Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της περιόδου 2024-2025 παρουσίασε η Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, Συραγώ Τσιάρα, στη Συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε σήμερα, Παρασκευή 1 Νοεμβρίου στο Αμφιθέατρο «Ίδρυμα Ωνάση», στην Εθνική Πινακοθήκη, τονίζοντας τους άξονες στους οποίους κινείται: την αξιοποίηση, τεκμηρίωση και εκθεσιακή προβολή των μόνιμων συλλογών με σύγχρονες μεθόδους, τη διοργάνωση ατομικών και ομαδικών εκθέσεων σε ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, την εμβάθυνση και διεύρυνση του εκπαιδευτικού προγράμματος με στόχο την ανάπτυξη του κριτικού στοχασμού και τη συναισθηματική καλλιέργεια, τη διεύρυνση της εξωστρέφειας και την περαιτέρω ενδυνάμωση της θέσης της Εθνικής Πινακοθήκης στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ταυτόχρονα ανακοινώθηκε η απόφαση του Ιδρύματος Arp να δωρίσει στην Εθνική Πινακοθήκη 21 γύψινα γλυπτά, συμπεριλαμβάνοντάς την ισότιμα στο διεθνές δίκτυο των μουσείων (The Arp Network) που θα συνεργαστούν για την προστασία και τη διεθνή προώθηση του έργου του Hans Arp και της Sophie Taeuber-Arp, κυρίως μέσω της ανταλλαγής αποτελεσμάτων πρωτότυπης επιστημονικής έρευνας.
Ο Hans Arp στο εργαστήριό του με τρία γύψινα αντίτυπα του έργου Ονειρικό ζώο, π. 1963
© Stiftung Arp e.V., Berlin/Rolandswerth
ΟΣΔΕΕΤΕ, Αθήνα, 2024
Άγνωστος φωτογράφος
Επίσης, στο δεύτερο εξάμηνο του 2025 θα εγκαινιαστεί η νέα παρουσίαση της μόνιμης συλλογής στον τρίτο όροφο της Εθνικής Πινακοθήκης. που θα εστιάσει στην εξέλιξη της μεταπολεμικής ελληνικής τέχνης κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα διερευνώντας τις σχέσεις του σώματος με τον χώρο και την κοινωνία.
Ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου για τη σεζόν 2024-2025:
Μόνιμη Συλλογή
Διάρκεια: Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025
Επιμέλεια: Κατερίνα Ταβαντζή
Ογδόντα χαρακτικά, οξυγραφίες σε χαρτί και ακουατίντα, που χρονολογούνται από το 1797 έως το 1798, θα παρουσιαστούν σε μια πολύ σημαντική έκθεση και θα συνοδεύονται από φωτογραφίες των προπαρασκευαστικών σχεδίων. Είναι η πρώτη χαρακτική σειρά του Goya και η μόνη που δημοσιοποιήθηκε όταν ο καλλιτέχνης ήταν εν ζωή. Η σειρά που έχει στην κατοχή της η Εθνική Πινακοθήκη είναι εκτυπωμένη το 1803 και αγοράστηκε το 1962 όταν ήταν διευθυντής ο Μ. Καλλιγάς.
Francisco Goya y Lucientes (Φουεντετόδος 1746 – Μπορντώ 1828)
Την τραβάει σωστά, 1797-98 – Εκτύπωση 1803
Οξυγραφία, στιλβωμένη ακουατίντα και καλέμι, 21,5 x 15,1 εκ.
Από τη σειρά “Los Caprichos”
Η σειρά των χαρακτικών που φέρει τον τίτλο Los Caprichos, που ο Francisco Goya δημοσιεύει στις αρχές του 1799, αποτελεί ένα έργο-ορόσημο στην καλλιτεχνική του εξέλιξη, καθώς για πρώτη φορά ο επίσημος ζωγράφος της Ισπανικής Αυλής αφήνεται να εκφράσει τον επαναστατικό χαρακτήρα μιας τέχνης ώριμης και απελευθερωμένης από τις δεσμεύσεις των δημόσιων παραγγελιών.
Εμφορούμενος από τα πνευματικά και φιλοσοφικά ερείσματα του Διαφωτισμού που πρέσβευε τα ιδανικά της λογικής, της προόδου και της ελευθερίας, ο Goya αντλεί τα θέματά του από την ίδια τη ζωή της εποχής του, εστιάζοντας στις πιο προκλητικές όψεις της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας που τον περιβάλλει, προκειμένου να ασκήσει μια ανελέητη κριτική στις σκοτεινές πλευρές της ισπανικής κοινωνίας του τέλους του 18ου αιώνα. Στηλιτεύει τη ματαιοδοξία και τις υποκριτικές ανθρώπινες σχέσεις, την πορνεία, τη μιζέρια και την αμορφωσιά των απλών ανθρώπων που ζουν σε έναν κόσμο βυθισμένο στις δεισιδαιμονίες και τις μαγικές πρακτικές. Καυτηριάζει την τεμπελιά και τη διαφθορά μιας συντηρητικής και σκοταδιστικής Εκκλησίας που χρησιμοποιεί ως όργανο καθυπόταξης την Ιερά Εξέταση. Χλευάζει θεσμούς σατιρίζοντας την άγνοια και την απληστία γιατρών, δασκάλων και δικαστών, ασκώντας έτσι μια έμμεση κριτική στην εξουσία του Στέμματος. Απεικονίζει φαντασιακές σκηνές μαγικών τελετουργικών, εκφράσεις ενός δημιουργικού οραματισμού που απλώνεται για να αγκαλιάσει διαστάσεις δαιμονικές, αποκυήματα της νύχτας της λογικής.
Francisco Goya y Lucientes (Φουεντετόδος 1746 – Μπορντώ 1828)
Αν θα ξέρει πιο πολλά ο μαθητής;, 1797-98 – Εκτύπωση 1803
Οξυγραφία, στιλβωμένη ακουατίντα και καλέμι, 21,5 x 15 εκ.
Από τη σειρά “Los Caprichos”
Αυτή η εμβύθιση στα σκοτάδια του ανθρώπινου ψυχισμού χρησιμοποιεί συχνά ως μορφολογικό εργαλείο την παραμόρφωση: αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου με έντονους και αποκρουστικούς μορφασμούς, περιγραφή της φθοράς και του γήρατος των γυμνών σωμάτων των μαγισσών, ασχήμια, ζωομορφισμός – πρόσωπα και σώματα που λειτουργούν ως αποτυπώσεις ψυχικών διαστρεβλώσεων και παθών. Όντα στο μεταίχμιο της φαντασίας και της πραγματικότητας, κινούμενα μέσα σε δραματικά φωτισμένα σκηνικά που ζωντανεύουν χάρη στην αριστοτεχνική χρήση της τεχνικής της ακουατίντας.
Και συνειδητοποιεί κανείς ότι πρόκειται για έργα που απευθύνονται στο σύγχρονο άνθρωπο, αιωνίως επίκαιρα καθώς οι αναφορές τους στα κακώς κείμενα μιας μακρινής χρονικά κοινωνίας υπερβαίνουν την ιστορική τους στιγμή και αποκτούν χαρακτήρα πανανθρώπινο. Έργα μιας διαχρονικής μοντερνικότητας, που συγκινούν εξαιτίας τόσο της εικαστικής τους συγκρότησης όσο και του προβληματισμού που εξακολουθούν να εγείρουν γύρω από τα ανθρώπινα πάθη.
Ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική Τέχνη
Διάρκεια: Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025
Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα
Φίλιππος Τσιτσόπουλος
Είναι η τέχνη μοναχική;
video/ 4k/ fULL HD 2018, Συλλογή ΕΠΜΑΣ
Με κινητήριο μοχλό τις σειρές των χαρακτικών έργων του Goya, παράλληλα με την έκθεση των 80 χαρακτικών της σειράς Los Caprichos, και με πρόθεση ανανέωσης των εργαλείων ανάγνωσης των ιστορικών συλλογών παρουσιάζεται ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη με τίτλο Η Σαγήνη του Αλλόκοτου.
Στην ομαδική έκθεση περιλαμβάνονται έργα δέκα καλλιτεχνών που από διαφορετικές αφετηρίες εναγκαλίζονται και εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, και το γκροτέσκο. Οικειοποιούμενοι το παράταιρο, το ξένο και το αποτρόπαιο, οι καλλιτέχνες επαναπροσδιορίζουν τα όρια του ανθρώπινου και αμφισβητούν τις αυστηρές διχοτομικές διακρίσεις μεταξύ φυσικού και τεχνητού, ακυρώνοντας στην πράξη τις παραδοσιακές ταξινομήσεις που οριοθετούν με αυστηρότητα τα είδη. Πραγματεύονται τη σχέση του εύμορφου με το δύσμορφο, του ανθρωπόμορφου με το ζωόμορφο, τη φύση και τον τεχνολογικό πολιτισμό, για να διερμηνεύσουν ψυχικές καταστάσεις και κοινωνικές διεργασίες αποκλεισμού και περιθωριοποίησης, αλλά και να προτείνουν, άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με καυστική ειρωνεία και άλλοτε με βαθιά υπαρξιακή αγωνία, την ανατρεπτική αποδόμηση των στερεότυπων με τα οποία έχουμε γαλουχηθεί.
Σίλεια Δασκοπούλου
Οι αντίζηλες, 1974
Λάδι σε καμβά, 80 x 80 εκ.
Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης/ΕΠΜΑΣ
Η έκθεση Η Σαγήνη του Αλλόκοτου συμπεριλαμβάνει εικαστικές δημιουργίες που υλοποιούνται με ποικίλα μέσα (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, σχέδιο, animation, performance), αξιοποιεί το απόθεμα των συλλογών της ΕΠΜΑΣ και συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά – αγγλικά).
Καλλιτέχνες: Άγγελος Αντωνόπουλος, Γιάννης Γαΐτης, Σίλεια Δασκοπούλου, Μαριάννα Ιγνατάκη, Διονύσης Καβαλλιεράτος, Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Τάσος Μαντζαβίνος, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Άγγελος Παπαδημητρίου, Φίλιππος Τσιτσόπουλος.
Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων «Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»
Διάρκεια: Απρίλιος – Σεπτέμβριος 2025
Επιμέλεια: Έφη Αγαθονίκου
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Παναγιώτη Τέτση, παρουσιάζεται μια μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στο έργο του. Ο Τέτσης, ζωγράφος, χαράκτης, δάσκαλος, ακαδημαϊκός, ο οποίος είχε διατελέσει και Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης, υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες, ο οποίος με το έργο και τη διδασκαλία του διαμόρφωσε την Ελληνική μεταπολεμική ζωγραφική.
Παναγιώτης Τέτσης (Ύδρα 1925 – Αθήνα 2016)
Κήπος, 1970 – 1972
Λάδι σε μουσαμά, 158 x 158 εκ.
Δωρεά του καλλιτέχνη
Η ζωγραφική του Τέτση, σύγχρονη και δημιουργική, απλώθηκε πολύ πιο πέρα από τα στενά όρια της εντοπιότητας και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα από τα πλέον αυθεντικά δείγματα της ελληνικής τέχνης των ζωγράφων της μεταπολεμικής γενιάς. Φανατικός οπαδός της ζωγραφικής του φωτός και λάτρης του χρώματος, ο Τέτσης έδειξε με το έργο του τι σημαίνει γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία, εμπνευσμένη από τον ιδιαίτερο χαρακτήρα ενός τόπου. Σε κανένα από τα έργα του δεν αναδείχτηκε πιο εύγλωττα η κολορίστικη του ικανότητα όσο στην επική σύνθεση της Λαϊκής Αγοράς (1979-1982) που μας υποδέχεται στην είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης. Ένα μνημειακό έργο, όπου ο θεατής έχει τη ψευδαίσθηση ότι συμμετέχει, βυθισμένος κυριολεκτικά στο χρώμα και την κίνηση των μορφών.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 110 ζωγραφικά έργα και 50 χαρακτικά που προέρχονται από τις δωρεές του Τέτση στην Εθνική Πινακοθήκη, από ιδιωτικές συλλογές καθώς και από συλλογές οργανισμών. Στόχος της έκθεσης είναι όχι μόνο να παρουσιάσει την καλλιτεχνική πορεία του καλλιτέχνη αλλά και να εστιάσει στην ιδιαίτερη ματιά με την οποία, δίνοντας έμφαση στο φως και το χρώμα, πραγματεύεται τα θέματά του.
Εθνική Γλυπτοθήκη, Μόνιμη Συλλογή
Έναρξη: Άνοιξη 2025
Επιμέλεια: Τώνια Γιαννουδάκη
Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη (1911- 1995)
Μοσχαράκι, μετά το 1948
Μπρούντζος, 65 x 78 x 32 εκ.
Κληροδότημα Φρόσως Ευθυμιάδη-Μενεγάκη
© Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (Φωτογραφία: Σταύρος Ψηρούκης)
Στη Νεοελληνική Γλυπτική κυρίαρχο θέμα, στο πεδίο της αναπαράστασης, είναι η ανθρώπινη μορφή. Η ζωοπλαστική είναι ένα δευτερεύον θέμα, που καλλιεργήθηκε από ορισμένους γλύπτες, συνήθως περιστασιακά. Στη συλλογή Γλυπτικής της Εθνικής Πινακοθήκης συνθέσεις καλλιτεχνών, όπως ο Πολύγνωτος Βαγής, ο Θανάσης Απάρτης, η Μπέλλα Ραφτοπούλου, ο Χρήστος Καπράλος, ο Ευριπίδης Βαβούρης, ο Αντώνης Καραχάλιος, ο Κώστας Καραχάλιος, η Ναταλία Μελά, ο Γιάννης Αντωνιάδης και ο Νικόλας Δογούλης δίνουν μια αρκετά αντιπροσωπευτική εικόνα αυτής της πλευράς της δημιουργίας τους, που τους απασχόλησε σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση. Η μοναδική ανάμεσα στους Έλληνες γλύπτες και γλύπτριες που ασχολήθηκε εκτεταμένα με τη ζωοπλαστική είναι η Φρόσω Ευθυμιάδη Μενεγάκη.
Τα έργα που έχουν επιλεγεί για τη Φάρμα είναι μόνο εκείνα που το μέγεθος και το υλικό τους επιτρέπει την τοποθέτηση σε υπαίθριο χώρο. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1940 και φτάνοντας έως και τη δεκαετία του 1970, ζώα και πουλιά θα συνθέσουν μια πρωτότυπη παρουσίαση. Φιγούρες οικείες και άλλες λιγότερο γνωστές, σε χαρακτηριστικές στάσεις, ρεαλιστικά πλασμένες ή αφαιρετικές, θα συναντήσουν την πανίδα και θα συνομιλήσουν με τους μικρούς και τους μεγάλους φίλους του πάρκου. Έτσι, μέσα από έργα της Μπέλλας Ραφτοπούλου, του Αντώνη Καραχάλιου, του Γιάννη Αντωνιάδη, του Νικόλα Δογούλη, ιδιαίτερα, όμως, της Φρόσως Ευθυμιάδη Μενεγάκη, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μια διαφορετική πλευρά της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ένα σχετικά σπάνιο, αλλά πολύ ενδιαφέρον θέμα της Γλυπτικής, και ταυτόχρονα να παρακολουθήσουν τη συνύπαρξη ή το πέρασμα από τη ρεαλιστική στην αφαιρετική απόδοση.
Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων «Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»
Έναρξη: Νοέμβριος 2025
Επιμέλεια: Μαρία Τσαντσάνογλου, Συραγώ Τσιάρα
30 χρόνια μετά την πρώτη έκθεση της συλλογής Κωστάκη στην Ελλάδα, που εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη τον Δεκέμβριο του 1995 σε επιμέλεια της Άννας Καφέτση.
Ivan Kliun
Η γυναίκα του καλλιτέχνη, 1910
Ακουαρέλα και γκουάς σε χαρτί, 34,2 x 29,1 εκ.
© MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Συλλογή Κωστάκη
Η έκθεση του 1995 αποτέλεσε το πρώτο έναυσμα που οδήγησε στην αγορά της συλλογής από το Υπουργείο Πολιτισμού, η οποία ολοκληρώθηκε το 2000 και περιήλθε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (σήμερα MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη). Η συλλογή των 1277 έργων εμπλουτίστηκε έκτοτε από επιπλέον έργα και από ένα πολύ πλούσιο αρχείο.
Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη θα παρουσιάσει τη συλλογή μέσα από τη νέα οπτική των σχέσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον του, που αποτέλεσε στη Ρωσία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα ένα ιδιαίτερο πεδίο καλλιτεχνικής δημιουργίας και σχετίστηκε με τις ιδεολογικές, πολιτικές και αισθητικές προτάσεις της ιστορικής αυτής περιόδου. Οι αλματώδεις μετακινήσεις από τον κανόνα στο πείραμα και από τη σύμβαση στην ουτοπία προσδιόρισαν τη σχέση της τέχνης με τη ζωή, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή στον κατασκευασμένο χώρο (Πόλη), στον οργανικό χώρο (Φύση) και στον ανεξερεύνητο χώρο (Σύμπαν). Παράλληλα θα διερευνήσει τη σχέση των εικαστικών με τις άλλες τέχνες.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περίπου 250 έργα τέχνης και αντικείμενα αρχείου προερχόμενα από τη συλλογή Κωστάκη.
Έναρξη: Οκτώβριος 2025
Επιμέλεια: Ελπινίκη Μεϊντάνη
Η έκθεση βασίζεται στην έρευνα που διεξάγει η εικαστικός Νατάσα Μπιζά στο ιστορικό αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η εικαστικός μέσα από την έρευνά της αναγνώρισε και ανέδειξε ενδιαφέρουσες ιστορίες από τις παρυφές της μουσειολογικής και θεσμικής ιστορίας του μουσείου, αλλά και της πολιτιστικής ιστορίας της Ελλάδας. Το καλλιτεχνικό ενδιαφέρον της Νατάσας Μπιζά για το αρχείο του μουσείου εφορμά από τη γενική καλλιτεχνική πρακτική της, η οποία πραγματεύεται το ζήτημα της θεσμικής κριτικής και της εικαστικής απόδοσης του υλικού πολιτισμού και των ιστορικών αρχείων.
Κτήριο ΕΠΜΑΣ, Τμήμα Α’, 15.11.1969 | Φωτογραφικό Αρχείο ΕΠΜΑΣ
Η συγκεκριμένη έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα περιοδικών εκθέσεων της ΕΠΜΑΣ Ενδιάμεσος Χώρος. Στόχος του εν λόγω προγράμματος είναι η δημιουργική συνομιλία ανάμεσα στις συλλογές, την ιστορία και το αρχείο του οργανισμού και στις επίκαιρες εικαστικές και επιμελητικές προσεγγίσεις.
Στην έκθεση θα παρουσιαστεί ένα συμπληρωματικό αρχείο αφηγήσεων με θεματικούς πυλώνες το Κτήριο, τους Ανθρώπους και τις Συλλογές της ΕΠΜΑΣ. Πρόκειται για ιστορίες οι οποίες θα παρουσιαστούν μέσω φωτογραφιών, βιντεοπροβολών, εγκαταστάσεων και βιβλίων-εικαστικών έργων (artist’s book).
Το εκθεσιακό αυτό εγχείρημα θα οικειοποιηθεί και θα κοινωνικοποιήσει για πρώτη φορά ιστορικό περιεχόμενο από το αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Το αρχείο εδώ αντιμετωπίζεται ως πηγή καλλιτεχνικής αναδιαμόρφωσης και ερμηνείας, με στόχο τη διεύρυνση της μονοδιάστατης παραδοσιακής χρήσης του αρχείου ως γραφειοκρατικού εκφέροντος. Αυτό το ιδιότυπο «αρχείο» λιγότερο γνωστών συμβάντων, εικόνων, σκέψεων και συναισθημάτων από την ιστορία της Πινακοθήκης αλλά και της Ελλάδας, που θα παρουσιάσει η έκθεση, φιλοδοξεί να συμβάλει στην ενεργοποίηση και στον εκδημοκρατισμό του αρχείου της Πινακοθήκης στους επισκέπτες της.
Σχετικά με το δημόσιο πρόγραμμα της έκθεσης, σε αυτό θα συμπεριλαμβάνονται επιτελέσεις-διαλέξεις (performances), συζητήσεις με πρόσωπα που εμπλέκονται στις αφηγήσεις της έκθεσης, εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά, κ.ά.
Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου
Βασ. Κωνσταντίνου 50, Αθήνα
Facebook | Instagram | YouTube
![[Ταξίδι στο αστικό τοπίο], του Ευάγγελου Ρουσάκη](https://popaganda.gr/wp-content/uploads/2019/10/Noites-Apoikies-Euaggelos-Rousakis-300x200.jpg)
