Ο Ερωτόκριτος στο Westeros (ή πώς τρεις μυστήριοι τύποι έκαναν κόμικ το ποίημα του Κορνάρου)

Τις προάλλες έλαβα τρία απειλητικά μέιλ: το ένα το υπέγραφε κάποιος  Βασίλης Σάκκος, φιλόλογος και υποψήφιος διδάκτορας ανθρωπιστικών και πολιτισμικών σπουδών, εκ Λονδίνου και περιείχε ένα κείμενο για κάποιο κόμικ; Ποίημα; Θα σας γελάσω.

Το δεύτερο περιείχε ένα βίντεο όπου τρεις τύποι, πολύ ανησυχητικής όψεως (ο ένας μάλιστα φοράει πανοπλία και κράνος) συζητούν, σχεδιάζουν, ζωγραφίζουν και σχολιάζουν  το έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Στο τέλος παίζουν ξύλο.

Το τρίτο το υπέγραφε κάποιος Γιώργος Γούσης, που εξηγούσε τι ήταν ολη αυτή η ιστορία που έχει, όπως ακούω, γίνει εκδοτικό βάιραλ. Αυτός ήταν και ο πιο απειλητικός. Μιλούσε λίγο. Αλλά έκανε πολλά. Ετσι μου φάνηκε τουλάχιστον.

Τρία απειλητικά μέιλ: Από τότε που έδιωξαν το Σφακιανάκη, μέχρι και τον Ερωτόκριτο πειράζουν κάποιοι. Τι κάνει το Κράτος;

Επειδή καλού-κακού έχω τη συνήθεια να υποχωρώ στις  απειλές, τα δημοσιεύω και τα τρία και ουδεμίαν ευθύνην φέρω.

– Νίκος Αμανίτης

Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος μας υποδέχθηκε στο φιλόξενο μπουντρούμι του.

Μέιλ νούμερο 1 ( Όπου ο Γιώργος Γούσης προσπαθεί να εξηγήσει πώς  ο Ερωτόκριτος έγινε κόμικ )

Η ιδέα ήρθε απο τον εκδοτικό οίκο (Polaris), μας πρότεινε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο διασκευής ενος κλασικού ελληνικού λογοτεχνικού έργου σε κόμικ και μας άφησε το ελεύθερο να το διαλέξουμε εμείς για να μας αρέσει κιόλας, να το χαρούμε. Ανάμεσα σε Βιζυηνούς, Παπαδιαμάντηδες και άλλα τέτοια ο Δημοσθένης (Παπαμάρκος) είπε κάπως διστακτικά «μηπως τον Ερωτόκριτο; εμένα μ αρεσει πολυ». Εγώ του απάντησα κι εμένα μ αρέσει πολύ ρε φίλε αλλά τώρα για ρομάντζα είμαστε 30 χρονών γορίλες; Γέλασε αρβανίτικα και μου είπε «έχει 5.000 στίχους, μάχες, πες καλύτερα οτι κωλώνεις να το κάνεις ». Τον έβρισα και όταν πήγα σπίτι το έψαξα λίγο και ανακάλυψα τον βασικό λογο που με έπεισε να το κάνω: Καταρχήν επειδή δεν περιγράφει καμία εικόνα απο τον κόσμο που διαδραματίζεται η ιστορία και δεύτερον επειδή ο κόσμος ήταν fantasy, δεν είναι δεδομένος χρονικά, ούτε ιστορικά. Οπότε το βρήκα ως μια εξαιρετική ευκαιρία αλλα και ρίσκο που με ιντρίγκαρε, να απεικονίσω έναν κόσμο που δεν έχουμε δει ποτέ και με την διασκευή σε κόμικ να προσθέταμε κάτι νέο, εφόσον δεν θα μπορούσαμε να αναδείξουμε το εξαιρετικό κείμενο του Κορνάρου. Συμφωνήσαμε και οι τρεις και μέτα, όσο πιο πολύ το συζητούσαμε, τόσο περισσότερο μας άρεσε. Είπε και ένα πολύ ενθουσιώδες ΝΑΙ ο εκδότης και δέσαμε.

Ο Γιώργος Γούσης, ο Γιάννης Ράγκος (στο κέντρο) και ο Δημοσθένης Παπαμαρκος συζητάνε την ιδέα της μεταφοράς του Ερωτόκριτου σε graphic novel

Κάτσαμε και οι τρεις και αποφασίσαμε πώς θα είναι το στόρυ, τι θα κρατήσουμε, τι και αν θα αλλάξουμε κάτι, πώς θα είναι το κείμενο κτλ και αφού τα αποφασίσαμε, ο Γιάννης ( Ράγκος) και ο Δημοσθένης μοίρασαν το έργο στην μέση και ξεχωριστά μετέτρεψαν το ποίημα σε πεζό και το χώρισαν σε σκηνές. Μετά, οι δυο τους μαζί το ενοποίησαν σε ένα ενιαίο σενάριο και τέλος βρεθήκαμε πάλι οι τρεις μας, έκανα τις παρατηρήσεις μου, κάναμε αλλαγές και κάπως έτσι βγήκε το τελικό σενάριο στο οποίο δούλεψα μετά εγώ.

Με τον Δημοσθένη συνεργαστήκαμε και στην έρευνα  για τα όπλα, τις μάχες, τα κτήρια κτλ ώστε να μαζέψουμε το υλικό στο οποίο θα βάσιζα τα σχέδια.

Επικίνδυνες συνεργασίες: Στο Δημοσθένη Παπαμάρκο δεν αρέσουν κάποιες εικόνες του Γιώργου Γούση και του το κάνει αντιληπτό

Επειδή έχει γράψει το Γκιακ νομίζει οτι μπορεί να σκοτώσει ο,τι κινείται

Στο χρώμα επισης συνεργάστηκα με τον Παναγιώτη Πανταζή: Έκανε αυτός μια εκδοχή βαψίματος της καθε σελιδας υπό την επίβλεψή μου και μετα επενέβαινα κι εγώ και την τελείωνα.

Ο Παναγιώτης Πανταζής ετοιμάζεται να ρίξει χρώμα

Το όλο εγχείρημα πήρε πάνω-κάτω ένα χρόνο για να τελειώσει.

Ο Γιάννης Ράγκος είναι συνεργάτης μου και σε ένα κόμικ για τους Ηπειρώτες ληστες που έφτιαχνα αλλά το πάγωσα για να κανω τον Ερωτόκριτο και τώρα θα το συνεχίσουμε. Το γράφουμε μαζί. Είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας και πολυλογάς. Αν βγαίναμε και οι τρεις να μιλήσουμε σε όλα τα Μέσα θα μας διώχνανε με τις κλοτσιές οι δημοσιογράφοι.

Ο Γιώργος Γούσης, όταν δεν τρώει ξύλο, κεντάει

Μέιλ νούμερο 2 ( Όπου ο Βασίλης Σάκκος γράφει για τον Ερωτοκριτο-το κόμικ)

Το μονοπάτι του αίματος, το καρδιοχτύπι

Ο Ερωτόκριτος του Βιντσέντζου Κορνάρου, μου χτύπησε την πόρτα του συναισθήματος αναπόφευκτα με διάφορους τρόπους μέσα στα χρόνια. Από ανθολόγιο δημοτικού πεταμένο στο θρανίο δίπλα σε γραμμένες μεταλοκασέτες, σε παραμύθια γιαγιάς που μου το θύμιζαν αχνά, στη φωνή του Ξυλούρη καθαρή ανάμεσα σε παράσιτα, στις συνδέσεις με τη πρώτη φορά που διάβαζα τον Δον Κιχώτη, κάπως έβρισκε τρόπο ακόμα κι όταν δεν θυμόμουν ακριβώς τί ήταν, να μου υποβάλλει ρυθμό σε χτύπους καρδιάς. Η ερωτική ιστορία της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου, έχανε ευκρίνεια σε λεπτομέρειες μετά την πρώτη εγγραφή που έτσι κι αλλιώς είχε χαθεί πια. Το μόνο που έμενε ήταν μια ανάμνηση σαν βίωμα, του αίματος που ξεκινούσε από καρδιά και ξεχυνόταν σε πληγές.

Το μονοπάτι του αίματος, βρίσκει νέα αυλάκι στην διασκευή των Δημοσθένη Παπαμάρκου, Γιάννη Ράγκου και Γιώργου Γούση στον Ερωτόκριτο. Έμαθα για τη δουλειά αυτή , όταν τυχαία, μόλις είχα διαβάσει το Γκιακ του Παπαμάρκου που με τσάκισε σαν δίαυλος φωνών που ένιωσα πως είχα μέσα μου και είχα απωθήσει. Στο κόμικ/διασκευή της κλασσικής μυθιστορίας του Κορνάρου, η ροή του αίματος συνεχίστηκε μπολιασμένη με την αμεσότητα των Ράγκου και Γούση σε λέξεις και εικόνες.

 Ο έμμετρος λόγος του Κορνάρου ποτίζει αυτούσιος τα τοιχώματα των panels και συνεχίζεται με αίσθηση του μέτρου στους νεόδμητους διαλόγους των Ράγκου και Παπαμάρκου. Χωρίς σχεδόν ύπαρξη νεολογισμών αντηχεί την ατμόσφαιρα του αυθεντικού κειμένου αλλά ανοίγει νέα αυλάκια στο τώρα με σκοπό και ένταση, χαρακτηριστική του μέσου των comix.

 Ο Γούσης πραγματοποιεί περίτεχνα δυναμικές μεταβάσεις ανάμεσα στα panels με αποτέλεσμα να εντυπώνεται στη μνήμη το σύνολο της σελίδας και όχι μόνο οι αποσπασματικές λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, τα περιγράμματα των προσώπων στο σκοτάδι που είναι σχεδιαστικά, βασισμένα σε μορφές αγγειογραφίας, είναι μια ελκυστική στυλιστική προσθήκη, αλλά αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο στην πρώτη σελίδα που εμφανίζεται, είναι το οτι δεν σε αποσπά από μια συμπαγέστατη αίσθηση του ρυθμού της αφήγησης. Με αυτήν ως άξονα, αναδεικνύονται στοιχεία όπως τα εκπληκτικά χρώματα που έχει κάνει ο Γούσης μαζί με τον Παναγιώτη Πανταζή, που δίνουν στην ιστορία την διάσταση του αλλόκοσμου παραμυθιού και μια ποπ αίσθηση χρονικής απώλειας και αποστασιοποίησης. Το γείωμα έρχεται από τη ρεαλιστική απεικόνιση συναισθημάτων στις διακυμάνσεις εκφράσεων των πρόσωπων και στο ξετύλιγμα των μαχών που δεν εμπεριέχουν ηρωοποίηση των χαρακτήρων αλλά εξισσοροπιστική ωμότητα.

Το αίμα βράζει στις σελίδες αυτές και ξεσπάει σαν θρήνος για την αγάπη, σαν εναντίωση στην αδικία και το κοινωνικά καθορισμένο πεπρωμένο αλλά και σαν πίδακας από πληγή σε μάχη. Διάλογοι και εικόνες δίνουν χώρο στους στίχους του Κορνάρου σε panels/πλατύσκαλα με επίκεντρο ένα κερί ή μια κλειστή πόρτα. Μέσα σε ογδόντα σελίδες, η ροή έχει ορμή αλλά και ανάσες αναστοχασμού. O ρυθμός στην αφήγηση είναι πάντα εκεί, με αίσθηση μέτρου που ταιριάζει σε μια επικής φυσης ιστορία. Το σκίτσο, κολλάζ διαφορετικών σχολών και τεχνοτροπίας δεν αγκιστρώνεται σε μία, αναγνωρίσιμη αισθητική αλλά υποτάσσεται στην ευπλαστότητα της ροής.

 Στο σύνολό της, η μεταφορά αυτή, πιστή στο πνεύμα του αρχικού κειμένου, καταλύει την όποια αίσθηση τοπικιστικής εμμονής και δυιλίζεται σε αρχέγονα συναισθήματα παναθρώπινης υφής, στην αγάπη, το μίσος, τη φιλία. Δεν είναι τυχαίο πως οι τέσσερεις συντελεστές της έχουν ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν (αναμένεται η επικείμενη δουλειά των Ράγκου – Γούση με θέμα την ζωή δύο ληστών στην Ήπειρο στις αρχές του εικοστού αιώνα), συνδέονται μέ έντονους φιλικούς δεσμούς (το Γκιακ του Παπαμάρκου, με θέμα τις αφηγήσεις στρατιωτών που πολέμησαν στη μικρασιατική εκστρατεία, έχει αφιέρωση στον Γιώργο Γούση με τον οποίο μοιράζονται αντίστοιχη θεματολογία και όραμα, ενώ η περίπτωση Γούση-Πανταζή έχει διοσκουρικά διαπρέψει τόσο «σε ζωγραφιές όσο και σε τραγούδια») και έχουν επηρεάσει δημιουργικά ο ένας τον άλλον σε πολλά επίπεδα. Αυτό προσθέτει και στον Ερωτόκριτο τους άλλη μια θεμελιακή επίστρωση αγάπης και φιλίας, ώστε να καθίσταται άξιος δίαυλος της παράδοσης. Η αμεσότητα του, χαλκευμένη από μια δεμένη παρέα, αναγνωρίστηκε ήδη, καθώς μέσα σε μια εβδομάδα κυκλοφορίας, εξαντληθηκε η πρώτη έκδοση και επίκειται η δεύτερη.

Μπορείς να δεις αν θέλεις σ’αυτές τις σελίδες, θραύσματα από τον κόσμο του Westeros (όπως στην τσεκουριά στο χέρι του βασιλιά της ιστορίας) , αλλά και το έμμετρο τρυφερό ωμιλίκι του Deadwood (στο όρθωμα αναστήματος της Αρετούσας σε όλες σχεδόν τις σκηνές όπου εμφανίζεται). Το σίγουρο είναι πως αυτή η τίμια και δυνατή εκδοχή του Ερωτόκριτου, προσθέτει μια ζωογόνο στοιβάδα στη ραχοκοκαλιά μιας υπάρχουσας παράδοσης και βιώνεται αποσπασματικά αλλά και ολιστικά με την ίδια ένταση και συνοχή.

Ακόμα κι αν ξεχάσεις με το χρόνο τα ονόματα των βασιλιάδων, των αυλικών, ακόμα και των κεντρικών χαρακτήρων, θα θυμάσαι το ρυθμό του αίματος και την πορεία του από το καρδιοχτύπι και πέρα.

Μέιλ νούμερο 3 ( Όπου τρεις τύποι κι ένας ακόμη φτιάχνουν ένα graphic novel-σε πρώτη προβολή βίντεο, παρακαλώ ! )

Κάμερα-μοντάζ : για τις Εκδόσεις Polaris. 

https://www.youtube.com/watch?v=JAENt-qNQ6Q&feature=youtu.be