Δεν τους έχουν καλέσει τα μεγάλα κρατικά θέατρα ή τα ιδιωτικά πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας να ενταχθούν στον προγραμματισμό τους, δεν τους έχουν δοθεί κεντρικές σκηνές στα ιδιωτικά θέατρα (εκτός από μία φορά στο Θέατρο του Νέου Κόσμου), δεν είχαν κληθεί ποτέ μέχρι φέτος να συμμετάσχουν στο Φεστιβάλ Αθηνών, δεν έχουν κάνει εξώφυλλα σε πολιτιστικά έντυπα ή lifestyle ιστοσελίδες και περιοδικά. Κακώς. Ή μάλλον καλώς.
Γιατί έτσι δεν μπήκαν στη μιντιακή κρεατομηχανή προβολής και αφέθηκαν να κάνουν αθόρυβα και ουσιαστικά τη δουλειά τους, εστιάζοντας στην ουσία της Τέχνης τους, όπως αυτοί την αντιλαμβάνονται. Θέατρο με σαφή πολιτική ταυτότητα, θέατρο που αντλεί και αναδεικνύει τον πλούτο της ελληνικής αφήγησης, θέατρο που αφυπνίζει τη μνήμη και γεννά ελπίδα για το παρόν και το μέλλον.
Οι 4frontal, δεκατέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή τους και μετά από πληθώρα εξαιρετικών παραστάσεων -όπως ο «Μύρτος», «Σοφία Λασκαρίδου: Μια αγάπη μεγάλη», «Η εκπαίδευση εις τα του οίκου δια νεαράς κορασίδας»- είναι η πρώτη φορά που συμπεριλαμβάνονται στον προγραμματισμό του Φεστιβάλ Αθηνών παρά τις αλλεπάλληλες προτάσεις τους.
Η παράσταση «Σπυριδούλες» με κόστος παραγωγής €60.000 -χαμηλό για τα φεστιβαλικά δεδομένα, εφόσον πρόκειται για 15 συντελεστές, νέο θεατρικό έργο και πρωτότυπη μουσική- απέδειξε ότι η δυναμική της ήταν μεγαλύτερη από τη μικρή αίθουσα Ε της Πειραιώς 260, χωρητικότητας περίπου 180 θέσεων, παίζοντας για τέσσερις βραδιές σε sold out παραστάσεις και με τους θεατές να επευφημούν χειροκροτώντας όρθιοι για πολλή ώρα.
Εξήντα οκτώ χρόνια πριν, αρχές Αυγούστου 1955, αποκαλύφθηκε στο Τζάνειο νοσοκομείο μία σύγχρονη τραγωδία, που συγκλόνισε το πανελλήνιο. Ένα 12χρονο κορίτσι, η Σπυριδούλα Ράπτη από τη Ματαράγκα Αγρινίου, υπηρέτρια στο σπίτι του Γιώργου και της Αντιγόνης Βεϊζαδέ στον Πειραιά, σιδερωνόταν επί δύο μέρες από τα αφεντικά της για να αποκαλύψει που είχε κρύψει 50 δολάρια, τα οποία ισχυρίζονταν ότι τους είχε κλέψει η μικρή. Η εγκληματική πράξη αποκαλύφθηκε όταν το κορίτσι μεταφέρθηκε στο Τζάνειο επειδή κινδύνεψε να πεθάνει.
Η Νεφέλη Μαϊστράλη, με αφορμή αυτό το πραγματικό και πρωτοφανές γεγονός, έγραψε ένα νέο θεατρικό έργο δίνοντας φωνή στις «Σπυριδούλες» όλων των εποχών. Στα χιλιάδες ανήλικα κορίτσια από την επαρχία που οδηγήθηκαν από τους γονείς τους στα εύπορα σπίτια των αστικών κέντρων για να δουλέψουν ως υπηρετικό προσωπικό -κυριολεκτικά για ένα πιάτο φαΐ- στην καθημαγμένη και ρημαγμένη μετεμφυλιακή Ελλάδα, τις δεκαετίες του ’50 και του ’60. Στις χιλιάδες νεαρές ή μεγαλύτερες γυναίκες από τις ανατολικές χώρες της Ευρώπης και της Ασίας που μετανάστευσαν εδώ τις τελευταίες δεκαετίες για να μπορέσουν να συντηρήσουν τις οικογένειές τους πίσω στην πατρίδα τους. Στα εκατομμύρια γυναικών σε όλον τον κόσμο που δεν μπορούν να ορίσουν τη ζωή τους και τις επιλογές τους. Στα εκατομμύρια παιδιών σε όλον τον κόσμο που ενηλικιώθηκαν βίαια.
«Με σιδέρωσαν γιατί τους Επιτρέπεται.
Με σιδέρωσαν και μαζί με μένα, σιδέρωσαν όλες τις Σπυριδούλες κι
όλους του Σπυριδούλους αυτού του κόσμου.
[…] Μας σιδέρωσαν και μαζί με μας, σιδέρωσαν τα 385 εκατομμύρια παιδιά
που ζούνε κάτω από το όριο της φτώχειας.
Μας σιδέρωσαν και μαζί με μας, σιδέρωσαν τα 218 εκατομμύρια
παιδιά, που αναγκάζονται να δουλεύουν πριν ενηλικιωθούν.
[…] Μας σιδέρωσαν και μαζί με μας, σιδέρωσαν τα πάνω από 450 παιδιά
που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, τα τελευταία χρόνια στη
χώρα μας.
Μας σιδέρωσαν και Σιδέρωσαν όλες τις δωδεκάχρονες αυτού του
κόσμου
Του κόσμου όπως τον φτιάξατε ή όπως τον αφήσατε να γίνει».
Η φρικιαστική πραγματικότητα της Σπυριδούλας του 1955 γίνεται από τους 4frontal μια πολύ δυνατή παράσταση, πραγματική γροθιά στο στομάχι μας. Το καταιγιστικό, πολιτικό κείμενο της Νεφέλης Μαϊστράλη αξιοποιείται στο έπακρο από τη σκηνοθεσία των Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα. Τη σκηνική αφήγηση του κεντρικού αποτρόπαιου μαρτυρίου της ψυχοκόρης των Βεϊζαδέων πλαισιώνουν μαρτυρίες σημερινών οικιακών βοηθών που αποτελούν τα χορικά στάσιμα αυτής της σύγχρονης τραγωδίας. Και κάπως έτσι το θέατρο ντοκουμέντο αναζωογονεί ευφυώς την παραστατική πρακτική των αρχαίων χορικών. Κάπως έτσι τα δάνεια της αρχαίας δραματικής παράδοσης εμπλουτίζουν καταλυτικά σύγχρονες σκηνοθετικές προτάσεις δίνοντας ρεαλιστικές απαντήσεις περί «σκηνικής καινοτομίας» και «ανανέωσης παλαιών φορμών».
Στην ίδια λογική δημιουργικά αναπάντεχης ώσμωσης παράδοσης και νεωτερικότητας και η μαινόμενη μουσική των Θραξ Πανκc, οι οποίοι ενορχηστρώνουν παραδοσιακά τραγούδια με πανκ ήχους, εδώ διασκευασμένα με στίχους της συγγραφέως Νεφέλης Μαϊστράλη. Οι διονυσιακές μουσικές των Θραξ Πανκc υπογραμμίζουν τη συλλογικότητα και την κοινωνική εγρήγορση και αντίσταση, ιδέες που διαπνέουν όλη την παράσταση των 4frontal, καθώς και του τίτλου της, «Σπυριδούλες». Οι ηθοποιοί -Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Τατιάνα Άννα Πίττα, Ελένη Τσιμπρικίδου- άξιοι υποστηρικτές της Τέχνης τους, υπηρετούν σθεναρά ένα θέατρο πολιτικό, συλλογικό, πειραματικό-ανανεωτικό. Ένα θέατρο ενάντια στην ταξική ανισότητα, την έμφυλη καταπίεση και βία, την παιδική εκμετάλλευση. Ένα θέατρο μνήμης, αντίδοτο στην κοινωνική απάθεια, αναλγησία και λήθη της εποχής μας. Ένα θέατρο κινηματικό και συγκινητικό. Ένα θέατρο, εν τέλει, επαναστατικό.
Αυτό το θέατρο περιποιεί τιμή στο Φεστιβάλ Αθηνών που το φιλοξενεί. Αυτό το θέατρο μπορεί να εξαχθεί στο εξωτερικό. Ακραιφνώς ελληνικό και ουσιαστικά οικουμενικό.
