Πείτε μου μια αγαπημένη φράση από τα Αίματα -Τα εξοχικά μας είχανε σαγρέ τοίχους

Tα «Αίματα« είναι η αλληλογραφία δυο αντρών -ο ένας από αυτούς αιμορραγεί, έχει μια πληγή στο λαιμό. Τα «Αίματα» είναι το έργο που έγραψε ο Ευθύμης Φιλίππου για την ομάδα Vasistas και τη Στέγη, και σκηνοθετεί η Αργυρώ Χιώτη μέσα και από μία συνθήκη συναυλίας. Εκεί, η Εύη Σαουλίδου για πρώτη φορά θα τραγουδήσει μπροστά στο κοινό, μέσα από το κενό στη μικρή σκηνή της Στέγης, θα μιλήσει για πληγές, για καταστάσεις που εμείς μπορεί να μην το ξέρουμε αλλά ίσως κάποιες από αυτές να την αφορούν θανάσιμα.

Η συνέντευξη άρχισε ως συζήτηση, με μια αποστροφή της Εύης Σαουλίδου «Μου αρέσει να μαθαίνω πράγματα.»

Τι μάθατε τελευταία; Τελευταία μου άρεσε που έμαθα ότι υπάρχουν στον Αμαζόνιο φυλές που αγνοούσαμε την ύπαρξή τους. Κατά τη διάρκεια της ημέρας ακούω απίστευτα πράγματα. Χθες έμαθα ότι υπάρχει σε ένα γηροκομείο στην Πάτρα μια κυρία που ζει με ανοιχτό κρανίο. Φαίνεται ο εγκέφαλός της.Μου το είπε ένας φίλος μου που δουλεύει εκεί. Του είπα αποκλείεται και μου απάντησε «κι όμως το βλέπω κάθε μέρα».

Εκεί που νομίζουμε ότι τα ξέρουμε πια όλα –φταίει ίσως το διαδίκτυο για αυτή την αίσθηση- προκύπτει κάτι τέτοιο… Κάποιος είχε πει ότι το ίντερνετ μπορεί να σε κάνει εξυπνότερο, αλλά δεν θα σε κάνει ποτέ έξυπνο. Οπου τον βάλεις τον άνθρωπο. Αν τον βάλεις σε ένα κύκλο με ένα κινητό, ένα λάπτοπ, 15 μπαρ ζει με αυτά. Είναι η φύση μας τέτοια. Ανάλογα με τι αναμετριέται ο καθένας και πόσο θέλει και ο ίδιος να αναμετρηθεί.

Διαβάζοντας για τα «Αίματα», η πρώτη εικόνα που μου ήρθε στο μυαλό ήταν αυτή του Φράνσις Μπέικον με τα σφαχτά στο χέρι. Που οδήγησε βέβαια στα περίφημα έργα του. Εμένα, μου αρέσει πολύ μια σκηνή από μια ταινία του Φασμπίντερ «Τα 13 φεγγάρια του έρωτα». Εκεί, μέσα σε ένα σφαγείο, ενώ βλέπουμε όλη τη δράση ο πρωταγωνιστής λέει έναν πολύ ωραίο μονόλογο. Μιλά με άκρατο λόγο. Και αυτός ο λόγος σε συνδυασμό με την εικόνα δημιουργεί μια ιδιαίτερη αίσθηση.

Τι είναι τα Αίματα; Είναι οι πληγές που έχει ο καθένας μας. Το πώς τις αντιμετωπίζει. Τις βλέπει; Τις ακούει; Τις φροντίζει; Τις κλείνει; Ο Καρυωτάκης λέει «κάνε τον πόνο σου άρπα… μη δέσεις την πληγή σου παρά με ροδοκλώνια». Με το κλωνάρι που έχει αγκάθια. Σαν για να μην κλείσει η πληγή.

Το αίμα που τρέχει. Αυτή η ροή αίματος υπάρχει στην παράσταση; Ναι. Γιατί είναι μια πληγή που είναι καιρό ανοιχτή και τρέχει συνέχεια αίμα. Βλέπουμε πως διαχειρίζεται αυτός ο άνθρωπος την πληγή του και πως την αντιμετωπίζουν οι γύρω του.

Κλείνει η πληγή ποτέ; Ναι. Στο τέλος κλείνει.

Γιατί είναι «Αίματα» και όχι «Αίμα»; Δεν ξέρω. Ισως γιατί έχει και άλλες πληγές, που δεν φαίνονται.

Ο θεατής αντιλαμβάνεται ποια είναι η πραγματική πληγή του ήρωα; Δεν εννοώ την πληγή που έχει στο λαιμό, αλλά την πραγματική του πληγή. Νομίζω πως ναι. Όπως μπορεί να δει και τις πληγές των άλλων προσώπων που συμμετέχουν στην παράσταση, που δεν μας λένε πως έχουν πληγές.

Προσπαθεί να γίνει καλά; Να σταματήσει το αίμα; Ο ίδιος λέει ότι θα κλείσει κάποια στιγμή. Επισκέπτεται γιατρούς. Δεν ξέρω αν προσπαθεί ή αν απλά περιμένει να συμβεί αυτό. Βλέπουμε όλη την πορεία του σε σχέση με το πώς το αντιμετωπίζει, τι κάνει για να το καλύψει, την αγωνία του.

Ο Φιλίππου στηρίχθηκε στη λογική του επιστολικού μυθιστορήματος – όλο το έργο είναι οι επιστολές που αντήλλαξαν δύο άντρες από το 1989 ως το 1993. Εσείς, γράφετε επιστολές; Εμένα μου αρέσουν πολύ τα γράμματα, οι επιστολές. Υπάρχει μια προσωπική σχέση όταν πιάνεις ένα μολύβι και γράφεις κάτι. Υπάρχει μια κατάθεση σε αυτό. Μια φίλη μου τις προάλλες βρήκε τα γράμματα του πατέρα και της μητέρας της. Γράφανε κάθε μέρα όταν ήταν μακριά ο ένας από τον άλλο και έλεγαν πράγματα όπως «σήμερα ήπια παγωμένο νερό και έκλεισε η φωνή μου». Και το επόμενο θέμα μπορεί να ήταν εντελώς άσχετο. Πράγματα που το ένα μετά το άλλο φαίνονται άσχετα ή παράλογα επειδή είναι τόσο απλά.

Και βέβαια υπάρχουν και όσα φανερώνουν τα γράμματα πέραν του κειμένου. Μου άρεσε όταν λάμβανα ένα γράμμα να παρατηρώ πώς άλλαζε ο γραφικός χαρακτήρας ανάλογα με τη στιγμή που γράφει κάποιος ή σε σχέση με αυτό που γράφει. Το χρώμα του μελανιού. Το ότι παλεύει κάπου να ολοκληρώσει το γράμμα γιατί βλέπει ότι του τελειώνει το μελάνι και τελικά αφήνει το στυλό του για να πάρει ένα άλλο… Καταλαβαίνεις πολλά. Αν έχει τσαλακωθεί το χαρτί, αν ίδρωσε ο άλλος όταν έγραφε, ένας λεκές από καφέ. Είναι προσωπικά στοιχεία όλα αυτά.

Όταν διαβάζεις μια επιστολή ακούς τη φωνή σου, μέσα σου, να τη διαβάζει; Ναι. Αυτό μου συμβαίνει και με τα βιβλία. Μερικές φορές είναι σαν να ακούω τη φωνή μου και μερικές φορές μπαίνω κατευθείαν μέσα και είναι σαν να μιλάει κάποιος άλλος. Να μου μιλάει.

Στην παράσταση δεν υπάρχουν ρόλοι, καθένας διαβάζει μέρη των επιστολών των δύο ανδρών. Τι δυσκολίες έχει αυτό; Είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί η επιστολή είναι κάπως μοναχική, όταν τη διαβάζεις ή όταν την γράφεις. Η θεατρική συνθήκη κάθε άλλο παρά μοναχική είναι και αυτό είναι ένα πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο της παράστασης. Μετά έχει να κάνει πάρα πολύ με το πώς αφηγείσαι κάτι. Είναι καθαρό ότι προσπαθείς να δώσεις την πληροφορία, κάτι και που στα υπόλοιπα κείμενα θα έπρεπε να υπάρχει ως μέγιστη προτεραιότητα: Να δώσεις μία πληροφορία. Μερικές φορές το χάνουμε αυτό και περνάμε σε δεύτερα και τρίτα πράγματα. Επίσης, έχει να κάνει και με την απεύθυνση. Είναι σαν μια ζωντανή επιστολή.

Στην παράσταση υπάρχει και η συνθήκη της συναυλίας; Πώς λειτουργεί αυτό; Κοίτα, νομίζω ότι είναι όπως όταν γράφεις την επιστολή, είσαι μόνο εσύ και το χαρτί, όμως στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά πρόσωπα τριγύρω: Τα πρόσωπα για τα οποία θα μιλήσεις, υπάρχει κάποιος ήχος που ακούς τη στιγμή που γράφεις, μπορεί να ακούς μουσική την ώρα που γράφεις, όλα αυτά συνδέονται. Εχουν μια μουσικότητα. Νομίζω ότι έτσι συνδέεται.

Μουσικότητα και σωματικότητα μαζί. Υπάρχει και ο χορός. Ναι, υπάρχει το σώμα.

Που είναι κάτι παραπάνω από ένα ηχείο; Εμπλουτίζεις την επιστολή σου με το σώμα. Ετσι, με έναν τρόπο λαμβάνει μέρος.

Αίμα θα υπάρχει πάνω στη σκηνή; Ναι. Όχι splatter, αλλά θα υπάρχει κάτι που θα θυμίζει ότι όλο αυτό το πράγμα είναι εκεί και επηρεάζει τη συνθήκη κάθε φορά. Ξεκινάμε από μια καθαρή σκηνή και υπάρχουν ίχνη από αίμα στο τέλος πάνω στα ρούχα, στο πάτωμα, στους ανθρώπους, πατημασιές από αίμα…

Εσύ πιστεύεις ότι ένα εσωτερικό splatter το ζούμε σήμερα; Ναι. Νομίζω ότι είμαστε αρκετά πληγωμένοι όλοι μας. Ναι. Ο καθένας έχει τη δική του πληγή.

Εσένα τι σε πληγώνει περισσότερο; Με πληγώνει να βλέπω γύρω μου σκληρότητα και να μη γίνεται αντιληπτή, να περνάει ως κάτι φυσιολογικό. Αυτό με πληγώνει.

Ποιο στοιχείο ήταν αρχικά το πιο ελκυστικό για σένα στα «Αίματα»; Μια αθωότητα που υπάρχει στον τρόπο γραφής. Και μου αρέσει πάρα πολύ που μιλά για πράγματα που όλοι ξέρουμε και έχουμε σκεφθεί και υπάρχουν μέσα μας, αλλά τα δίνει όπως όταν διαβάζεις ένα πράγμα και ταυτίζεσαι. Σαν να βλέπεις ότι κάποιος ασχολείται με κάτι που έχεις στο μυαλό σου.

Και το λέει καλύτερα από εσένα; Το λέει καλύτερα, αλλά κυρίως το λέει με διαφορετικό τρόπο. Μου το περιγράφει με έναν τρόπο που μου επιτρέπει να μπω και να μην τρομάξω. Να μην μου έρθει κατακούτελα. Μου επιτρέπει να μπω και να το δω σαν να μου κλείνει συνεχώς το μάτι.

Θες να μου δώσεις ένα παράδειγμα; Υπάρχει ένας λόγος ενός πολιτικού που θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε – δεν λέει ποιας παράταξης- αλλά ο λόγος του σου επιτρέπει να φανταστείς. Ο τρόπος με τον οποίο μιλάει αυτό το πρόσωπο σου επιτρέπει να φτιάξεις μια δική σου εικόνα για το τι είναι. Σε πάει από αλλού. Μπορείς να το μεταφράσεις έτσι όπως θέλεις εσύ και ανάλογα να αισθανθείς σκληρότητα ή τρυφερότητα.

Τι άλλο σε ελκύει στο έργο; Αυτό που μου αρέσει πάρα πολύ δεν είναι απλώς το ποια είναι η στιγμή που λέγεται κάτι, αλλά κυρίως ποιος είναι ο αντίκτυπος που έχει αργότερα, κατά τη διάρκεια του χρόνου. Το γράμμα το γράφω σήμερα, το στέλνω την επόμενη μέρα και μέχρι να φτάσει, να το διαβάσει ο άλλος και να απαντήσει περνάει κάποιος χρόνος. Αυτό είναι ένα στοιχείο που μου αρέσει πολύ στο έργο, από την άποψη ότι βλέπεις ποια είναι η εξέλιξη και η πορεία ενός πράγματος στο χρόνο. Δεν κρίνεις σε σχέση με αυτό που βλέπεις εκείνη τη στιγμή, αλλά με το πώς εξελίσσεται όσο περνάει ο καιρός.

Η σημασία του χρόνου, δηλαδή. Ο χρόνος είναι ένας σημαντικός παράγοντας του έργου. Είναι το τώρα που καθόμαστε και μιλάμε, οι επιστολές που είναι του τότε – έχει περάσει ένα διάστημα και υποτίθεται ότι οι άνθρωποι που βλέπεις στη σκηνή έχουν πεθάνει πια- και υπάρχει ο ενδιάμεσος χρόνος ανάμεσα στο σου γράφω και σου στέλνω το γράμμα. Ο χρόνος είναι ξαφνικά ένα ακόμα πρόσωπο. Συζητούσαμε με τα παιδιά πώς αντιλαμβανόμαστε το γεγονός πως μετά από ένα καταιγισμό γραμμάτων ξαφνικά η μία πλευρά σταματά να γράφει. Περνά ο καιρός και αυτός δεν απαντά. Καταλήξαμε στο ότι δεν πρέπει να το διαχειριστούμε κάπως, αλλά πρέπει να υπάρξει μια παύση. Να καταλάβει το χώρο του ο χρόνος σαν πρόσωπο. Να μην προσπαθήσουμε εμείς σαν ομάδα να το εξηγήσουμε

Υπάρχουν σχέσεις εξουσίας μεταξύ δύο ανθρώπων που αλληλογραφούν; Περιμένεις, εξαρτάσαι από την απάντηση του άλλου… Δεν είμαι σίγουρη. Αναμετριέσαι με τον χρόνο όσο περνάει ο καιρός και δεν σου γράφει ο άλλος. Την εξουσία την έχει ο χρόνος.

Κρατάς ημερολόγιο; Όχι ακριβώς. Γράφω κάποια πράγματα. Τον τελευταίο καιρό γράφω για να έχω μια αναφορά σε κάτι, να διαβάζω και να βλέπω σε ποια κατάσταση ήμουν τότε, τι σκεφτόμουν. Πράγματα που ακούω. Που σκέφτομαι, που βλέπω. Και με ένα τρόπο θα σου πω ότι κρατώ φωτογραφικό ημερολόγιο. Μου αρέσουν τα γκράφιτι, τα συνθήματα στους τοίχους.

Τι σε δυσκόλεψε περισσότερο στα Αίματα; Χθες συνειδητοποίησα ότι ένα κείμενο μπορεί τελικά να το πεις εσύ, γιατί μπορεί να μιλάει για σένα και αυτό μερικές φορές είναι σκληρό. Είναι σκληρό να καταλαβαίνεις ότι μπορεί να είναι πράγματα που σε αφορούν θανάσιμα. Η μεγάλη δυσκολία ήταν να μπορείς να υπάρχεις στο τίποτα, γιατί είναι μια παράσταση που δεν σε καλύπτει, δεν μπορείς να κρυφτείς πίσω από κάτι, δεν έχει σκηνικά. Είναι το κενό. Εσύ μέσα στο κενό.

Φράσεις που σου αρέσουν, κάπως περισσότερο από τις υπόλοιπες στο έργο; Μου αρέσει ένα τραγούδι που λέμε όλοι μαζί. «Είναι περίεργο πολύ, πρωτάκουστο στον κόσμο, όταν τη γλώσσα μου’κοψες δεν ένιωσα τον πόνο. Κι ούτε που το κατάλαβα πως μου ‘σπασες το χέρι, ή όταν ένα βράδυ έμπηγες στην πλάτη το μαχαίρι. Οι φίλοι μου φοβήθηκαν με κλάματα μιλούσαν μου ‘λεγαν πρόσεχε καλά κι ύστερα με κοιτούσαν. Είναι περίεργο πολύ, δεν ξέρω πως συμβαίνει να το χτυπάς να το κλωτσάς κι αυτό να μην πεθαίνει.» Μια άλλη φράση που μου αρέσει λέει «τα εξοχικά μας είχανε σαγρέ τοίχους». Μου αρέσει πολύ αυτή η φράση.

Ποιες είναι οι επόμενες δουλειές που θα κάνεις, μετά τα Αίματα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών; Θα κάνουμε την επανάληψη του Βοκάκιου με τον Νίκο Καραθάνο στο Εθνικό Θέατρο, μετά θα είμαι μάλλον στην παράσταση του Αργεντίνου Φερνάντο Ρουμπιο που θα κάνει η Στέγη, και στη συνέχεια θα είμαι στη Νέα Σκηνή όπου ο Δημήτρης Καραντζάς θα ανεβάσει ένα έργο του Δημήτρη Δημητριάδη.

Αλήθεια, ποιά είναι η γνώμη σου για όσα συμβαίνουν με την Αμφίπολη; Τι ακριβώς κάνουμε με την Αμφίπολη; Τι ακριβώς καλύπτουμε με αυτό το πράγμα; Αυτό που μου προκαλεί είναι γέλιο και μόνο γέλιο. Εχει γίνει όλο αυτό το πράγμα προκειμένου, τι; Τι καλύπτουμε ή τι επιλέγουμε να σκεπάσουμε και να ξεσκεπάσουμε έναν τάφο. Ανακαλύπτουμε έναν τάφο και σκεπάζουμε το δικό μας. 

Info Ομάδα VASISTAS & Αργυρώ Χιώτη

«Αίματα» του Ευθύμη Φιλίππου

8-19 Οκτωβρίου 2014 21:00 Μικρή Σκηνή