Ο ένας είναι 85 ετών κι ο άλλος 81. Έχουν και οι δύο γεννηθεί -συμπτωματικώς- αρχές Οκτωβρίου. Είναι και οι δύο -καθόλου συμπτωματικώς- από τους μεγαλύτερους μύθους της διεθνούς θεατρικής σκηνής. Και χτες, προσγειώθηκαν αμφότεροι, αναπάντεχα, ανάμεσά μας, στον βροχερό Πειραιά, με την εξέδρα έτοιμη για την παρέλασης της 25ης Μαρτίου. Τα δυο κάτασπρα πλέον κεφάλια πέρασαν το κατώφλι του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Και μας επεφύλασσαν εκπλήξεις. Ο πρώτος είναι ο Γερμανός μέγιστος θεατράνθρωπος Πέτερ Στάιν, που έχουν λατρέψει οι Έλληνες θεατρόφιλοι, από την εμβληματική του «Ορέστεια» και την καταιγιστική «Πενθεσίλεια» μέχρι τις αλησμόνητες επιδαυρικές «Μήδεια» και «Ηλέκτρα». Έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και δύο εβδομάδες, πρόβες για τον «Μισάνθρωπο» του Μόλιερου με τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο ως Μισάνθρωπο-Αλσέστ (η πρεμιέρα στις 19 Απριλίου) και, όπως μας εξομολογήθηκε με αυτή την μεταλλική, γερμανική ειλικρίνειά του, ανησυχεί. Ανησυχεί, καθώς, μη γνωρίζοντας Νέα Ελληνικά (στα αρχαία είναι expert), βασανίζει τους Έλληνες ηθοποιούς του!(«Μας σταματάει σε κάθε ατάκα για να την ελέγξει μέσα από το γαλλικό πρωτότυπο», μας επιβεβαίωνε λίγα λεπτά αργότερα ο Έλληνας πρωταγωνιστής, πανευτυχής, αλλά εμφανώς ολίγον αγχωμένος).
Ο δεύτερος είναι ο κορυφαίος διεθνώς σταρ εικονοκλάστης Μπομπ Γουίλσον, που στο ιστορικό Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά –το οποίο «αντεπιτίθεται», εκτινάσσοντας τον πήχυ στον εγχώριο θεατρικό χάρτη- είπε το «ναι» για το comeback στη χώρα μας, καθώς σκηνοθετεί για πρώτη φορά στη ζωή του –αυτό κι αν είναι είδηση!- Έντουαρτν Άλμπι: τις «Τρεις Ψηλές Γυναίκες», με έναν ιδανικό θίασο (Ρένη Πιττακή, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λουκία Μιχαλοπούλου – πρεμιέρα στις 24 Νοεμβρίου). Πάντα ήθελε να κάνει έναν Άλμπι, παραδεχτηκε. Μάλιστα, είχε και την διάθεση να μας δείξει πολύ ζωντανά και παραστατικά ότι είναι κάτι άλλο αυτό που ακούω με αυτό που βλέπω στη σκηνή, και συχνά μπορεί να μην έχουν καμία απολύτως σχέση μεταξύ τους: «Θέλω να σε σκοτώσω», φώναξε, κάποια στιγμή, αιμοβόρικα. Για να το ξαναεκφέρει αμέσως μετά, διαφορετικά στέλνοντας φιλάκια, σαν να λέει «σε λατρεύω».
Ο Μπομπ Γουίλσον και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, Λευτέρης Γιοβανίδης.
Τα δυο σκηνικά «ιερά τέρατα» θα συμπράξουν, με άλλα λόγια, με Έλληνες ηθοποιούς, στις μακράν πιο πολυαναμενόμενες παραστάσεις του 2023, στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. Αναπάντεχο;
Ακόμα και μέχρι σήμερα, ο αφοπλιστικός Πέτερ Στάιν δεν ξέρει γιατί δέχτηκε την πρόταση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, Λευτέρη Γιοβανίδη. «Το ότι πρέπει να δουλέψω σε μια γλώσσα που δεν ξέρω είναι εφιάλτης», μας επανέλαβε ξανά και ξανά. Γιατί δέχτηκε τότε; «Δεν ξέρω», απάντησε στον εαυτό του και σε εμάς ειλικρινέστατος. «Είναι ζήτημα ματαιοδοξίας. Είναι τα χρήματα. Ήταν μια ευκαιρία να ξαναέρθω στην Ελλάδα. Οπότε μάλλον ήταν περισσότερο συναισθηματικό το κίνητρο, να επιστρέψω και να δουλέψω στην Ελλάδα μετά από 4 παραστάσεις».
Αγαπούσε πάντα το έργο του Μολιέρου, αλλά γνωρίζοντας γαλλικά, ήξερε ότι «δεν μπορούσε να ανεβεί στα γερμανικά». Το ανέβασε στο Γαλλία το 2019, στο Le Theatre Libre (με πρωταγωνιστή τον Λαμπέρ Ουίλσον). «Αυτό που κάνω στον Πειραιά είναι να αναβιώσω την παράσταση που έκανα στο Παρίσι», μας αποκάλυψε. Ακόμη και τα κοστούμια θα έρθουν από εκεί. «Αλλά είναι πρόβλημα για τους Έλληνες ηθοποιούς να τους σταματώ μετά από κάθε ατάκα για να μου μεταφράσουν στα αγγλικά αυτό που μόλις εξέφεραν στα ελληνικά. Είμαι ευγνώμων που είναι τόσο υπομονετικοί μαζί μου», επεσήμανε (στον «Μισάνθρωπο» παίζουν επίσης οι Όλια Λαζαρίδου, Γιώργος Γλάστρας, Νάνσυ Μπούκλη και Γιωργής Τσαμπουράκης).
O Πέτερ Στάιν στον Πειραιά με ηθοποιούς από τον θίασο του Μισάνθρωπου.
«Το πρόβλημα είναι», πρόσθεσε ο κορυφαίος Γερμανός σκηνοθέτης και διανοοούμενος ενώπιον του δημάρχου Πειραιά Γιάννη Μόραλη (που είναι εμφανές ότι υποστηρίζει, χωρίς «τσιγκουνιές», με όλα τα μέσα την αναβάθμιση κι ενίσχυση του Δημοτικού Θεάτρου), δημοσιογράφων και ηθοποιών, ότι «παρότι θεωρείται κωμωδία ο Μισάνθρωπος είναι ίσως μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες που έχουν γραφτεί ποτέ. Ναι μεν μισεί την ανθρωπότητα, αλλά αγαπάει μια γυναίκα. Είναι ένας δίκαιος άνθρωπος που ερωτεύεται. Στο τέλος χάνει τον εαυτό του, χάνει και την αγάπη του. Είναι ένα τραγικό έργο», συνόψισε ο Στάιν, χαριτολογώντας ότι «το κοινό θα πρέπει για πρώτη φορά να μισήσει έναν ηθοποιό (όπως ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος), που αγαπάει και γνωρίζει ως καλό!».
Ο Πέτερ Στάιν και ο πρωταγωνιστής του ως Μισάνθρωπος Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, τον οποίο “βασανίζει”.
Για τον Ρόμπερτ Γουίλσον, ο Έντουαρντ Άλμπι είναι ένα «γραμμάτιο» από την εποχή που νεαρός σπούδαζε Αρχιτεκτονική στη Νέα Υόρκη. Γνωρίστηκαν, βλέπονταν, γευμάτιζαν από καιρό εις καιρό, και όταν πολύ αργότερα ο Γουίλσον ανέφερε στον Άλμπι ότι «η σουρεαλιστική πλευρά της δουλειάς σου έχει παραγκωνιστεί», ο κορυφαίος Αμερικανός δραματουργός του χαμογέλασε και του απάντησε: «Μια μέρα ίσως κι εσύ σκηνοθετήσεις έργο μου».
Έχει δει δύο παραστάσεις με τις «Τρεις ψηλές γυναίκες». «Καμία δεν μου άρεσε», απεφάνθη ο Γουίλσον, που πάντα τον εντυπωσίαζε στο έργο ο αριθμός 3 (τρεις ηρωίδες). Κι ο ίδιος προσεγγίζει το κείμενο σαν να έχει, εκτός από τρεις χαρακτήρες, και τρεις υποστάσεις: «δέρμα, σάρκα, κόκκαλα». Πριν από χρόνια, σε ένα συνέδριο στους Δελφούς για το αρχαίο δράμα, μια Εσκιμώα σκηνοθέτις, αναφερόμενη στον τρόπο που προσεγγίζει τα έργα της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας, είπε ότι στη μέση της σκηνής τοποθετούσε μία φωτιά, γύρω μάσκες, έχοντας πάντα μόλις τρεις ερμηνευτές. Ο αριθμός τρία ήταν καθοριστικός. Έχει τον πρωταγωνιστή, τον δευτεραγωνιστή-ανταγωνιστή και τον τρίτο χαρακτήρα, σε ρόλο του Χορού. «Υπό μία έννοια, κάνω κι εγώ το ίδιο πράγμα», σχολίασε ο Γουίλσον, ξεκαθαρίζοντάς μας το ήδη γνωστό. Ότι είναι ένας εικαστικός καλλιτέχνης που τον ενδιαφέρει η αντίθεση και η σύγκλιση, η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε σωματότυπους ηθοποιών και περσόνες. Ένας ηθοποιός δεν χρειάζεται να κάνει μαζί του κάτι πέρα από το να είναι ο εαυτό του, και ο ίδιος εκμεταλλεύεται αυτό το ζωντανό υλικό (μορφή) που έχει. «Από την αρχή της πορείας μου δουλεύω με την ακινησία και τους φωτισμούς». Την πρώτη μέρα της πρόβας την πέρασε στον Πειραιά φωτίζοντας μόνο το πρόσωπο της Ρένης Πιττακή. Και μετά μόνο το πρόσωπο της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη. Κατόπιν της Λουκίας Μιχαλοπούλου. Δεν μιλήσανε καθόλου μεταξύ τους! «Ξεκινάω με τη φυσική όψη των ηθοποιών. Έτσι δημιουργώ τις μάσκες και εν συνεχεία κοιτώ πίσω από τις μάσκες».
Ο Γουίλσον στη συνέντευξη τύπου για τις “Τρεις Ψηλές Γυναίκες”, που θα σκηνοθετήσει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, με τις τρεις πρωταγωνίστριές του (από αριστερά): Λουκία Μιχαλοπούλου, Ρένη Πιττακή και Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Δίπλα του κάθεται ο βοηθός του.
Από τις μεγάλες εκπλήξεις του προγραμματισμού του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, που αποτελεί και μάθημα κατά της όψιμης ρωσοφοβίας που έχει «πετάξει» έξω από σκηνές, πανεπιστήμια, διεθνείς διοργανώσεις κ.ο.κ. Ρώσους δραματουργούς, λογοτέχνες, μουσουργούς, και καλλιτέχνες, σε ένα πρωτοφανές κυνήγι μαγισσών που ταυτίζει ακόμη κι έναν Ντοστογιέφσκι με τις επιλογές του Κρεμλίνου στον πόλεμο της Ουκρανίας, είναι η μετάκληση του γνωστού Ρώσου σκηνοθέτη και δάσκαλου του θεάτρου Αντόλφ Σαπίρο. Με μια δραματουργία που γνωρίζει όσο λίγοι (την έχει ανεβάσει σε πολλές χώρες και γλώσσες του κόσμου): Τσέχωφ. Και μάλιστα τον «Πλατόνωφ».
Στον βιντεοσκοπημένο χαιρετισμό του, ο Σαπίρο μας εξήγησε γιατί είπε, χωρίς δεύτερη κουβέντα, αμέσως «ναι» στην πρόταση του Πειραιά, αλλά και γιατί αγαπάει το συγκεκριμένο πρώτο θεατρικό έργο του έφηβου ακόμη Τσέχωφ, που κρύβει «πολλά αινίγματα» και μόνο τυχαίο δεν είναι ότι το όνομά του έλκεται από τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο. Και βρήκε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τον έρωτά του για τη χώρα μας, «τον αέρα, τον ουρανό, τις πέτρες (…), την τρομερή αίσθηση να ξυπνάς και να βλέπεις την Ακρόπολη, αυτή την αίσθηση ότι είσαι μέσα στον μεγάλο πολιτισμό». Και μετά είναι βεβαίως και ο ίδιος ο Τσέχωφ… Στον Πειραιά, ο δικός του Τσέχωφ, θα κάνει πρεμιέρα 21 Φεβρουαρίου του 2024, με τον Νίκο Ψαρρά στον ομώνυμο ρόλο και τους Θέμη Πάνου, Θανάση Ζερίτη, Γιώργο Ηλιόπουλο, Κατερίνα Παπουτσάκη, Αναστάση Ροϊλό, Κώστα Φλωκατούλα, Αντιγόνη Φρυδά, Νίκο Χανακούλα και Καλλιόπη Χάσκα.
Με Τούρκο Ρωμαίο και Ελληνίδα Ιουλιέτα
Ιθύνων νους των τριών μεγάλων μετακλήσεων-συμπράξεων, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΘΠ Λευτέρης Γιοβανίδης, ο οποίος παραδέχτηκε ότι «έχει δοθεί μάχη για να συμβεί αυτό που βλέπετε σήμερα. Και θα δοθεί ακόμα. Βρισκόμαστε στην αρχή της μάχης». Εντός της καλλιτεχνικής περιόδου 2023-2024, τον Μάιο, μας επιφυλάσσει μια ακόμη αναπάντεχη σύμπραξη.. Με το Δημοτικό Θέατρο Κωνσταντινούπολης. Θα σκηνοθετήσει το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», σε μια τρίγλωσση παράσταση (ελληνικά, τουρκικά, αγγλικά) που θα μεταφέρει τη δράση κάπου στα Βαλκάνια, με Τούρκο Ρωμαίο και Ελληνίδα Ιουλιέτα.
Τέλος, η Σκηνή Ωμέγα του Δημοτικού Θεάτρου θα φιλοξενήσει τρεις παραγωγές, με δημοφιλείς πρωταγωνιστές. Τις αξεπέραστες «Σκηνές από έναν Γάμο» του Ίγκμαρ Μπέργκμαν, σε σκηνοθεσία Έλενας Καρακούλη και συζύγους τους Μαρίνα Ασλάνογλου και Νίκο Ψαρρά (πρεμιέρα: 21 Απριλίου 2023). Το «Ελέφας» του Κώστα Μποσταντζόγλου (τον προσεχή Νοέμβριο, η διανομή δεν είναι ακόμα ανακοινώσιμη). Και το συγκλονιστικό, παρότι εν πολλοίς άγνωστο, «Οι Τσέντσι» (της Ρώμης, 1599) που δραματοποίησε στα 1820 ο Πέρσι Σέλλεϋ, με την υπογραφή της Μαριλίτας Λαμπροπούλου και του Γιάννη Νταλιάνη (τον Φεβρουάριο του 2024).
Στο μεταξύ, από τον προσεχή Σεπτέμβριο επιστρέφει για τρίτη χρονιά και το διακαλλιτεχνικό Φεστιβάλ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ARTPORT IIΙ, με βεντάλια παραστάσεων, συναυλιών, περφόρμανς και προβολών, στον δημόσιο χώρο.
