Δεύτερο απανωτό πλήγμα δέχεται μέσα σε μόλις 2 εβδομάδες η νοημοσύνη μας, καθώς μετά το Tenet/Τρελοί Πράκτορες και τα Κουλουβάχατα της Κατασκοπείας, άλλος ένας σκηνοθέτης με εμμονές-φετίχ μας καλεί να βάλουμε το μυαλό μας σε overdrive, σαν να μην ρίξαμε όλη μας τη δύναμη σε εκείνο το meme που έπρεπε να καταλάβουμε αν το εικονιζόμενο αντικείμενο ήταν τούρτα ή όχι πριν λίγο καιρό.
Ναι, ήρθε η στιγμή για νέα ταινία από τον Τσάρλι Κάουφμαν, εδώ και λίγες ώρες εμφανίζεται στο μενού του Netflix δίπλα σε ευρωπαϊκά σοφτ πορνό και 10 σεζόν Modern Family. Περνώντας για τρίτη φορά πίσω από την κάμερα, μετά τη Συνεκδοχή της Νέας Υόρκης και το Anomalisa, o Κάουφμαν μεταφέρει το μυθιστόρημα I’m Thinking Of Ending Things (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη με τον ίδιο τίτλο Σκέφτομαι Να Βάλω Ένα Τέλος) έχοντας μόλις κυκλοφορήσει το δικό του πρώτο βιβλίο-τσιμεντόλιθο, Antkind. Μαζί, αυτά τα δύο έργα αποκαλύπτουν έναν καλλιτέχνη στην πιο εσωστρεφή, ψυχαναλυτική, βασανιστική, διφορούμενη περίοδο της ζωής του – όχι μικρή κουβέντα για το σεναριογράφο των Η Αιώνια Λιακάδα Ενός Καθαρού Μυαλού/ Στο Μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς/ Adaptation και Synecdoche, New York.
Mary Cybulski/NETFLIX © 2020
Το Σκέφτομαι Να Βάλω Τέλος έχει την πιο απλή, φιλική προς το Netflix σύνοψη από όλες τις ταινίες του Κάουφμαν: μια κοπέλα (Τζέσι Μπάκλεϊ) δέχεται πρόσκληση για δείπνο γνωριμίας με τους γονείς (Τόνι Κολέτ, Ντέιβιντ Θιούλις) του φίλου της (Τζέσι Πλέμονς), αν και κατά βάθος αναρωτιέται αν είναι ικανοποιημένη με την σχέση της ή είναι καιρός να χωρίσει. Αυτό που ακολουθεί (σε περίπτωση που δεν το είχατε υποψιαστεί από την παρουσία της Κολέτ, της οποίας τα δύο τελευταία οικογενειακά δείπνα ήταν φουλ φυσιολογικά, στο Hereditary και στο Στα Μαχαίρια) είναι μια ολοένα και πιο αποπροσανατολιστική βύθιση στη φαντασία και το υποσυνείδητο (της ηρωίδας; του φίλου της; έχουν, τελικά, διαφορά;), με ασύνδετα άλματα στο παρελθόν, το μέλλον και, ίσως, το εναλλακτικό παρόν, κι επίσης με εμβόλιμα στιγμιότυπα από την καθημερινότητα ενός ηλικιωμένου σχολικού επιστάτη (δυστυχώς όχι του Γουίλι από τους Simpsons). Με τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου να μας έχουν αποχαιρετήσει από νωρίς, σχέσεις υπονοούνται κι επαναπροσδιορίζονται, ανησυχίες κι ενοχές ετών έρχονται στην επιφάνεια κι ένας σκύλος δεν σταματά ποτέ να τινάζεται στον ελλειπτικό μικρόκοσμο του Κάουφμαν, εκεί όπου κάθε αυστηρό καδράρισμα είναι ένας γρίφος κι ας μοιάζει αυτό που βλέπουμε τόσο οικείο.
Αυτός είναι ο κανόνας για όλο το Σκέφτομαι Να Βάλω Τέλος: σαν τους “[σειρά] out of context” λογαριασμούς στο Twitter, η ταινία λειτουργεί σε απολύτως αναγνωρίσιμες συνθήκες, αλλά με έναν έμφυτο σουρεαλισμό που δεν είναι εύκολο να αποκωδικοποιήσεις από την πρώτη στιγμή (ή και ποτέ). Εκτός αν επιλέξεις μόνο να αισθανθείς και όχι να κατανοήσεις την ταινία (όπως ο Κωνσταντάρας για το προφιτερόλ: «δεν θέλω να το μάθω, να το φάω θέλω».) Το ζευγάρι περνάει δύο μακροσκελείς σκηνές στο αυτοκίνητο, συζητώντας για τα πάντα (σε περίπτωση που δεν ήταν σαφές ότι ο Κάουφμαν περνάει λογοτεχνική φάση) από την ποίηση του Γουντχάουζ και τα γραπτά του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας για τη σημερινή κουλτούρα ως το Μια Γυναίκα Εξομολογείται του Τζον Κασσαβέτη (σε μια –έχει νόημα να την πούμε περίεργη;– παρέκκλιση, η Μπάκλεϊ καταλήγει να απαγγέλλει την κριτική της Πολίν Κάελ για την ταινία) και το μιούζικαλ Οκλαχόμα – το τελευταίο, που καταλαμβάνει περίοπτη και σχεδόν συγκινητική θέση στην ταινία, αποτελεί ίσως κλειδί για τα μυστικά και τα αδιέξοδά της, αφού το αειθαλές θεατρικό ήταν το πρώτο που χρησιμοποίησε το «ονειρικό μπαλέτο» για να εκφράσει σκοτεινές, βαθιά θαμμένες ψυχολογικές ιδέες. (Δεν έχουν όλες οι αναφορές της ταινίας πολλαπλά επίπεδα: σε 1-2 περιπτώσεις, ο Κάουφμαν, κλέβοντας λίγο από το Antkind και την περιφρόνηση για κριτικούς και Χόλιγουντ, κανιβαλίζει τον Ρόμπερτ Ζεμέκις και τον καημένο τον Μπίλι Κρίσταλ στο ξεχασμένο Forget Paris.)
Mary Cybulski/NETFLIX © 2020
Mary Cybulski/NETFLIX © 2020
Ο Κάουφμαν πάντα προσέγγιζε την αναπόδραστη απελπισία της ανθρώπινης κατάστασης με ειλικρίνεια κι οξυδέρκεια είτε μόνο ως σεναριογράφος είτε κι ως σκηνοθέτης. Ειδικά η Συνεκδοχή της Νέας Υόρκης παραμένει μια από τις πιο απαισιόδοξες δηλώσεις που έχουν γίνει στο σινεμά τον 21ο αιώνα, με την “life is a bitch and then you die” αντικειμενικότητά της κι ο Κάουφμαν όχι μόνο δεν έχει αλλάξει καθόλου από τότε, αλλά εξακολουθεί να κατατρώγεται από την υπενθύμιση της προσωρινότητας της γήινης ζωής. Δεν θρηνεί, μοιάζει όμως να νοσταλγεί και να μετανιώνει, αντιμέτωπος με τους γονείς που θα πεθάνουν, τα όνειρα που δεν θα πραγματοποιηθούν, το σώμα που προδίδει, τις αγάπες που θα μείνουν ή, ακόμα χειρότερα, θα καταλήξουν ανικανοποίητες.
Μέσα σε αυτή την ονειρική, διφορούμενη ομίχλη, το Σκέφτομαι Να Βάλω Τέλος τελειώνει (no spoilers) με μια απρόσμενα εκφραστική νότα, επιβεβαιώνοντας τη θεματική συγγένειά του με τον Ντέιβιντ Λιντς και συγκεκριμένα το Mulholland Drive και, χάρη στην άμεση διαθεσιμότητά του για streaming, με την ευκαιρία να πείτε «σκέφτομαι να το βάλω από την αρχή».
Το Σκέφτομαι Να Βάλω Τέλος είναι διαθέσιμο από την Παρασκευή 4/9 στην πλατφόρμα του Netflix.
