Στα κολάζ του Γιάννη Καρούμπαλου, οι κοινωνικές εξελίξεις βρίσκουν τον δικό τους τρόπο να εκφραστούν

Σε ένα από τα αμέτρητα scrolls μου στο Instagram, τα μάτια μου διασταυρώθηκαν με τις δημιουργίες του Γιάννη Καρούμπαλου. Με βάση του την Πάτρα, αγαπά να παρατηρεί όσα συμβαίνουν γύρω του, μετατρέποντάς τα σε ψηφιακά κολάζ. Εάν κάνεις μια επίσκεψη στον λογαριασμό του, σπάνια θα δεις εικόνες που να μην συνοδεύονται από κάποια φράση. Σε αυτόν ακριβώς τον συνδυασμό βασίζει ο Γιάννης τη δουλειά του, εναρμονίζοντας τον λόγο με την εικόνα, για να δημιουργήσει digital collages. 

Πέρα όμως από τις λέξεις, στα κολάζ του Γιάννη θα εντοπίσεις γνώριμες φυσιογνωμίες και αναπαραστάσεις γεγονότων – από τον Ζακ Κωστόπουλο και τον Παύλο Φύσσα, μέχρι τις γυναικοκτονίες και την αστυνομοκρατία. Μιλώντας στην Popaganda για όσα τον εμπνέουν, εξηγεί πώς το ψηφιακό κολάζ μπορεί να γίνει μια διαφορετική «φωνή» ανάμεσα σε άλλες.

Πότε ήρθε στη ζωή σου η στιγμή εκείνη που είπες «εγώ θα ασχοληθώ με το digital collage». Είχε προηγηθεί κάτι άλλο καλλιτεχνικά; Νομίζω πως ήρθε λίγο τυχαία. Όταν ξεκίνησε η πρώτη καραντίνα την άνοιξη του 2020, δεν είχα φανταστεί τι θα μπορούσε να συμβεί τους επόμενους μήνες και μέχρι πού θα μπορούσε να φτάσει η ενασχόλησή μου με το digital collage. Για κάποιο λόγο – δεν μπορώ τώρα να θυμηθώ – χρειάστηκε να εγκαταστήσω το Photoshop στον υπολογιστή μου εκείνη την περίοδο. Σιγά σιγά προσπάθησα να επεξεργαστώ φωτογραφίες που είχα τραβήξει, ωστόσο δεν ενθουσιάστηκα. Έπειτα, ξεκίνησε ένας πειραματισμός με εικόνες που κατά καιρούς είχα αποθηκεύσει. Άρχισα να φτιάχνω κάθε μέρα και από κάτι, να το ψάχνω περισσότερο, να παίρνω έμπνευση. Επαγγελματικά δεν έχω ασχοληθεί ποτέ με την τέχνη. Ό,τι είχα δοκιμάσει ήταν σε ερασιτεχνικό επίπεδο και μάλιστα σε εντελώς διαφορετικό κομμάτι από το collage – στο θέατρο. Η αγάπη, όμως, για κάθε τι καλλιτεχνικό υπήρχε από πάντα και η έκφραση είναι κάτι που με απασχολεί αρκετά.

Για κάποιον που κυριολεκτικά δεν έχει ιδέα, τι ακριβώς είναι το digital collage; Το digital collage, με πολύ απλά λόγια, είναι το κόψιμο και πάντρεμα εικόνων μεταξύ τους, όπως το έχουμε στο μυαλό μας, μεταφερόμενο, όμως, στον υπολογιστή και σε ψηφιακά προγράμματα. Όπως συμβαίνει και με το αναλογικό collage όπου θα συγκεντρώσεις το υλικό σου και θα πάρεις το ψαλίδι και την κόλλα, έτσι και το ψηφιακό collage θα χρησιμοποιήσεις τα κατάλληλα εργαλεία για να φτιάξεις την εικόνα και την ιστορία που θέλεις.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που μου τράβηξαν την προσοχή στη δουλειά σου, είναι ότι σχεδόν κάθε κολάζ συνοδεύεται από κάποια φράση. Η αλήθεια είναι ότι ναι, χρησιμοποιώ τη γλώσσα αρκετά στα collage. Από την αρχή ήθελα να βρω έναν τρόπο να ενσωματωθεί και ο λόγος μέσα σε όλο αυτό. Νομίζω δίνει μια διαφορετική διάσταση στην εικόνα η ύπαρξη κάποιας φράσης. Προσπαθώ η εικόνα και ο λόγος να συνδέονται με τέτοιο τρόπο ώστε μην μπορεί να ολοκληρωθεί το σχέδιο διαφορετικά. Ο λόγος είναι μέρος του σχεδίου, είτε είναι η πηγή έμπνευσης είτε έρχεται αργότερα. Δεν θέλω να είναι απαραίτητα κάποια φράση που να επεξηγεί την εικόνα αλλά να υπάρχει γιατί μόνο έτσι θα είναι ολοκληρωμένο το σχέδιο. Σε αυτή τη διαδικασία που ονομάζεται digital collage, μπορείς να χρησιμοποιήσεις πραγματικά όποια μέσα θέλεις. Και η γλώσσα είναι ένα υπέροχο μέσο που μεταμορφώνει κάθε σχέδιο.

Οι δημιουργίες σου, έχουν φιλοξενήσει ανθρώπους και κοινωνικά ζητήματα – από τον Ζακ Κωστόπουλο, τον Παύλο Φύσσα και τον Αλέξη Γρηγορόπουλο, μέχρι τις γυναικοκτονίες και τα εγκλήματα της Χρυσής Αυγής. Τι σε εμπνέει σε αυτή τη δημιουργική διαδικασία; Στην αρχή, δεν είχα καθόλου στο μυαλό μου τι θέλω να επικοινωνήσω μέσα από τα collage (αλλά και από τη σελίδα μου στο Instagram φυσικά, που είναι και το βασικό μέσο προβολής αυτής της δουλειά). Ξεκίνησα να εμπνέομαι από τους ανθρώπους μου, το περιβάλλον μου. Μία από τις πρώτες σειρές collage που έφτιαξα είχε τίτλο “They”. Προσπάθησα να μιλήσω για δικά μου πρόσωπα, να βρω τα χρώματά τους, τις λέξεις τους και όλα αυτά να τα ενσωματώσω σε φωτογραφίες τους. Ήταν σα να τους γνωρίζω από την αρχή. Επειδή ξεκίνησα με μηδενικές γνώσεις πάνω σε τεχνικά θέματα, μου πήρε αρκετό χρόνο να βρω τα μέσα που θα με βοηθήσουν να φτιάξω όσα είχα στο μυαλό μου.

Πλέον η έμπνευση έχει μεταφερθεί στα πάντα – στα κείμενα, στους ανθρώπους, στα γεγονότα. Το να βγω και να μιλήσω μέσα από τα σχέδιά μου για κοινωνικά ζητήματα, για την παθογένεια της χώρας, για όλα αυτά που με εξοργίζουν και με προβληματίζουν, ήταν κάτι που ήθελα πολύ. Ήταν κατά μία έννοια μονόδρομος, από την άποψη ότι τα γεγονότα τρέχουν και είναι αδύνατο να μην αντιδράσεις με κάποιον τρόπο. Με κάποιον τρόπο μπορείς να αφήσεις το αποτύπωμά σου. Να φτιάξεις ένα μήνυμα που μπορεί κάποιος να το δει και να ταυτιστεί. Για ‘μένα είναι μια διαφορετική φωνή ανάμεσα σε άλλες, που μπορεί να ακουστεί εξίσου δυνατά και να μιλήσει για ό,τι συμβαίνει.

Φαίνεται πως και η μουσική σε εμπνέει πολύ. Χαρακτηριστικά, ένα από τα κολάζ σου είναι βασισμένο στο κομμάτι “Τζιτζίκι” του Κ. Βήτα. Χωρίς τη μουσική και τους στίχους πολλά από τα σχέδια που έχω φτιάξει δεν θα υπήρχαν. Τη μουσική την θεωρώ και αυτή μέρος των σχεδίων. Πολύ συχνά φτιάχνω κάτι με αφορμή ένα κομμάτι ή κάποιους στίχους. Στο “Τζιτζίκι” συγκεκριμένα, με ενέπνευσε η ηρεμία μιας καλοκαιρινής μέρας που αισθάνθηκα ακούγοντάς το. Να είμαι στην παραλία, να κάνει ζέστη και να υπάρχει μουσική. Ταυτόχρονα, ο στίχος που χρησιμοποίησα για το κολάζ, «Οι σκέψεις πως περνούν σαν άσπροι τοίχοι ασβεστωμένοι» έχει μέσα του κάτι φοβερά νοσταλγικό που ταιριάζει στο καλοκαίρι. Κάπως έτσι, δημιούργησα και αυτό το σχέδιο στο οποίο αποτυπώνεται η φιγούρα μου να περπατάει πάνω σε ένα αιωρούμενο κυκλαδίτικο σπίτι. Είναι φοβερό το πώς ακούγοντας κάτι, το μυαλό σου δημιουργεί αυτόματα εικόνες.

Ποιοι δημιουργοί σε έχουν επηρεάσει στη διαμόρφωση της ταυτότητάς σου; Καλλιτεχνικά σίγουρα έχω επηρεαστεί από δημιουργούς που είναι πιο μινιμαλιστές. Μου αρέσει πάρα πολύ να χρησιμοποιώ τον χώρο χωρίς να πρέπει απαραίτητα να τον γεμίσω με μια εικόνα. Μου αρέσει πολύ η απλότητα και η καθαρότητα. Κατά καιρούς με έχουν επηρεάσει αρκετά ζωγράφοι όπως ο Magritte ή ο Hopper. Αυτήν τη μοναχικότητα που έχουν οι πίνακές τους, έχω προσπαθήσει να την απεικονίσω. Έχω επίσης διαμορφωθεί από τα κείμενα και τη μουσική που χρησιμοποιώ. Δεν μπορώ να μην αναφέρω τον Παύλο Παυλίδη, τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, την Μαρία Παπαγεωργίου και πολλούς καλλιτέχνες που με τους στίχους και τη μουσική τους μου έδωσαν κάτι, το οποίο εγώ προσπάθησα να το κάνω εικόνα.

Ποιο είναι το πιο όμορφο σχόλιο που έχεις δεχτεί έως τώρα από κάποιον fan της δουλειάς σου; Δύσκολο αυτό να το ξεχωρίσω… Σίγουρα μία στιγμή που κρατάω είναι από τον Μάρτιο του 2021, όταν και είχα την ιδέα να φτιαχτεί μία συλλογή με collage από διάφορα profiles στο instagram που ασχολούνται είτε με το digital είτε με το αναλογικό. Αυτό που κάναμε ήταν να δημιουργήσουμε τις προσωπογραφίες μας και να αποτυπώσουμε πώς βλέπουμε τον εαυτό μας. Ο τίτλος του project ήταν «Ο άλλος εαυτός», με κοινές οδηγίες και κοινό πλαίσιο για όλ@ μας. Ήταν απίστευτα τα σχόλια που έλαβα από όσ@ συμμετείχαν και το αποτέλεσμα ήταν καλύτερο απ’ ό,τι θα περίμενα ποτέ. Είναι εντυπωσιακή η συλλογικότητα που υπάρχει και το πόσο εύκολα θα υπάρξει συντονισμός σε κάτι δημιουργικό. Επειδή ξεκίνησα σε όλο αυτό χωρίς να περιμένω κάτι, μου δίνει τεράστια χαρά να βλέπω ότι υπάρχει κόσμος που με παρακολουθεί και μου δίνει αγάπη. 

Αν και στα κολάζ σου αποτυπώνονται αρκετά δυσάρεστα γεγονότα, όλα τους έχουν παράλληλα μια ρομαντική διάσταση. Ποιος ο ρόλος του ρομαντισμού στη ζωή σου; Προσπαθώ μέσα από τα collage να δημιουργώ κάτι πιο ονειρικό. Κάτι που μας είναι οικείο και γνωστό αλλά μπορεί και να μην είναι πραγματικό. Τη ρομαντική διάσταση στα σχέδιά μου, δεν την επιδιώκω απαραίτητα, αλλά με κάποιον τρόπο όταν όλα τα κομμάτια βρίσκουν τη θέση τους, αναδύεται αυτή η αίσθηση. Με γοητεύει αυτό. Ακόμη και όταν θα καταπιαστώ με ένα σκληρό και φοβερά δυσάρεστο γεγονός, όπως είναι η δολοφονία του Ζακ, του Αλέξη, οι γυναικοκτονίες, η αστυνομική βία, τα εγκλήματα της Χρυσής Αυγής κ.λπ., στόχος μου είναι να αφήσω μια αίσθηση πως κάτι θετικό έχουμε να περιμένουμε μετά από όλα αυτά, πως ο κόσμος σιγά σιγά ξυπνάει.

Για ‘μένα λοιπόν ρομαντικό δεν είναι μόνο κάτι το ονειρικό ή το ανάλαφρο. Ρομαντικός είσαι και όταν οραματίζεσαι, όταν προσπαθείς να αφήσεις ένα στίγμα, όταν μιλάς και γύρω σου οι υπόλοιποι σιωπούν. Πάντα θα βρίσκεις κάτι να επικοινωνήσεις μέσα από την τέχνη. Στην τελική και μόνο που μπορούμε να ανταλλάσσουμε εμπειρίες και απόψεις μέσα από την δημιουργία, είναι ένα βήμα για να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε αυτά που μας θυμώνουν και μας δυσαρεστούν. (Πολύ ρομαντικό το τελευταίο).

Ζεις από την ασχολία σου με το digital collage; Υπάρχει κάτι άλλο που κάνεις επαγγελματικά; Δεν μπορώ να πω ότι συντηρούμαι από τα collage. Σε καμία περίπτωση. Επαγγελματικά ανήκω αλλού. Είμαι τελειόφοιτος Παιδαγωγικού Τμήματος. Είναι κάτι που μου αρέσει πάρα πολύ και θέλω να το ακολουθήσω. Τα collage ήρθαν σαν χόμπι μέσα στην καραντίνα. Σιγά σιγά η απήχηση ήταν πολύ μεγάλη και προέκυψαν δουλειές χωρίς να το επιδιώξω ακριβώς. Εγώ απλά κοινοποιούσα τη δουλειά μου στο instagram και φρόντιζα όσο μπορούσα να είμαι συνεπής σε αυτήν. Τους τελευταίους έξι μήνες έχει πάει πολύ καλά και το πιο επαγγελματικό κομμάτι. Έκανα κάποιες δουλειές που με ενθουσίασαν τρομερά και είχαν και κάποιο κέρδος, πέρα από το δημιουργικό κομμάτι. Νομίζω όμως ότι η δημιουργία παραμένει πρώτη – ή τουλάχιστον θέλω να μένει πρώτη. 

Τι ετοιμάζεις αυτή την περίοδο; Αυτήν την περίοδο έχω στο μυαλό μου ένα καινούριο project το οποίο θα συνδυάζει πιο καθαρά την εικόνα και τον λόγο και ελπίζω να μπορέσω να το υλοποιήσω. Θέλω πολύ να ασχοληθώ πιο συστηματικά και με τις εκτυπώσεις των collage ώστε να είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα για όποι@ θέλει να αποκτήσει κάποιο. Μέχρι στιγμής αυτό γίνεται μόνο ψηφιακά. Κάποια στιγμή θα ήθελα πολύ να τα εκθέσω επίσης. Είχαμε φτάσει κοντά σε αυτό, αλλά μας «πρόλαβε» η περσινή καραντίνα.

Και ποιο από τα έργα σου θα διάλεγες ως logo για την Popaganda; Σαν logo για την Popaganda θα διάλεγα το “Τι περιμένουμε”. Όταν το έφτιαξα σχεδόν πριν έναν χρόνο η αποστασιοποίηση και ο φόβος μας είχαν απομακρύνει. Το συνόδευσα με ένα απόσπασμα από συνέντευξη του Χρόνη Μίσσιου: «Να μπορούμε ν’ ανταμώσουμε ξανά σαν άνθρωποι, να κουβεντιάσουμε και να δούμε τι αξίζει στη ζωή.⁣ Τι περιμένουμε;». Νομίζω ταιριάζει πολύ στην προσπάθειά σας. Δεν έχουμε να περιμένουμε κάτι. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από κάπου, ο καθένας με τον τρόπο του.

Μπορείς να δεις και να αγοράσεις τα κολάζ του Γιάννη, εδώ