Ο Αντώνης Βάθης είναι γλύπτης, ζωγράφος, μοντέλο, ποιητής, ηθοποιός, ερευνητής, εκδότης, συλλέκτης βιβλίων και γκαλερίστας. Η ιδιόμορφη καλλιτεχνική του παραγωγή αξιοποιεί την παντοδυναμία των συστημάτων της μαζικής επικοινωνίας και των πρακτικών της εκβιομηχανισμένης κουλτούρας. Η εικαστική του γλώσσα, με αναφορές άλλοτε φανερές και άλλοτε κεκαλυμμένες σε ιδέες και μορφές που καθόρισαν την τέχνη μετά το 1945, είναι μια εφήμερη «γλώσσα». Ο Βάθης σχολιάζει με το εικαστικό του «παιχνίδι» την ρήση του Robert Rauschenberg «…όλος ο κόσμος μπορεί να θεωρηθεί ένας γιγάντιος πίνακας». Το έργο του είναι μια εικαστική έκσταση της επικοινωνίας. Γράφει ο ίδιος:
«Προσωπικά ως καλλιτέχνης είμαι ένας συνεπής εικονοκλάστης της εικόνας μου, παρωδός τέχνης, αυτοσαρκαστής, παραλυτικός μεγαλομανής, βουλιμικός, εικονοφάγος, αλλιώς θα ήμουν γραφικός [επαναλαμβανόμενος].Οι Yippies ήταν οι πρώτοι που εκμεταλλεύτηκαν τα ΜΜΕ για να κάνουν πολιτική που τους βγήκε τέχνη, γιατί το έργο τέχνης δεν ελέγχεται ακριβώς σαν αποτέλεσμα και έχει την δικιά του αυτόνομη ζωή πέρα από τον δημιουργό. Για παράδειγμα, η εικόνα του Πάσσαρη να φτύνει τον δημοσιογράφο και η ροχάλα να διαγράφει καμπύλη μπροστά στην κάμερα ήταν κάτι που ξέφευγε από την ενημέρωση και πήγαινε κάπου αλλού. Οι Yippies κάνανε αυτό που έκανε ο Πάσσαρης, γρήγορο μήνυμα που δεν μπορεί να διαστρεβλωθεί από το μέσο, πριν να το καταλάβει το μέσο και σ’ το «κόψει». Τα ΜΜΕ, όπως και το ίντερνετ, είναι προφορική παράδοση και όχι γραπτή, λόγο της ταχύτητας μετάδοσης και του εφήμερου χαρακτήρα που έχει η μνήμη αυτού του μέσου, που επιτρέπει την ανακύκλωση ειδήσεων.
»Επίσης, έχει ένα γρήγορο χαρακτήρα, επίκαιρο, που δευτερόλεπτα μετά παλιώνει, μοιράζεται δηλαδή τη μηδενική μνήμη της μάζας. Από την εποχή του τελάλη του βασιλιά στην τυπογραφία και από κει στα μέσα δικτύωσης δεν έχει αλλάξει τίποτα, απλώς όπως πάντα η τέχνη είναι ένα υπέροχο ψέμα, μια απίστευτα αληθοφανής κατασκευή, που ο σκοπός αγιάζει τα μέσα της σταυροφορίας.»
Με βαθιά γνώση του πολιτισμού, ο Βάθης μέσω του «εικαστικού τώρα» του έργου του σχολιάζει ειρωνικά, θεωρητικά και πρακτικά τον κόσμο μας. Αναφέρει:
«Ένα έργο τέχνης με το που γεννιέται αποκτά ένα εκτόπισμα. Άμα είναι εφημερίδα και βγει σε χίλια κομμάτια επικοινωνεί με χίλια άτομα, άμα το γράψω στα γιαπωνέζικα θα ’χει περισσότερη τηλεθέαση στην Ιαπωνία στο Youtube. Και ξαφνικά βλέπω τη φάτσα μου σε γιαπωνέζικα site μαγειρικής. Όπως γράφει ο Canetti, ο παραλυτικός μεγαλομανής μέσα από τις συλλογές του διοικεί φανταστικούς στρατούς, έτσι κι εγώ διοικώ την VATHIS N.L.T.D. Παράλληλα, είμαι και σκλάβος της τέχνης, ο υπάλληλος χωρίς δικαιώματα. Όλα τα προϊόντα που παράγω είναι προϊόντα τέχνης, κάτι σαν τα προϊόντα του Αμάν τελεσόπινγκ. Όλα είναι έργα τέχνης, οι μετοχές, τα ομόλογα, οι περσόνες, το θέατρο, η γκαλερί, οι σκέψεις. Δεν υπάρχει φετίχ γιατί, όπως και στον πόλεμο, όλα είναι αναλώσιμα.»
Οι εφημερίδες του έχουν κυρίαρχο χαρακτήρα στην καλλιτεχνική του παραγωγή. Έμπνευση για τη δημιουργία των εφημερίδων του Βάθη ως μέσο επικοινωνίας με το κοινό του στάθηκαν τα χρονικά του Feliks Topolski και τα περιοδικά του Λεωνίδα Χρηστάκη. Από τις πρώτες εφημερίδες που έφτιαξε, All time heroes, Mexico times και Hungry Conjectural, διαπίστωσε ότι ο κόσμος τις αντιμετώπισε σαν έργα τέχνης. Η εκτύπωσή τους σε διαφορετικών χρωμάτων χαρτιά ανέδειξε την ταυτότητά τους ως πολλαπλά έργα τέχνης.
Το αποκορύφωμα της εκδοτικής του παραγωγής και της προσπάθειάς του να ενώσει την ζωή με τη τέχνη είναι η καθημερινή Daily Vathis. Η ιδέα για την έκδοση της Daily Vathis ήταν το κείμενο του Βραζιλιάνου σκηνοθέτη Glauber Rocha «Η αισθητική της πείνας» και το απόφθεγμα του πάμπλουτου χαρακτήρα της Ντίσνεϊ, του Θείου Σκρουτζ, «μια δεκάρα είναι μια δεκάρα, αλλά πολλές δεκάρες μαζί είναι ένα εκατομμύριο». Ο Βάθης επισημαίνει, παραλλάσσοντας λίγο, τις λέξεις του Rocha για τη δημιουργία της εφημερίδας του: «Η πρωτοτυπία μου είναι η πείνα μας και η μεγαλύτερη δυστυχία μας είναι ότι, αν και οι άλλοι τη νιώθουν αυτήν την πείνα, δεν την κατανοούν.»
Η Daily Vathis αποτελείται από τρία δομικά στοιχεία. Το σχήμα της, σε Α3, ο τίτλος της με τον αύξοντα αριθμό ημέρας και η υπογραφή του καλλιτέχνη. Ο τρόπος σύνθεσης της εφημερίδας κρύβει αναφορές στα κολλάζ του Kurt Schwitters και στα δαντελωτά κολλάζ του Sergei Parajanov.
Η απήχηση της Daily Vathis οφείλεται κυρίως στο ότι αποτελούν καθημερινές εικαστικές δημιουργίες (ή τα σκουπίδια του καλλιτέχνη, όπως ο ίδιος αρέσκεται να τις αποκαλεί). Ο Βάθης κάθε μέρα δημιουργεί ένα έργο τέχνης εμπνευσμένος από τα λόγια του Fellini «Κάθε μέρα είσαι άνθρωπος, κάθε μέρα θες το καλημέρα, κάθε μέρα πρέπει να κάνεις τη δουλειά σου και να επιβραβεύεσαι γι’ αυτό με χειροκρότημα και επευφημίες όπως οι κλόουν», όπως γράφει ο Ιταλός σκηνοθέτης στο βιβλίο του Ο Fellini για τον Fellini. Κάθε μέρα για τον Βάθη είναι μια μικρή ζωή. Μια ζωή που συλλέγεται και αποδίδεται εικαστικά στα φύλλα της Daily Vathis.
Η μοναδικότητα του κάθε φύλλου έγκειται στο ότι αντιμετωπίζεται από τον καλλιτέχνη ως μοναδικό έργο. Η σύνθεση του καθημερινού φύλλου αποτυπώνει την ψυχική διάθεση του καλλιτέχνη. Οι εφημερίδες γίνονται το προσωπικό του αρχείο το οποίο μοιράζει απλόχερα στον κόσμο. Επίσης, στις εφημερίδες του υπάρχει ένα είδος «αυτοαρχαιολογίας» των σκουπιδιών του καλλιτέχνη, αφού ο ίδιος με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να απαλλαγεί από παλαιά έργα, τα οποία αντιπαραβάλλει στην ίδια σελίδα με νεότερα.
Βασικός πυρήνας της τέχνης του Βάθη είναι η τέχνη του συλλέγειν. Πιστεύει ότι τα αρχεία στην Ελλάδα είναι ανεπαρκή και δυσπρόσιτα. Έρχεται, λοιπόν, να καλύψει αυτό το κενό. Εξηγεί σε μια συνέντευξή του στην εικαστικό Περσεφόνη Μύρτσου:
«Μαζεύω ό,τι δεν μαζεύουν οι άλλοι. Όλα έχουν ένα δικαίωμα να σωθούν σύμφωνα με τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο τελευταίος αχρείαστος «ζωγράφος της Κυριακής» έχει δικαίωμα να σωθεί, να σωθεί το έργο του, αυτό επιβάλλει η δημοκρατία. Η κουλτούρα είναι το σύνολο των ζωγράφων, μικρών ή μεγάλων. Εγώ ως δάσκαλος όταν μπαίνω σε ένα μουσείο δεν είναι δυνατόν να διδάξω με αριστουργήματα μόνο, είναι αντιπαιδαγωγικό. Χρειάζεται να υπάρχει κλιμάκωση της ποιότητας να υπάρχουν και τα δεύτερης και τρίτης διαλογής έργα να συνυπάρχει η ποικιλία με τα λάθη στο μουσείο. Η ζωή κυριαρχείται από τα ανθρώπινα μέτρα και αυτά μας διδάσκει άλλωστε όπως και η τέχνη. Γι’ αυτό τον λόγο, το έργο του Τσαρούχη έχει τεράστιο διδακτικό περιεχόμενο, είναι γεμάτο υπέροχα ανθρώπινα λάθη και πάθη. Δεν έχει τον τελειολογικό χαρακτήρα του Διαμαντόπουλου που δεν διδάσκεται απλά είναι.»
Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή έχουμε μια δραματική αύξηση των αρχείων, αποτέλεσμα της ραγδαίας αύξησης των μέσων καταγραφής. Από το σύνολο του υλικού, ο αρχαιολόγος, όπως και ο ρακοσυλλέκτης από τα σκουπίδια του σύγχρονου πολιτισμού, επιλέγει να σώσει ένα μέρος. Η πληροφορία που θα σωθεί έγκειται στη γνώση και στην ιδιαιτερότητα του διασώστη. Αυτήν την αέναη διαδικασία σχολιάζει ο Βάθης με το έργο του. Αποφάσισε να μοιραστεί με τον κόσμο όλο το υλικό πολιτισμού που μάζευε όλα αυτά τα χρόνια εντάσσοντάς το στην εφημερίδα του. Το υλικό καταγράφεται στο καθημερινό φύλλο και διατίθεται στον κόσμο προκειμένου ο αναγνώστης να αποφασίσει στη συνέχεια αν θα το σώσει ή όχι.
Η επιλογή που έχει το κοινό να διαλέξει όποιο φύλλο του αρέσει με βάση τα δικά του αισθητικά κριτήρια αγγίζει καμιά φορά και τα όρια της κωμωδίας. Η χρήση του «όποιος προλάβει πρώτος» ή του βιβλικού «όποιος τον Κύριο είδε» είναι τα διαφημιστικά εργαλεία που χρησιμοποιεί ο Βάθης για να πείσει τους πελάτες του να αποκτήσουν μια μοναδική Daily Vathis. Είναι οι τεχνικές που κάνουν τον Αντώνη να φαντάζει σαν τσαρλατάνος ιατρός της Μακρινής (Άγριας) Δύσης (Φαρ Ουέστ).
Αντώνης Βάθης. Φωτογραφία: Αλέξανδρος Χριστοδούλου.
Όταν ξεκίνησε τη συγκεκριμένη έκδοση είχε χαρακτηριστικά έξι συλλέκτες με πάνω από σαράντα έργα του, ενώ ένα χρόνο μετά τους πολλαπλασίασε. Η «καλλιέργεια συλλεκτών» για τον Βάθη είναι μέρος της ιδιάζουσας παιδαγωγικής επαφής του με τον κόσμο.
Η δομική υπόσταση των έργων του είναι η καθημερινότητα και τα αντικείμενα της. «Τίποτα δεν πάει χαμένο» στον πλουραλιστικό και ποικιλότροπο εικαστικό του κόσμο. Ο Αντώνης Βάθης ανακαλύπτει, δημιουργεί και αναδημιουργεί τον εαυτό του ανάλογα με το μέσο της εικαστικής του έκφρασης και τα στοιχεία της προσωπικής του μυθολογίας: «ο Artaud, ο Peckinpah, ο Ρουμπλιόφ του Ταρκόφσκι, ο Poe, το Μεξικό, ο Otto Dix, ο Punisher, ο Genet, ο Delon, ο Belmondo, ο Κάρλος το Τσακάλι, ο Μιχελής, ο Σκαρίμπας, η Σχολή της Θεσσαλονίκης στην ποίηση, ο Πεντζίκης, η Άγρια συμμορία, ο Giacometti, ο Διαμαντόπουλος, ο Κανακάκις, ο Βακιρτζής, ο Λουκάς Σαμαράς, οι υπόνομοι, ο Ζαμπέτας, ο Λάο Τσε , οι αδελφοί Marx...». Αναφορές μελετημένες σε βάθος που βρίσκονται σε διαρκή διάλογο μεταξύ τους, ενώ με τη μεταγραφή τους σε έργα προκαλούν πνευματικά, εικαστικά και αισθητικά το κοινό. Η παιδεία και η εγρήγορση του κοινού είναι η συμβολή του Βάθη στον κόσμο της τέχνης. Το έργο του είναι η σοφία της μοναδικής υποκειμενικότητας προς όφελος της συλλογικότητας.
Ο πολίτης Βάθης ή Βαθκέιν, όπως λέει, βρίσκεται σε αναλογία με την ταινία του Όρσον Γουέλς Πολίτης Κέιν, είναι μια ζωντανή διαφήμιση του εαυτού του και όπως όλοι οι μεγιστάνες του Τύπου είναι και ο ίδιος θέαμα. «Είμαι αυτός που ανεβοκατεβάζω την μετοχή του με βάση την ζωή μου. Μια ζωή βορρά σε ένα κοινό που πάντα διψά για αίμα, σπέρμα, δάκρυα και ιδρώτα, είναι το κοινό που σκοτώνει τα άλογα όταν γεράσουν για τροφή στα αδέσποτα σκυλιά του, γιατί. όπως γραφεί ο Ζαν Σταρομπίνσκι (Jean Starobinski) στο βιβλίο Το πορτραίτο του καλλιτέχνη ως σαλτιμπάγκου, «το θέαμα είναι πειρασμός και όπως ο Άγιος Αντώνιος, ο θεατής, υφίσταται μια γοητεία έναντι στην οποία δεν μπορεί να αμυνθεί παρά μόνο με την αυτομαστίγωση».
Ο Βάθης διαχειρίζεται ένα κανάλι στο Youtube, 25 σελίδες Facebook, 17 εφημερίδες (τέχνης, οικονομίας, αρχιτεκτονικής, κ.λπ.) και 5-6 περιοδικά. Έχει δημιουργήσει περίπου 20 βιβλία και fanzine: «Γενικά μια ψηφιακή και μη πανίδα και χλωρίδα επικοινωνίας, για να είμαι συνεπής στο επάγγελμα μου, καλλιέργειες γλυπτικής, δηλαδή χώρου».
