λόγια παλεύοντας να βρω την ψυχοσύνθεση του χαρακτήρα. Χέστηκα για τα λόγια. Ξέρω ότι είναι μια δουλειά που επηρεάζει και ίσως γι’ αυτό την κάνω. Όχι όμως ως εξουσιαστής αλλά ως άνθρωπος που έχει περάσει δύσκολα στη ζωή του και μπορεί σε κάποιον άλλον που περνάει επίσης δύσκολα να πει «Δες το και κάπως αλλιώς, μην αφήνεσαι, μην εγκαταλείπεις». Κι εγώ βέβαια κάποιες στιγμές είμαι από αυτούς τους ανθρώπους.
Από τη μια μου λες ότι βασικό μέλημα σας είναι να ακουστεί το κείμενο και από την άλλη «χέστηκα για τα λόγια». Το κείμενο δεν είναι μόνο λέξεις. Υπάρχουν πολλά επίπεδα που έχεις να ανακαλύψεις, ειδικά σε κείμενα του Καμύ ή του Θερβάντες. Προσπαθώ πάντα να κατανοήσω πρώτα εγώ το κείμενο κι αφήνω πάντα ανοιχτά παραθυράκια ή και πόρτες για πράγματα που δεν έχω καταλάβει, ακόμη και κατά τη διάρκεια των παραστάσεων. Ή μπορεί να τα έχω καταλάβει και να μη θέλω να τα δω καθαρά γιατί εμένα με βοηθάει να μην είναι compact ο χαρακτήρας, να μη τον δώσω έτοιμο στον θεατή, να τον κάνω να αναρωτιέται. Πρέπει να υπάρχουν δωματιάκια που ο θεατής θα ανακαλύψει για να μπει στην ψυχή του ήρωα. Πάντως μόνο τα τελευταία δύο χρόνια θυμάμαι ρόλους που έχω παίξει. Εάν με ρωτήσεις από τον Στάνλεϊ Κοβάλσκι ποια λόγια θυμάμαι θα σου πω μόνο «Στέλλα».
«Μια χαρά νιώθω, θα κλείσω τα 44 τον Γενάρη. Αλλά με τσαντίζουν οι ζυγοί αριθμοί, θέλω να φτάσω στα 45»
Δε σου μένουν τα λόγια, σου μένουν όμως οι παραστάσεις; Ναι, βέβαια και οι άνθρωποι όπως για παράδειγμα η Όλια Λαζαρίδου. Όλα βέβαια είναι εμπειρίες που τις κουβαλάς θες δε θες. Τα πάντα θα έπρεπε να σε βοηθούν -όχι για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος, παπάρια- για να μάθεις καλύτερα τον εαυτό σου και ανακαλύπτεις μικρές στιγμές ελευθερίας και ευτυχίας.
Σου έχει συμβεί να μην είσαι έτοιμος για μια παράσταση; Ναι, και είχα πάθε κρίση πανικού –την πρώτη μου. Προσπαθώ να κάνω παραστάσεις όπως αν ερχόταν κάποιος σπίτι μου. Συγγνώμη αν γίνει λάθος, συγγνώμη αλλά έτσι είναι η ζωή. Προσπαθώ να κάνω θέατρο έτσι. Θέλω να είμαι έτοιμος βέβαια, θέλω να είμαι ολοκληρωμένος αλλά προσπαθώ να αφήνω ένα μικρό παραθυράκι. Όταν έρχονται οι θεατές στο θέατρο λέω από μέσα μου «Καλώς ήρθατε. Ευχαριστώ που ήρθατε και πληρώσατε εισιτήριο για να έρθετε να μας δείτε».
«Θα ήθελα να είμαι ροκ σταρ, ο David Bowie. Όταν μου έλεγαν οι γκόμενες ότι μοιάζω με τον Bowie τους έλεγα ψέματα ότι έχω γεννηθεί την ημέρα των γενεθλίων του, είχα φτιάξει αστικό μύθο».
Όταν δεν είσαι καλά ανατρέχεις στις στιγμές ευτυχίας που έχεις ζήσει στο θέατρο; Όχι, καθόλου. Θα σκεφτώ την ελεύθερη πτώση που έχω κάνει πέντε φορές.
Γιατί κάνεις ελεύθερη πτώση; Για να ξορκίσω τους φόβους μου. Δεν το κάνω για να αποδείξω ότι μπορώ να το κάνω, πιστεύω ότι μπορώ να κάνω τα πάντα. Είναι η εμπειρία του να κάνω κάτι καινούριο.
Δεν φοβάσαι εκείνη την ώρα; Φοβόμουν όσο ήμουν μέσα στο αεροπλάνο. Μετά που βούτηξα, τι να φοβηθώ; Μην πάθω ανακοπή; Μα θα είμαι στον αέρα. Ό,τι κι αν μου συμβεί θα είναι ωραίο. Η αδρεναλίνη ξεπερνάει τα πάντα. Εμένα με έχει βοηθήσει και στη ζωή μου και στο θέατρο. Πια δεν φοβάμαι επί σκηνής.
Την πέμπτη φορά που έκανες ελεύθερη πτώση πώς ήταν σε σχέση με την πρώτη; Στην πρώτη ξαναγεννήθηκα, στην πέμπτη περπάτησα. Αν και το περπάτημα θα έρθει κανονικά όταν θα πέσω μόνος μου και θα ανοίξω μόνος μου το αλεξίπτωτό μου. Θα το κάνω οπωσδήποτε. Τι; Θα πεθάνω χωρίς να έχω κάνει αυτό;
Τι άλλο θέλεις να κάνεις πριν πεθάνεις; Να μάθω μουσική, να παίζω κάποιο όργανο. Ντραμς ή κιθάρα. Μάλλον κιθάρα. Είναι το απωθημένο μου. Θα ήθελα να είμαι ροκ σταρ, ο David Bowie. Όταν μου έλεγαν οι γκόμενες ότι μοιάζω με τον Bowie τους έλεγα ψέματα ότι έχω γεννηθεί την ημέρα των γενεθλίων του, είχα φτιάξει αστικό μύθο. Τελικά ο Bowie πέθανε την μέρα των γενεθλίων μου, 10 Γενάρη. Tρελαίνομαι για τον Nick Cave, τον Tom Waits και τον Bob Dylan. Η Ελλάδα τον αγαπάει τον Cave γιατί είναι σα να μιλάει ο Aισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης. Πιο πολύ για Αισχύλο τον κόβω. Τον αγαπάμε γιατί είναι Αυστραλός, γιατί έχει μιλήσει για πολλά πράγματα με ουσία, γιατί είναι καουμπόης.
Εάν σου έλεγε ο Cave να πάτε για ποτό περισσότερο θα του μίλαγες ή θα τον άκουγες; Θα του μίλαγα. Το έχω κάνει με έναν αγαπημένο μου ηθοποιό, τον Willem Dafoe, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Και τι του έλεγες; Της Παναγιάς τα μάτια. Ούτε ήξερα τι του έλεγα. Αφού γύρισε και είπε, στον Αγγελόπουλο νομίζω, “Who is this man?”. Του έλεγα για θέατρο, για τις δουλειές του, για τις δικές μου. Με είχε πιάσει μανία. Στη Θεσσαλονίκη επίσης είχα συναντήσει την Juliette Lewis, που είναι θεά. Τη βρίσκω έξω από το ξενοδοχείο της, την πλησιάζω σαν γκρούπι κι αρχίζω: «Είσαι η αγαπημένη μου ηθοποιός και γουστάρω και το συγκρότημά σου» κι αυτή με κοιτούσε σαν τρελό, δεν πίστευε ότι ήμουν ηθοποιός.
Μου είπες πριν ότι αισθάνεσαι 27 χρονών. Ήταν ωραία ηλικία εκείνη; Αισθανόσουν πιο κοντά στον εαυτό σου; Δεν αισθανόμουν πιο κοντά στον εαυτό μου αλλά πιο όμορφα. Κοιταζόμουν στον καθρέφτη και μου άρεσα, δεν με ένοιαζε τίποτα. Ήμουν στο δεύτερο έτος της σχολής, είχα τον κόσμο μπροστά μου.
Και τώρα; Και τώρα μια χαρά νιώθω, θα κλείσω τα 44 τον Γενάρη. Αλλά με τσαντίζουν οι ζυγοί αριθμοί, θέλω να φτάσω στα 45.
Τι άλλο κόλλημα έχεις; Δεν κόβω ποτέ τα νύχια μου αφού δύσει ο ήλιος. Κάποιος θα μου το έχει πει, η μάνα μου ίσως. Μια φορά κιόλας που τα έκοψα βράδυ πήγαν όλα σκατά την επόμενη μέρα κι έτσι δεν το ξαναέκανα.
Στα 27 είχες όλο τον κόσμο μπροστά σου. Στα 44 τι έχεις; Τα παιδιά μου. Και τα πράγματα που θέλω να κάνω ως ηθοποιός και ως άνθρωπος. Αλλά ο ναρκισσισμός και ο εγωισμός έχει μετατοπιστεί. Δεν αλλάζει ο άνθρωπος με τα παιδιά, απλώς βάζει τον εαυτό του στην άκρη. Ίσως δε θα έπρεπε να το κάνω τόσο πολύ αλλά δεν μπορώ αλλιώς. Βλέπω τα παιδιά μου και λιώνω.
«Τουλάχιστον προσπαθώ να είμαι Δον Κιχώτης. Αφήνω τα παιδιά μου να έχουν την ελευθερία που θέλουν, που χρειάζονται. Τα έχω καλά με τον εαυτό μου, ως μπαμπάς».
Το ότι έχεις πιτσιρίκια σε βοηθάει να προσεγγίσεις μια παράσταση για όλη την οικογένεια όπως ο «Δον Κιχώτης»; Ναι, και είναι η τρίτη φορά που το κάνω. Το παιδικό κοινό με έχει βοηθήσει επίσης στο πώς κάνω θέατρο για ενηλίκους. Αντιμετωπίζω το κοινό ως εξής: «Δεν σας παίρνω τόσο σοβαρά πια. Παιδιά είστε κι εσείς που ήρθατε να δείτε». Αν υπάρχει αλήθεια στο πράγμα, έστω και τρεις στιγμές καλό είναι. Δεν μπορείς να δεις μια παράσταση και όλα να σου αρέσουν. Δεν θα το αντέξεις καν. Δε το λέω υπεροπτικά προς τους θεατές ότι δεν τους παίρνω στα σοβαρά.
Αλλά; Θεωρώ ότι όλοι μας, κι εγώ, είμαστε παιδιά κι έτσι θα αντιδρούσαμε κανονικά, όπως κάνουν τα παιδιά στα 5, 6 ή στα 7 τους χρόνια. Αλλά έχουν χαθεί οι άνθρωποι, κάπου έχω χαθεί κι εγώ και κάπως έτσι χάνεται και η επικοινωνία.
Τα παιδιά τι σου λένε μετά την παράσταση; Είχα δει παιδάκι να κλαίει επειδή έβγαλα την στολή του Ιάσονα και την περούκα και αποκαλύφθηκε ότι δεν ήμουν ο Ιάσονας. Τα παιδιά πιστεύουν πολύ. Κάτι που έχουμε χάσει εμείς οι μεγάλοι. Οι μεγάλοι, εντάξει όχι όλοι, έρχονται κάπως fake. Κι εγώ το παθαίνω. Πάω να δω θέατρο, κάτι στραβώνει μέσα μου και γίνομαι μεγάλος, παππούς.
Τι θα βοηθούσε; Θα έπρεπε να κάνουμε στο σχολείο τους αρχαίους τραγικούς από έξι χρονών.
Θα γινόντουσαν όλοι drama queens, αν το κάναμε αυτό. Είμαστε ούτως ή άλλως drama queens ως λαός. Αλλά πρέπει να εντρυφήσουμε από παιδιά στο βάθος της αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας.
Θυμάσαι την παιδική τηλεοπτική σειρά Δον Κιχώτης; Πώς δεν τη θυμάμαι; (Τραγουδάει το τραγούδι των τίτλων αρχής). Έχει χαθεί η αθωότητα ρε γαμώτο.
Γιατί; Ε, γιατί μπαίνουμε στη διαδικασία να βγάλουμε λεφτά, να αποκτήσουμε σπίτι, να εξουσιάσουμε, να κάνουμε οικογένεια, παιδιά. Όλη αυτή η μαλακία.
Aλλά κι εσύ τα κάνεις όλα αυτά. Ναι, αλλά τουλάχιστον προσπαθώ να είμαι Δον Κιχώτης. Αφήνω τα παιδιά μου να έχουν την ελευθερία που θέλουν, που χρειάζονται. Τα έχω καλά με τον εαυτό μου, ως μπαμπάς.
Εάν δεν ήσουν ηθοποιός τι θα ήθελες να ήσουν; Εκπαιδευτής scuba diving ή κάτι άλλο εξτρίμ. Ή ποιητής. Έχω γράψει κάποια ποιήματα.
Και γιατί δεν τα εκδίδεις; Γιατί θα ξεφτιλιστώ.
Δεν σου αρέσουν; Εμένα; Πολύ! Εγώ θεωρώ ότι είμαι ο Αρθούρος Ρεμπό.
Και γιατί δεν τα βγάζεις; Μπορεί να χάνουμε τον Αρθούρο Ρεμπό της Ελλάδας. Δεν πειράζει. Ας βγουν μετά θάνατον. Ας με σχολιάζουν μόνο ως ηθοποιό. Αλλιώς θα μπορούσα να είχα γίνει και σκηνοθέτης. Είμαι 20 χρόνια στο θέατρο. Άσε, αφού μου αρέσει αυτό που κάνω.
Μήπως φοβάσαι; Μπορεί. Από την άλλη δεν είμαστε όλοι για όλα. Είμαι της άποψης ότι πρέπει να γεύεσαι τα πράγματα τη στιγμή που τα κάνεις. Γι’ αυτό είμαστε όλοι προβληματισμένοι, θυμωμένοι, στραβωμένοι. Γιατί αυτό που κάνουμε δεν έχει την ανταπόκριση που θέλουμε. Εγώ αυτή την περίοδο παίρνω φοβερή, υπέροχη ανταπόκριση. Βγαίνω, με χαιρετάνε, με κερνάνε. Το χαίρομαι αυτό που κάνω.
Με τη γυναίκα σου που σε σκηνοθετεί στον Καλιγούλα μιλάτε στο σπίτι για τις παραστάσεις; Της έχω πει ότι εάν θέλει κάτι να μου στέλνει sms και το συζητάμε την επόμενη μέρα στις πρόβες.
Δεν είναι κουραστικό να είσαι με τη γυναίκα σου και στο σπίτι και στο θέατρο; Πάρα πολύ. Γι’ αυτό της έχω πει να δουλέψουμε ξανά μαζί σε τρία χρόνια. Την ίδια στιγμή σε δένει με έναν τρόπο πολύ ωραίο. Είμαστε 17 χρόνια μαζί. Ο άνθρωπος έχει γεννηθεί για να βρίσκει προβλήματα στον άλλον. Είναι δυστυχώς εξουσιαστικό ον. Αλλά ακόμη και τώρα μου σκάει ο έρωτας, είναι το κερασάκι στην τούρτα. Δε θα μπορούσα αλλιώς. Την έχω ζήσει τη ζωή μου. Στα 17 αυτά χρόνια έχουμε χωρίσει τρεις φορές, έχω παίξει, έχω κάνει τα πάντα.
Να τα γράψω αυτά; Ή θα με σκοτώσει; Εσένα; Εμένα θα σκοτώσει. Αλλά καλύτερα. Ας με σκοτώσει για να ξαναγεννηθώ.
Αν τελικά βγαίνατε για εκείνο το ποτό με τον Cave, που λέγαμε πριν, και είχατε μόνο 15 λεπτά τι θα του ζητούσες να σου πει; Ένα τραγούδι για πάρτη μου: “The weeping song”. Είπαμε, είναι Αισχύλος ο άνθρωπος.
Καλιγούλας, του Αλμπέρ Καμύ στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Παίζουν: Γιάννης Στάνκογλου, Θεοδώρα Τζήμου, Ιερώνυμος Καλετσιανος κ.ά. Σκηνοθεσία: Αλίκη Δανέζη-Knutsen. Πρωτότυπη μουσική live επί σκηνής από τον Blaine Reininger των Tuxedomoon. Δον Κιχώτης, του Θερβάντες στο θέατρο Παλλάς. Παίζουν: Γιάννης Στάνκογλου, Δημήτρης Πιατάς, Σαβίνα Γιαννάτου. Σκηνοθεσία: Σοφία Σπυράτου.
