«Ο Ιρλανδός»: Τίποτα Λιγότερο, Τίποτα Περισσότερο από ένα Σκορσεζικό Αριστούργημα

Έχει ενδιαφέρον το πώς δύο από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του πλανήτη, που συμπτωματικά είναι υπεύθυνοι για τις δύο καλύτερες ταινίες της χρονιάς, βρίσκονται σε αυτή τη φάση της ζωής τους σε διάθεση ενδοσκόπησης και διαλόγου με το έργο τους, ακόμα κι αν τους χωρίζουν μερικές δεκαετίες: στο Κάποτε… στο Χόλιγουντ, ο Κουέντιν Ταραντίνο ξαναγράφει την ιστορία της βιομηχανίας των ονείρων μέσα από ένα προσωπικό ταξίδι στην εποχή που διαμόρφωσε την προσωπικότητα και την τέχνη του, φαινομενικά αποφασισμένος να συμφιλιωθεί με το επώδυνο τέλος της. Στον Ιρλανδό, που ξεκίνησε previews την περασμένη εβδομάδα και κυκλοφορεί από σήμερα σε μεγαλύτερο κύκλωμα αιθουσών, ο Μάρτιν Σκορσέζε συγκεντρώνει πρωταγωνιστές-τοτέμ κι αποχαιρετά οριστικά (μάλλον) το σινεμά των μαφιόζων, στο οποίο έβαλε ανεξίτηλη σφραγίδα τα τελευταία 30 χρόνια, με μια συναρπαστική, αλλά πένθιμη αποδόμηση ολόκληρου του είδους και της παρακαταθήκης του. Και οι δύο ταινίες τρέφονται από τη νοσταλγία, αλλά οι συγκεκριμένοι δημιουργοί βρήκαν τον τρόπο να δώσουν ουσιαστικό νόημα και να προτείνουν μια νέα αντιμετώπιση σε ένα faux συναίσθημα και μια τάση που έχει κατακλύσει τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα με τους πιο basic, τεμπέλικους, κυνικούς και προφανείς τρόπους. 

 

Παρακολουθήσαμε τον Ιρλανδό στην παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης πριν ένα μήνα και μεταφέραμε πιο αναλυτικά (και σε κατάσταση ημι-trance) τις σκέψεις μας για αυτό το late-period σκορσεζικό αριστούργημα:

 

 

Στα πρώτα λεπτά του Ιρλανδού, της νέας ταινίας του Μάρτιν Σκορσέζε, οι πόρτες ανοίγουν και η κάμερα περιπλανιέται στο χώρο υπό τους ήχους μιας παλιάς doo wop επιτυχίας. Αν ο χρόνος καταστρέφει τα πάντα, δεν του γλιτώνει ούτε η πιο εμβληματική ίσως σκηνή ολόκληρης της φιλμογραφίας του αμερικανού σκηνοθέτη: το 1990, ο 48χρονος τότε Σκορσέζε πέταγε τον Ρέι Λιότα (ως γκάνγκστερ Χένρι Χιλ) και τους θεατές, μέσα στο αστραφτερό Copacabana (και στην απατηλή αγκαλιά της ζωής στην άλλη πλευρά του νόμου), ενώ οι Crystals τραγουδούσαν το “Then He Kissed Me”, στην κλασική εναρκτήρια σεκάνς του Goodfellas. Το 2019, το “In The Still Of The Night” των Five Satins καλωσορίζει το κοινό και το μονοπλάνο του Σκορσέζε εξερευνά σχεδόν διστακτικά έναν οίκο ευγηρίας, για να σταματήσει στη γερασμένη μορφή του πρώην εκτελεστή Φρανκ Σίραν, τον υποδύεται ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο. Είναι αυτή η καλύτερη δυνατή μοίρα στην οποία μπορεί να ελπίζει ένας μαφιόζος;

Αντιμέτωπος όχι μόνο με το είδος στο οποίο διέπρεψε, αλλά και με την αμερικάνικη Ιστορία του τελευταίου τετάρτου του 20ού αιώνα, ο Σκορσέζε κάνει ένα σχεδόν meta απολογισμό της καριέρας του κι εξακολουθεί, όπως και στο τρομερά υποτιμημένο Σιωπή, να αποζητά τη λύτρωση, εδώ με μια γενναιότητα που έχει τη δύναμη να αναστατώσει ακόμα και όσους βλέπουν μπροστά τους πολλά ακόμα κεριά (με την καβαφική έννοια). Αυτή τη φορά, οι εσωτερικές διεργασίες της μαφίας, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων της (επώδυνες ή διασκεδαστικές, εφήμερες και παντοτινές) και η ίδια η ταινία με τη βαρύτητα που κουβαλάει στην πραγματική ζωή (η μυθολογία γύρω από το δημιουργό, τους ηθοποιούς και τις σχέσεις της με προγενέστερα έργα, από το Νονό μέχρι Τα Καλά Παιδιά) είναι απλώς ο Δούρειος Ίππος για να κοιτάξει κατάματα ο Σκορσέζε το τίμημα των επιλογών στη ζωή ενός άντρα. 

Από την στιγμή που ανακοινώθηκε, ο Ιρλανδός είχε ήδη εξασφαλισμένη τη θέση του στο σινεμά, όποια χρονιά κι αν κυκλοφορούσε. Τελικά έκανε πρεμιέρα-homecoming στο 57ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης, προσφιλή θεσμό του σκηνοθέτη για ευνόητους λόγους, κι απαντήθηκαν σχεδόν όλα τα φλέγοντα ερωτήματα που το συνόδευαν όλα αυτά τα χρόνια της αναμονής:

 

Είναι το πολυσυζητημένο, πάνακριβο ψηφιακό de-aging των πρωταγωνιστών όσο αποτυχημένο βιάστηκαν να το ανακηρύξουν τα social media; Όχι. Μπορεί η πρώτη επαφή με το νεότερο Ντε Νίρο να σε στέλνει απευθείας στο Πολικό Εξπρές, αλλά συνηθίζεται γρήγορα και η κινηματογραφική μαεστρία του Σκορσέζε σε επαναφέρει στον κόσμο της ταινίας χωρίς άλλους αντιπερισπασμούς. (Και τέλος πάντων, όποιος θέλει να αφιερώσει 209 λεπτά από το χρόνο του για να καταγράφει πόσο, πού κι αν λειτουργεί το εφέ, μπορεί να πάει να γίνει εξυπνάκιας και όχι θεατής κινηματογραφικής ταινίας.)

 

 

Θα γραφτούν μερικές σελίδες κινηματογραφικής ιστορίας με την ένατη ένωση Ντε Νίρο-Σκορσέζε, την επιστροφή του Τζο Πέσι που είχε αποσυρθεί από την ενεργό δράση μέχρι που τον μετέπεισαν οι ικεσίες του Ντε Νίρο, και την πρώτη φορά που συνεργάζεται ο Σκορσέζε με τον Αλ Πατσίνο; Όπως θα έλεγε και η Μπίλι Άιλις… duh. 

 

Για το μεγαλύτερο μέρος των υπόλοιπων 3,5 ωρών από τη στιγμή που συναντάμε τον Σίραν, η εξιστόρηση των γεγονότων που καθόρισαν τη ζωή του ως δεξιού χεριού πανίσχυρων παρανόμων είναι πάνω-κάτω κλασικός Σκορσέζε, με τον ενθουσιασμό των προηγούμενων εξορμήσεών του στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος να έχει μετριάσει η ορατή απειλή του χρόνου και των συνεπειών του, αλλά με το χιούμορ και τις κορυφαίες ερμηνείες των πρωταγωνιστών του να δίνουν αξία σε κάθε μικρό και μεγάλο επεισόδιο των τριών δεκαετιών στις οποίες πηγαινοέρχεται η ταινία. Ο Σίραν, βετεράνος του Β’Παγκοσμίου Πολέμου, δουλεύει ως φορτηγατζής στην Φιλαδέλφεια όταν γνωρίζει τον τοπικό αρχι-μαφιόζο Ράσελ Μπουφαλίνο (Τζο Πέσι) και γίνεται το πιστό δεξί του χέρι. Αρχικά εισπράττει μετρητά για τα νέα του αφεντικά (που συμπεριλαμβάνουν τον Χάρβει Καϊτέλ σε ένα σύντομο πέρασμα), αλλά δεν αργεί η πρώτη δολοφονία για λογαριασμό τους. Όσο ο Φρανκ αφοσιώνεται στον Ράσελ, τόσο αποξενώνεται από τη σύζυγο και τις κόρες του –  η μικρότερη, η Πέγκι (Λούσι Γκαλίνο κι αργότερα Άννα Πάκουιν), μοιράζει σιωπηλές καταδίκες στον πατέρα της σε όλη τη διάρκεια της ζωής της. Είναι η πρώτη φορά που ο Σκορσέζε, που συχνά δέχεται κριτική για την απουσία της γυναικείας ματιάς στις ταινίες του, αναλογίζεται σε τόση έκταση το τίμημα μιας τέτοιας δουλειάς στην οικογενειακή ζωή και το συμπέρασμά του είναι πιο σκληρό κι από την πιο ακραία έκρηξη βίας. Γρήγορα ο Φρανκ αποκτά ένα δεύτερο αφεντικό, τον Τζίμι Χόφα (Αλ Πατσίνο), φημισμένο πρόεδρο του συνδικάτου των οδηγών φορτηγών και πολέμιου των Κένεντι, με τον οποίο γίνεται στενός φίλος, μέχρι να δοκιμάσουν την αφοσίωσή του τα αντικρουόμενα συμφέροντα. Η ταινία βασίζεται στο βιβλίο I Heard You Paint Houses (ευφημισμός για τις εκτελέσεις, που γεμίζουν με αίμα τους τοίχους), στο οποίο ο αληθινός Σίραν αποκαλύπτει τη δική του εκδοχή-εμπλοκή στην εξαφάνιση του Χόφα, που αποτέλεσε ένα από τα πιο επίμονα μυστήρια του προηγούμενου αιώνα.