Ο Παραλήπτης Άγνωστος είναι μια νουβέλα σε επιστολική μορφή που δημοσιεύτηκε τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Αμερική και θίγει με οξυδέρκεια και λεπτότητα το ζήτημα της ανόδου του ναζισμού στη Γερμανία.
Δύο στενοί, αδερφικοί φίλοι ανταλλάσσουν επιστολές. Ο Max, αμερικανός εβραϊκής καταγωγής, μένει στο Σαν Φρανσίσκο, ενώ ο γερμανός Martin στο Μόναχο. Εκτός από φίλοι είναι και συνεργάτες σε μια επιχείρηση εμπορίου έργων ζωγραφικής. Έπειτα από την απόφαση του Martin να επιστρέψει στη Γερμανία, ανταλλάσσουν γράμματα για να λένε τα νέα τους και να διατηρήσουν θερμή τη βαθιά φιλική σχέση που τους ένωνε για χρόνια.
Η αφήγηση δομείται επάνω σε 19 επιστολές που διαδέχονται η μία την άλλη μεταξύ 1932 και 1934. Αρχικά, το περιεχόμενο και το ύφος των γραμμάτων μαρτυρούν το αίσθημα της έντονης φιλίας, της στοργής και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης που συνέδεε αυτούς τους δύο ανθρώπους. Βαθμιαία, ωστόσο, και καθώς επιδεινώνεται η κατάσταση στη Γερμανία με την εγκαθίδρυση του χιτλερικού καθεστώτος, οι σχέσεις τους αλλάζουν. Ο πηγαίος αυθορμητισμός και ο ενθουσιασμός χάνονται, ο Max και ο Martin αποξενώνονται όλο και περισσότερο, ειδικά μετά τη μύηση του Martin στο ναζισμό και την άκριτη (;) αποδοχή όλων των δογματικών θεωριών αυτού. Ρατσισμός, εκφοβισμός, τρόμος και λογοκρισία βγαίνουν στην επιφάνεια σε όλη τους την έκφανση, και ένα εμφανές διάσπαρτο αίσθημα τρομοκρατίας εξαπλώνεται, διαβρώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Κάποια στιγμή ο Max βρίσκεται σε μεγάλη ανάγκη και χρειάζεται περισσότερο από ποτέ το Martin. Οι εκκλήσεις για βοήθεια προς τον αγαπημένο του «φίλο» πέφτουν στο κενό, η αγωνία ανεβαίνει και μέσα από την περιγραφή των καταστάσεων, αποκαλύπτεται το απάνθρωπο πρόσωπο του ναζισμού, η ηθική σήψη και διαφθορά που σαν «σκουλήκι» διαπερνά τα πάντα καταστρέφοντας κάθε αξία, ενώ η απειλή του θανάτου στέκει πάνω από όλους και όλα.
Οι δύο ηθοποιοί (Δημήτρης Αγαρτζίδης, Αλμπέρτο Φάις) με τον τόνο της φωνής και τη συνολική ερμηνεία τους καταφέρνουν να αποδώσουν εύστοχα, παραστατικά και με μεγάλη ακρίβεια όλες τις παραπάνω εξελίξεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο χρωματισμός της φωνής και η έκφραση του προσώπου τους συμβαδίζουν με τις ποικίλες συναισθηματικές διακυμάνσεις και μεταπτώσεις που παρουσιάζει η πλοκή.
Η συγγραφέας μέσα από μια απλή ιστορία που θα μπορούσε να είναι και αληθινή, (είχε εξάλλου εμπνευστεί από αληθινές επιστολές μεταξύ φίλων) κατορθώνει να μας μεταδώσει με διεισδυτική ματιά όλο το πνεύμα του φασισμού. Η καταγωγή των προσώπων (ένας εβραίος απέναντι από ένα γερμανό φιλοναζιστή) που επιλέγει δεν είναι τυχαία αλλά μεστή από συμβολισμούς και σημασίες, λαμβάνοντας υπόψη και το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο αναφοράς, τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ζήτημα της προσαρμογής-διασκευής, το πέρασμα δηλαδή από ένα σύστημα έκφρασης σε ένα άλλο -στην προκειμένη περίπτωση από το γραπτό λόγο του βιβλίου σε εκείνο του θεάτρου- είναι μια διαδικασία λεπτή και δύσκολη που απαιτεί από το δημιουργό μια σχολαστική επεξεργασία των σημασιοδοτήσεων του αρχικού κειμένου, ώστε να επιτευχθεί μια εύστοχη μετάβαση (μετατροπή) αυτών στο θεατρικό πλαίσιο. Η σκηνοθέτιδα της παράστασης Νάντια Φώσκολου χρησιμοποιεί μια ποικιλία μέσων έκφρασης για να διατηρηθεί ζωντανό το ενδιαφέρον του θεατή, να τον βάλει σε σκέψεις και να τον συγκινήσει ταυτόχρονα χωρίς να προδίδει το πνεύμα του βιβλίου. Εκτός από το λόγο των ηθοποιών («στο θέατρο, το δράμα ξεκινά-βγαίνει από τον ηθοποιό», κατά τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ) επιστρατεύεται και η εκφραστική δύναμη της εικόνας. Πίσω από τον κάθε ηθοποιό, κάποιες κινούμενες εικόνες έρχονται να καταστήσουν και οπτικά αντιληπτές και ακόμη πιο φρικιαστικές τις περιγραφόμενες καταστάσεις. Χαρακτηριστικό είναι, για παράδειγμα, η αφηρημένη μορφή ενός έντονα κόκκινου χρώματος που διαχέεται αδηφάγα στον τοίχο, όταν γίνονται αναφορές στο θάνατο. Από την άλλη, το μπλε με το κόκκινο, διαδέχονται και σχηματίζουν έναν φόντο πίσω από τα πρόσωπα, οπτικοποιώντας τις επαναλαμβανόμενες παραγγελίες πινάκων του Max σε μπλε και κόκκινο: η επανάληψη, μια άσκηση ύφους από τη συγγραφέα που ακολουθεί και η σκηνοθέτιδα, και σε συνδυασμό με το λευκό του τοίχου, μας παραπέμπει, θα λέγαμε, στις έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης, αξίες της Γαλλικής Επανάστασης.
Ο σκοτεινός και οξύς λόγος της Kressmann Taylor ανοίγει μια σειρά από φιλοσοφικά ερωτήματα επάνω στην ανθρώπινη ψυχή, τις δειλίες, τις μικρότητες και τους φόβους της. Οι συντελεστές της παράστασης Παραλήπτης Άγνωστος ζωντανεύουν επιδέξια αυτό το κείμενο που συνδέει την Ιστορία με την προσωπική ιστορία και το κάνουν να ηχεί επίκαιρα.
Τελευταίες παραστάσεις Δευτέρα και Τρίτη μέχρι τις 7 Απριλίου
Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων: Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α, Κυψέλη
Τηλ. επικοινωνίας: 213 00 40 496
