Ο Σωκράτης Σωκράτους και η αποδόμηση του Εθνικού Κήπου

Ο εικαστικός Σωκράτης Σωκράτους συμμετέχει στην έκθεση “This is not my beautiful house” που παρουσιάζεται στην γκαλερί Kunsthalle Athena με το έργο του “Stolen garden”. Η Popaganda συναντήθηκε με τον Κύπριο δημιουργό και συζήτησε μαζί του την πολιτική φύση της δουλειάς του αλλά και την σύγχρονη καλλιτεχνική πραγματικότητα.

Το έργο έχει να κάνει με τον Εθνικό Κήπο της Αθήνας. Ο κήπος είναι ένα από τα αγαπημένα μου θέματα, έτσι ξεκίνησα. Έχω ασχοληθεί στη δουλειά μου αρκετά με τους κήπους και επανέρχομαι. Από το πρώτο έργο που είχα φτιάξει και λεγόταν ο Κήπος με τους Κλέφτες. Με ενδιαφέρει η έννοια του κήπου, δηλαδή η παρουσία της φύσης μέσα στο αστικό τοπίο. Είναι ένας τρόπος να μιλήσεις και πολιτικά γιατί ο Κήπος είναι η προέκταση του δημόσιου βίου, μίας πόλης, η προέκταση του σπιτιού.

Διαπραγματεύομαι μια εύθραυστη συνθήκη διαφορετικού είδους και επικεντρώνομαι περισσότερο στην ιδέα ότι ένας κήπος εξαιτίας της προσβασιμότητας του αποτελεί τρωτό σημείο της πόλης ή ακόμα και του σπιτιού, και μπορεί να είναι προϊόν κλοπιμαίων ή δώρων, υπό την έννοια ότι μπορείς να «κλέψεις» ένα λουλούδι από έναν κήπο ή να δωρίσεις ένα λουλούδι σε κάποιον κι αυτός να το φυτέψει στον κήπο του. Επικεντρώνομαι πιο πολύ σε αυτό και κυρίως στην ιδέα της κηπουρικής που στην καθημερινή της εφαρμογή εξαρτάται από τέτοιες γενναιοδωρίες, κι αυτό φέρνει στο νου πράξεις αλληλεγγύης που επανήλθαν στην ζωή μας ενώ τις είχαμε ξεχάσει. Κυρίως επικεντρώνομαι σε φύλλα, ρίζες, λεπτομέρειες της φύσης από τον Εθνικό Κήπο, τα «κλέβω» και εστιάζω σε αυτά που είναι συνδεδεμένα με τα εθνικά σύμβολα της χώρας π.χ. ελιές, δάφνες, και ακολούθως τα χύνω σε αργυρό, χαλκό και μπρούντζο. Έτσι κάτι που είναι τόσο ευτελές και με συγκεκριμένο όριο ζωής το μετατρέπω σε κάτι πολύτιμο με την υπόσχεση να διαρκέσει στο διηνεκές ανατρέποντας την άκακη παράβαση της κλοπής και μετατρέποντας την σε ένα είδος αντίστασης στον αδυσώπητο κύκλο της φύσης και του χρόνου. Αυτό είναι το έργο που παρουσιάζω εδώ, ένα έργο που ξεκίνησα να το δουλεύω το 2012.

Ο Κήπος δεν χρησιμεύει τόσο ώστε να μπεις και να τον διασχίσεις ώστε να φτάσεις κάπου γρήγορα αλλά ως χώρος που μπορείς να περιπλανηθείς. Ο αρχικός σκοπός του κήπου ήταν να δημιουργηθεί ένα ειδυλλιακό περιβάλλον όπου μπορεί ο κάτοικος της πόλης να σκεφτεί, να ρεμβάσει, να ξεκουραστεί από την καθημερινότητα και τον δημόσιο βίο. Κυρίως βλέπει κανείς συνταξιούχους που παίζουν τάβλι αλλά ο κήπος μπορεί να έχει και το στοιχείο του περιθωριακού, των ανθρώπων που βρίσκουν εκεί καταφύγιο. Όλα αυτά απασχολούν το έργο μου. Πολλές φορές έχω αντλήσει ιδέες μέσα από την έννοια του κήπου κι έχω εκφραστεί καλλιτεχνικά.

Δεν μπορείς να αποκλείεις τους δημόσιους χώρους. Αναφέρομαι στα κάγκελα που κλείνουν την είσοδο του Εθνικού Κήπου από την πλευρά του Ζαππείου αλλά κι αυτά στον λόφο του Φιλοπάππου.

Είμαι στιγματισμένος ως πολιτικός καλλιτέχνης και λόγω καταγωγής αλλά και λόγω έργου. Γεννήθηκα στην Κύπρο, ένα νησί που ήταν χωρισμένο, όχι σε μια τεράστια χώρα. Ήταν παράλογο όλο αυτό.

Είναι συγκεκριμένη η στιγμή που με διαμόρφωσε. Το 2003 που άνοιξαν τα σύνορα στην Κύπρο μπόρεσα να δω και το υπόλοιπο νησί, το άλλο μισό δεν το είχα δει μέχρι τότε. Μόνο το φανταζόμουν. Από εκείνη την εμπειρία άλλαξε όλη μου η δουλειά, έτσι φυσικά, χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, πιο πολύ σωματική θα την χαρακτήριζα την διαδικασία της αλλαγής. Όλα κατέρρευσαν με το που πέρασα στην άλλη πλευρά. Το φυσικό περιβάλλον το οποίο για 35 χρόνια ήταν ακαλλιέργητο και αφημένο στην τύχη του, ήταν παράδοξο κι όμορφο μαζί. Η φύση είχε εισβάλλει μέσα στις πόλεις, στα σπίτια. Ένας διαφορετικός πλανήτης. Μέχρι τότε είχα μεγαλώσει σαν παιδί με τον τρόμο να μην περάσω τα σύνορα από λάθος. Μέχρι τότε υπήρχε ο φόβος του άγνωστου.

Ξεχωρίζω τη συμμετοχή μου το 2009 στην Μπιενάλε της Βενετίας, όπου εκπροσώπησα την Κύπρο. Πάλι είχε να κάνει εκείνο το έργο με το φυσικό μας περιβάλλον. Ξεκίνησε η ιδέα από μια ιστορία με φοίνικες. Το 2006 έφεραν από την Αίγυπτο εκατοντάδες φοίνικες για να τους φυτέψουν στο τουρκοκυπριακό τμήμα του νησιού, για να αναβαθμιστεί το τοπίο. Ακούστηκε μετά από κάποιο διάστημα ότι στις ρίζες υπήρχαν αβγά κόμπρας. Δεν ξέρω αν ήταν πραγματικότητα ή αν ήταν “αστικός μύθος” αλλά γεγονός είναι ότι αναστάτωσε σε μεγάλο βαθμό τους Κύπριους σε όλο το νησί. Το έργο ασχολείται με τον φόβο που προκάλεσαν οι συγκεκριμένες φήμες, και όχι με το αν ήταν αυτές αλήθεια ή απλά μυθεύματα.

Έξτρα πληροφορία: επί χούντας στην Αθήνα είχαν κόψει μεγάλο αριθμό φοινίκων για να μη θυμίζει η πόλη αφρικανική πρωτεύουσα.

Ξεχωρίζω επίσης την Παλαιστίνη. Είχα μείνει επί δύο μήνες σε έναν οικισμό δίπλα στη Γάζα. Έφτιαξα στους Παλαιστίνιους ένα μουσείο παραδοσιακής λαϊκής τέχνης μέσα σε μια σπηλιά, δίπλα στη Γάζα. Η σπηλιά ήταν ιδανική επιλογή. Ταίριαζε πολιτικά, ιδεολογικά σε όλο που συμβαίνει εκεί και ταυτοχρόνως αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του φυσικού βραχώδες τοπίου της περιοχής.

Η δουλειά ενός καλλιτέχνη που ζει σήμερα αναπόφευκτα αποτυπώνει το σήμερα. Ακόμα κι αν η θεματολογία του δεν έχει άμεση σχέση. Ο τρόπος όμως και η έκφραση επηρεάζεται. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα έργα γίνονται με λιγότερα λεφτά κι έχουν διαφορετική μορφή. Αυτή τη στιγμή δημιουργείται μια διαφορετική τέχνη στην Ελλάδα, και έχει πολύ ενδιαφέρον, θα φανεί και μελλοντικά. Ο καλλιτέχνης είναι ο σύγχρονος ιστορικός. Παίρνει πια τέτοιες διαστάσεις η υπόσταση του.

Η απουσία της πολιτείας ήταν πάντα εμφανής. Θα έπρεπε σαφώς να υπάρχει υποστήριξη, ειδικά στους νέους. Η απόφαση που παίρνει κάποιος να γίνει καλλιτέχνης είναι μια απόφαση που την παίρνει επειδή δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Από εκεί και πέρα η πολιτεία θα έπρεπε να βοηθάει.

Και τα λάθη είναι ωραία. Αλλά πρέπει να δίνουμε σημασία σε αυτά ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να βελτιωθούμε. Νομίζω ότι αυτή είναι η ουσία της κρίσης. Δεν εξαρτάται μόνο από τα λεφτά η κατάσταση. Αυτό που ακολουθεί μετά την κρίση ίσως είναι αυτό που πρέπει να μας απασχολεί.

Kunsthalle Athena, Κεραμεικού 28, Αθήνα. Διάρκεια έκθεσης 16 Μαΐου έως 11 Σεπτεμβρίου 2014. Στην έκθεση συμμετέχουν ακόμη οι Anastasia Ax, Κωστής Βελώνης και Απόστολος Γεωργίου.