Κανείς ποτέ δεν απέφυγε το άσχημο πρόσωπο της αλήθειας κάνοντας απλώς ότι δεν τη βλέπει – όχι για πολύ, τουλάχιστον. Κι η εν λόγω πικρή αλήθεια έχει ως εξής: μοναδική ελπίδα πλέον για έναν εργαζόμενο του θεάτρου, του χορού και συναφών τεχνών να δουλέψει με στοιχειωδώς αξιοπρεπείς συνθήκες παραγωγής, είναι να συνεργαστεί με έναν από τους ελάχιστους μεγάλους φορείς που μπορούν να αντέξουν οικονομικά κάτι τέτοιο. Ήτοι: το Εθνικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών, τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση – άντε βαριά-βαριά και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Είναι λοιπόν επόμενο πως, όταν κανείς επιχειρεί την καθιερωμένη ανασκόπηση του τέλους της χρονιάς, αυτοί οι οργανισμοί θα έχουν τη μερίδα του λέοντος στις επιτυχημένες παραγωγές, αλλά και μετακλήσεις.
Πέραν τούτου τι απομένει; Ιστορικά θέατρα που παλεύουν για την επιβίωσή τους, διατηρώντας ό,τι μπορούν από την παλαιά τους αξία. Νεανικές ομάδες που δουλεύουν κάτω από συνθήκες απάνθρωπες να διακριθούν σε μια πάλη επιβίωσης, πληρώνοντας ενοίκιο άλλων εποχών σε θέατρα-σούπερ μάρκετ όπου «όλοι οι καλοί (;) χωράνε», ή πιο λογικά ποσά σε χώρους πιο φιλεύσπλαχνους, πάντως σίγουρα μη εξασφαλίζοντας όχι τα προς το ζην, αλλά συχνά ούτε και τα έξοδα. Και κάποιοι, ελάχιστοι, σημαντικοί καλλιτέχνες που προσπαθούν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους, αναζητώντας κάθε φορά κι άλλη ομπρέλα προκειμένου να στεγάσουν το όραμά τους, ώσπερ δεινόσαυροι αναμένοντες την αναπόφευκτη πρόσκρουση με το μετεωρίτη.
Αν η ζοφερή εικόνα που περιγράφω δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, παρακαλώ να μου το δηλώσετε, ίσως με βοηθήσετε να αντιμετωπίσω τον πεσιμισμό μου. Αν πάλι ισχύουν όσα γράφω, ας αφήσουμε τη σιωπή να δηλώσει την πίκρα μας χωρίς περιττούς θρήνους. Ούτως ή άλλως, ο πρόλογος παραμεγάλωσε και το κυρίως πιάτο – βλέπε ανασκόπηση – περιμένει. Η σειρά δεν είναι αξιολογική. Έχουμε και λέμε λοιπόν:
Τι να λέμε τώρα… Από τις φορές που αισθάνεσαι πως βλέπεις ζωντανά μπροστά σου μια από τις παραστάσεις του σύγχρονου θεάτρου για τις οποίες θα γράφουν στο μέλλον τα βιβλία, και κάποιοι θα αναζητούν να τις δουν βιντεοσκοπημένες, φθονώντας σε γι αυτό που αξιώθηκες να βιώσεις. Ένας καλλιτέχνης με βαθιά και ρηξικέλευθη θεατρική σκέψη, εκτίθεται χωρίς κανένα ενδοιασμό μπροστά στο κοινό με την καρδιά του στα χέρια.
Φρανκ Κάστορφ: Ο Παίκτης, βασισμένο στη νουβέλα του Ντοστογιέφσκι/ Φεστιβάλ Αθηνών
Ένας από τους τελευταίους μεγάλους του ευρωπαϊκού θεάτρου μας χαρίζει ένα δείγμα της ιδιοφυΐας του. Το ελληνικό κοινό και η κριτική παραμένουν αμήχανα ή και εκφράζουν την ενόχλησή τους, δείχνοντας μεγαλύτερη ανοχή στα εγχώρια αντίγραφα από ότι στο ξένο πρωτότυπο. Η καλύτερη παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών. Ειρήσθω εν παρόδω: και το φετινό Φεστιβάλ της Αβινιόν, στον Καστροφ οφείλει την κορυφαία του στιγμή, αυτή τη φορά με τον κατά Μπουλγκάκωφ Μολιέρο, ένα θέαμα απίστευτα μεγάλης πνοής.
Τελικώς για να κάνει κανείς πολιτικό θέατρο, πρέπει ή να πάρει μεγάλη απόσταση (όρα Μπρεχτ), ή καμία απολύτως. Ο σημαντικότερος γάλλος δραματουργός του σήμερα ανατέμνει τη σημαντικότερη ίσως στιγμή της ιστορίας της χώρας του, βάζοντας το κοινό μέσα στην πάλη των τάξεων που εξελίσσεται λίγο πριν την επανάσταση και το θάνατο της γαλλικής μοναρχίας. Η μεγάλη διάρκεια επιβάλλεται, όχι μόνο για να γίνει ο θεατής μέρος του όλου, αλλά και για να δει στην πράξη τι συνεπάγονται οι δημοκρατικές διαδικασίες που όλοι ευαγγελίζοντα
Ντέκλαν Ντόνελαν: Χειμωνιάτικο Παραμύθι του Σαίξπηρ /Μέγαρο Μουσικής στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη
Ένας μεγάλος σκηνοθέτης έρχεται στην Αθήνα με μια σπουδαία παράσταση. Το κοινό, ελλιπώς ενημερωμένο, δεν κατακλύζει την αίθουσα ως όφειλε. Το Μέγαρο δεν διαθέτει πλέον την παλαιότερη επικοινωνιακή του ισχύ, και η κριτική δεν ασκεί το ρόλο της στην έγκαιρη ενημέρωση των θεατών. Χάρμα ιδέσθαι για όσους το χάρηκαν.
Μέτε Ίνγκβαρτσεν: 69 positions/ Φεστιβάλ Αθηνών
Ο χορός, εγχώριος και εισαγόμενος, πρωταγωνίστησε στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών, κι οι 69 Στάσεις της γενναίας αυτής δανής ήταν ίσως η κορυφαία του στιγμή. Απίστευτη έκθεση του καλλιτέχνη, συμμετοχή του κοινού σε βαθμό αμηχανίας, βαθιά σκέψη πάνω στα ζητήματα που εξετάζονται. Συμμετείχε και στο Φεστιβάλ του Φθινοπώρου στο Παρίσι, αλλά εμείς την είδαμε νωρίτερα!
Στη χρυσή ωριμότητά σου πλέον, ο πληρέστερος έλληνας καλλιτέχνης της γενιάς του ανοίγει για τα καλά τα φτερά του στο εξωτερικό. Ελάχιστες παραστάσεις χειροκροτήθηκαν τόσο θερμά στο φετινό Φεστιβάλ της Αβινιόν, ενώ ακόμα και η Figaro, που έχει ανοιχτό πόλεμο με τον καλλιτεχνικό του διευθυντή Ολιβιέ Πυ, μίλησε πολύ κολακευτικά για την παράσταση. Το The Great Tamer συνεχίζει τη λαμπρή του πορεία στα θέατρα της Ευρώπης, ενώ το Μάρτιο αναμένεται να κατακτήσει και το Παρίσι μέσω Théâtre de la Ville.
Μοντεβέρντι: Ορφέας /Μέγαρο Μουσικής
Μόνο δύο βραδιές στο Μέγαρο Μουσικής γι μια τέτοια δουλειά; Κρίμα είναι! Της αξίζει μακροβιότητα, καθώς και να βρει το δρόμο προς το εξωτερικό. Ο Χρυσικόπουλος δικαιώνεται πλήρως για τη μακροχρόνια εμμονή του στο μπαρόκ, κι ο Παπακωνσταντίνου πραγματοποιεί ένα λαμπρό ντεμπούτο στην όπερα. Σκέτη απόλαυση.
Ο Μπινιάρης στο ντεμπούτο του στην αρχαία τραγωδία δίνει μια υπόσχεση για το μέλλον, εξερευνώντας τη ρυθμολογία και τους ήχους της αρχαίας περσικής μουσικής. Βασίζει την παράστασή του εκεί που οι άλλοι συνήθως μένουν αμήχανοι, στα χορικά, κι έχει την τύχη να έχει την Καριοφυλλιά Καραμπέτη στην καλύτερή της περίοδο.
Σε κείμενο Παύλου Μάτεσι και Γλυκερίας Μπασδέκη. Ο Γιάννης Σκουρλέτης αναδεικνύεται όλο και περισσότερο σε μια από τις πλέον γόνιμες δυνάμεις που δρουν στο ελληνικό θέατρο. Ανατέμνοντας ανηλεώς το γελοίο και το τραγικό της ελληνικότητας, δημιουργεί μια παράσταση που χαράσσεται στη μνήμη και σε κυνηγάει για καιρό. Το θέατρο θα μας σώσει. Ως σφαγμένος δηλώνω πως πραγματικά με γλύκανε…
Ένα καμπαρέ που όπως κάθε ένα του είδους του που σέβεται τον εαυτό του, …δεν σέβεται τίποτε άλλο! Ο Σίμος Κακάλας ξεδιπλώνει τα ποικίλα ταλέντα του σε ένα ego trip τόσο απολαυστικό όσο και σπαρακτικό. Επιτίθεται στα πάντα και τα κάνει ίσωμα. Παίζεται ακόμα, οπότε θα αποφύγω τα spoilers.
Βασίλης Παπαβασιλείου: Relax Mynotis/ Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν
Ένας από τους τελευταίους μεγάλους δασκάλους του θεάτρου μας σε έναν απολαυστικό συνδυασμό ανάμνησης και σπουδής θανάτου. Οι λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία, που πρόλαβαν να δουν επί σκηνής τον Μινωτή, θα πεταχτούν έντρομοι από την καρέκλα τους στο άκουσμα της φωνής του. Δίπλα του, διδάσκοντας ήθος, ο Γιάννος Περλέγκας.
bijoux de kant – Δημήτρης Δημητριάδης: Αντιφώνηση/ Θέατρο Οδού Κυκλάδων «Λευτέρης Βογιατζής»
Μια παράξενη επιλογή, καθώς η παράσταση παίχτηκε μία και μόνη φορά. Όμως δεν νομίζω πως οποιοσδήποτε από τους παρευρισκόμενους θα την ξεχάσει ποτέ. Ο σπουδαιότερος εν ζωή δραματουργός μας ανέβηκε στη σκηνή σε μια στιγμή απόλυτης έκθεσης, κι απαντά στα σονέτα του Σαίξπηρ, αντιδρώντας στην παραγγελία του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής με τα σπαράγματα της νυχτερινής του αγωνίας. Ουσιαστικός αρωγός και συμπαραστάτης του ο Γιάννης Σκουρλέτης.
Θάνος Παπακωνσταντίνου – The Helter Skelter Company: Colossus/στο Υπόγειο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης
Μια ουσιαστική και σε βάθος ανάγνωση του Αγαμέμνονα του Αισχύλου, με μελετημένες δραματουργικές λύσεις και πολλή έμπνευση. Κάθε γυναίκα στην Ελλάδα θα αναγνωρίσει πράγματα από τη ζωή της, είτε ως βιώματα είτε ως κυτταρικές της αναμνήσεις. Οπτικά επιβλητική δουλειά, με την υπογραφή ενός από τους πιο ενδιαφέροντες νεώτερους δημιουργούς και με μια σπουδαία ερμηνεία από την Μαρία Καλλιμάνη.
Κώστας Κουτσολέλος – Βάσω Καμαράτου: Lasciatemi morire/ Θέατρο Ρεξ
Έχοντας περάσει από υπόγεια, Μπαγκλαντές κι όλο το off-off Broadway της Αθήνας, βρήκαν το δρόμο τους προς το Εθνικό Θέατρο μέσω της Πειραματικής Σκηνής. Στα όρια παγιωμένου κειμένου και διαρκούς αυτοσχεδιασμού, οι δύο σταθεροί συνεργάτες δημιουργούν ένα μικρό διαμάντι. Σπαρακτικά αστείο, ή αν προτιμάτε κωμικά απελπισμένο, το Lasciatemi morire υπήρξε (μαζί με το Greek Freak) μια από τις σπάνιες φορές που γέλασα με την καρδιά μου μέσα σε θεατρική αίθουσα τα τελευταία χρόνια – αν και οι δημιουργοί του φροντίζουν σοφά να σου παγώσουν τα τελευταία γέλια στο στόμα. Παίζεται ακόμα, σπεύσατε…
Δημήτρης Καμαρωτός – Αμαλία Μουτούση: Ιππόλυτος/ Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός
Ένα μουσικό/ θεατρικό επίτευγμα που δεν χωράει εύκολα σε νόρμες και περιγραφές. Συνθέτης/μουσικός και ερμηνεύτρια αλληλεπιδρούν αδιάκοπα, χωρίς ανάσα, μέσα στην αίθουσα του Συλλόγου Παρνασσός, δημιουργώντας μια καταλυτική αφήγηση ραψωδιακού χαρακτήρα. Από τις πλέον ξεχωριστές ελληνικές παραγωγές της Στέγης τα τελευταία χρόνια.
Έλλη Παπακωνσταντίνου – ODC Ensemble: Λουιζέττα/ Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας
το καμαρίνι μιας επανάστασης. Ένα βαθύ και καυστικό σχόλιο πάνω στη γαλλική επανάσταση, αλλά και στη σημερινή πολιτική, κοινωνική, εργασιακή και θεατρική πραγματικότητα, σε ένα site-specific θέαμα που αξιοποιεί το μαγικό χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου της Ελευσίνας. Συγκίνηση και χιούμορ, ποίηση και στοχασμός. Και μια ομοιογενής μεικτή ομάδα επαγγελματιών, ερασιτεχνών και παιδιών με ειδικές δεξιότητες. Δεν άρεσε σε όλους – ως όφειλε άλλωστε.
Νάνσυ Μπούκλη: Περιστατικά του Δανιήλ Χαρμς/ Στο BIOS
Μια νεανική ομάδα επιτυγχάνει μια απλή, ανεπιτήδευτη και έντιμη δουλειά πάνω σε κείμενα ενός συγγραφέα της ρωσικής πρωτοπορίας. Η πρωτοεμφανιζόμενη στη σκηνοθεσία Νάνσυ Μπούκλη δεν προσπαθεί να τα πει όλα με την πρώτη της δουλειά, ούτε προσβλήθηκε από τον ιό της σοβαροφάνειας, κι επέτυχε με τους ηθοποιούς της μια μικρή νίκη. Καμιά άλλη φετινή μου επιλογή δεν προκάλεσε τόσες συζητήσεις και αντεγκλήσεις με συναδέλφους και επαγγελματίες του χώρου. Ενδιαφέρον…
