Ο Πορτοκάλογλου δεν είναι ένας μετανοημένος ροκάς που με τα χρόνια μαλάκωσε, έγινε συντηρητικός και ξαναγύρισε στις ρίζες του. Είναι ένας ανανεωτής του ελληνικού τραγουδιού που το μπόλιασε με στοιχεία ροκ, new wave και αγγλοσαξονικής μπαλάντας.
Γράφει ο Δημήτρης Κάζης.
Ο αστικός θρύλος θέλει τη Σωτηρία Μπέλλου μετά την ηχογράφηση του Ζεϊμπέκικου με το Σαββόπουλο να κουνάει συλλογισμένη το κεφάλι της και να μονολογεί «πού κατάντησα, να τραγουδάω ποπ». Αλήθεια ή όχι, αυτό δείχνει ένα αναμφισβήτητο γεγονός: Πάντα είχαμε πρόβλημα με τις λεπτές αποχρώσεις. Όποιος δεν είναι καθαρόαιμος λαϊκός είναι ποπ, όποιος δεν είναι ροκ ως το μεδούλι είναι είτε φλώρος είτε σκύλος, όποιος δεν είναι 100% δικός μας είναι με τους άλλους κοκ. Στην πολιτική ζαργκόν το λένε πόλωση.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ήταν δεδομένο ότι ένας δημιουργός σαν το Νίκο Πορτοκάλογλου θα είχε πρόβλημα. Πρόβλημα ένταξης σε «συλλογικότητες», πρόβλημα αποδοχής από διάφορα αυτοδιορισμένα ιερατεία, πρόβλημα απόδοσης ύποπτων προθέσεων από διάφορες αυτόκλητες αστυνομίες σκέψης. Γιατί ποτέ δεν ήταν καθαρόαιμος ούτε καθαρολόγος. Και επιπλέον γιατί σκεφτόταν πάντα έξω από κάθε είδους κουτιά και μιλούσε ανεξάρτητα από την ιδεολογική μόδα κάθε εποχής, και στα 35 χρόνια που είναι στο προσκήνιο πέρασαν πολλές. Το μόνο με το οποίο δεν είχε ποτέ πρόβλημα ήταν το κοινό. Γιατί όταν ένα τραγούδι έχει τον τρόπο να το αγγίξει, τίποτε από τα προηγούμενα δεν έχει σημασία. Και ο Πορτοκάλογλου, ευτυχώς για όλους, έχει γράψει πολλά τέτοια τραγούδια.
Υπάρχουν δύο τρόποι να δει κάποιος τον Πορτοκάλογλου σαν δημιουργό. Ο πρώτος είναι σαν έναν τραγουδοποιό αυτού που πολύ διασταλτικά λέμε ελληνικό ροκ με πολλές επιρροές από – και αναφορές στο – ελληνικό τραγούδι. Η συγκυρία που βγήκε ο πρώτος δίσκος των Φατμέ, το γεγονός ότι επέλεξε να παρουσιαστεί στο κοινό σαν μέλος γκρουπ και όχι σαν σόλο καλλιτέχνης και η ενορχήστρωση του συγκεκριμένου δίσκου (με τον Άσωτο Υιό να ξεχωρίζει σαν ροκ φάρος) τον κατέταξαν αμετάκλητα για πολλούς σ’ αυτό το ρεύμα. Από το 1982 που κυκλοφόρησε έχω στη δισκοθήκη μου τη συλλογή με τον κωμικά πομπώδη (μπορεί όμως και σαρκαστικό) τίτλο Πανελλήνιο Κίνημα Ροκ όπου τσουβαλιάζονται Φατμέ, Μουσικές Ταξιαρχίες, Σπυριδούλα, Σιδηρόπουλος με τους Απροσάρμοστους και …Χάνομαι γιατί Ρεμβάζω (αυτοί κι αν είναι ροκ) που το πιστοποιεί. Τώρα που το σκέφτομαι, όσο διαφορετικοί πολιτικοί υπήρχαν στο πανελλήνιο κίνημα που κυβερνούσε τότε τόσο διαφορετικοί μουσικοί υπήρχαν και στη συλλογή.
Ο δεύτερος είναι σαν έναν ακόμη κρίκο στην αλυσίδα του ελληνικού τραγουδιού που το εμπλούτισε με αλλότρια στοιχεία αλλά ποτέ δεν ξέφυγε από το κυρίως σώμα του. Και είμαι της γνώμης ότι αυτός είναι και ο ενδεδειγμένος τρόπος να τον αντιμετωπίσουμε κοιτάζοντας από το 2015 προς τα πίσω. Η συνέντευξη που έδωσε στο mic.gr νομίζω ότι βοηθάει πολύ στο να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα.
Από τη στιγμή που ο Πορτοκάλογλου αντιμετωπιστεί με το δεύτερο τρόπο, σαν ένας δημιουργός του ελληνικού τραγουδιού, πολλές από τις μομφές που κατά καιρούς έχουν εκτοξευτεί εναντίον του παύουν να έχουν νόημα επειδή ακριβώς έχουν βάση στην πρώτη αντιμετώπιση. Ο Πορτοκάλογλου δεν είναι ένας (από τους πολλούς που έχουμε) μετανοημένος ροκάς που με τα χρόνια μαλάκωσε, έγινε συντηρητικός και ξαναγύρισε στις ρίζες του. Είναι ένας ανανεωτής του ελληνικού τραγουδιού που το μπόλιασε με στοιχεία ροκ, new wave και αγγλοσαξονικής μπαλάντας. Και αργότερα και world. Και μοιραία, επειδή είναι και ταλεντάρα, τράβηξε πολλούς ακροατές που αμφιταλαντεύονταν ανάμεσα στο ροκ ροκ και στο ελληνικό ελληνικό. Αυτό μπορεί να μην άρεσε σε πολλούς, αλλά αυτό το κοινό πάντα υπήρχε και διψούσε για αυτό ακριβώς που του πρόσφερε. Και το να σνομπάρεις και να λοιδωρείς ένα κοινό και τους καλλιτέχνες που το εκπροσωπούν επειδή διαφωνείς με τις αισθητικές επιλογές τους λέγεται ελιτισμός.
Πριν να συνεχίσω θα εξομολογηθώ κάτι, πράγμα που ίσως να έπρεπε να είχα κάνει από την αρχή. Δεν είμαι ο μεγαλύτερος φαν του Πορτοκάλογλου. Μου αρέσει, τον εκτιμώ, αλλά δεν κόβω φλέβες. Όποτε παίζει κάπου κοντά μου και με βολεύει πάω να τον ακούσω, σε αντίθεση με πολλούς ομότεχνους και περίπου συνομήλικούς του που χοντρικά κατατάσσονται στο ίδιο είδος (ονόματα δε θα πω, αλλά είναι πετυχημένοι με μόνιμα ξινισμένα μούτρα και ενίοτε δουλείτσες με το δημόσιο κάποιοι απ’ αυτούς) που αν έπαιζαν κάτω από το σπίτι μου θα έβγαινα για (μακρινή) βόλτα. Θεωρώ το «Πίσω Από Τις Γρίλιες» μεγάλο τραγούδι. Το «Καλοκαιράκι», το «Είμαστε Πια Πρωταθλητές», το «Να Με Προσέχεις» και το «Θάλασσά Μου Σκοτεινή» δικαίως και με την αξία τους κέρδισαν το μεγάλο κοινό, συγκίνησαν πολλούς ανθρώπους για διαφορετικούς λόγους και τραγουδήθηκαν για χρόνια, κι ας μην είναι από τα αγαπημένα μου. Περνάω ωραία ακούγοντας το «Ταξίδι», το «Βάλε Μου Δύσκολα» (στην πρώτη εκτέλεση), το «Πάνω Απ’ Τα Σύννεφα», το «Βαλκανιζατέρ» και πολλά ακόμη τραγούδια του, αλλά δεν ήταν ποτέ ο φραπέ μου (κατά το αγγλικό my cup of tea). Τέλος το ότι τελευταία παίζει, εμφανώς για το κέφι του, παλιά λαϊκά και δημοτικά δε μ’ ενθουσιάζει αλλά ούτε και με ενοχλεί. Είναι δικαίωμά του να κάνει ό,τι θέλει. Και κυρίως δεν το θεωρώ ιεροσυλία. Γιατί το ακούσαμε κι αυτό.
Πέρα όμως από τα τραγούδια, σέβομαι απεριόριστα το Νίκο Πορτοκάλογλου για έναν ακόμη λόγο. Επειδή ποτέ δεν επιδίωξε να ενταχτεί πολιτικά κάπου που θα του απέφερε άμεσα ή έμμεσα οφέλη. Ποτέ δεν δήλωσε απροκάλυπτα ότι ανήκει κάπου ή είναι κάτι για να γαργαλήσει τα ορμέμφυτα των οπαδών της οποιασδήποτε παράταξης και να γίνει ο επίσημος βάρδος της, πράγμα που θα του άνοιγε διάφορες πόρτες. Αλλά και ποτέ δεν φοβήθηκε να μιλήσει πολιτικά. Πολιτικά με την έννοια της έκφρασης εμπεριστατωμένης και στην ουσία της πολιτικής άποψης για ό,τι συμβαίνει γύρω μας και όχι την αναπαραγωγή τσιτάτων και συνθημάτων. Επειδή είναι ένας άνθρωπος που σκέφτεται ελεύθερα. Και οι άνθρωποι που τολμάνε να σκέφτονται έτσι, έξω από νόρμες και γραμμές, δεν περνάνε και πολύ καλά στα μέρη μας. Αντιμετωπίζουν λογιών προβλήματα, που μπορεί να είναι ασήμαντα αλλά μπορεί να γίνουν και σοβαρά, ανάλογα με τη συγκυρία. Και μια που άνοιξε τέτοια συζήτηση, δεν γίνεται να μην αναφερθώ και στον εμβληματικό στίχο του «αντάρτες της πορδής με τα λεφτά του μπαμπά» που ενόχλησε πολλούς με την ακρίβεια και την ευστοχία του. Ζούμε ανάμεσά τους.
Αν λοιπόν το ερώτημα είναι αν ο Νίκος Πορτοκάλογλου είναι θετικό ή αρνητικό στοιχείο στο ελληνικό τραγούδι, αν είναι από τους καλούς ή από τους κακούς, η απάντηση είναι ανεπιφύλακτα με τους πρώτους. Μπορεί να μην είναι ακριβώς όπως θα τον ήθελα εγώ ή οποιοσδήποτε άλλος, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή είναι ένας δημιουργός με ισχυρή προσωπικότητα και ακριβώς τέτοιους χρειαζόμαστε. Όσο περισσότερους τόσο καλύτερα.
