Είδαμε τη «Μεγάλη Χίμαιρα» στο Φεστιβάλ Αθηνών

Προ πολλού sold out η συμπαραγωγή Θεάτρου Πορεία και Φεστιβάλ Αθηνών που παίχτηκε στις 14 – 17 Ιουλίου σε θεατρική-κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορηματικού ερωτικού μελοδράματος «Χίμαιρα» που γράφτηκε το 1936 και εκδόθηκε 17 χρόνια αργότερα με τον τίτλο «Μεγάλη Χίμαιρα». Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο εγγονός του συγγραφέα Μ. Καραγάτση (φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Ροδόπουλου), ηθοποιός και σκηνοθέτης Δημήτρης Τάρλοου.

Πολλά τα βάρη για τον σκηνοθέτη: το βάρος ενός σημαντικού και με μεγάλη απήχηση λογοτεχνικού κειμένου, η μεταφορά του σε θεατρικό κείμενο και θεατρικό χρόνο, το καθόλου ευκαταφρόνητο βάρος του οικογενειακού ονόματος και της «κληρονομιάς». Η παράσταση διάρκειας 2:40’ συνδύασε θεατρικούς διαλόγους και κινηματογραφική αφήγηση, άλλοτε ονειρική-απείκασμα της πραγματικότητας, άλλοτε διευκρινιστική-χειρουργική στα του παρελθόντος. Η σκηνοθεσία του κινηματογραφικού μέρους σε ασπρόμαυρο από τον Χρήστο Δήμα ήταν υποδειγματική: η θάλασσα της Σύρας, υπογράμμιζε σιωπηλά τον ανταριασμένο ψυχισμό των ηρώων, τα αδήλωτα πάθη, την ηρεμία πριν την καταιγίδα, τη σιωπή του θανάτου αλλά και τη μεταφυσική του επέκεινα της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι κινηματογραφικές παρεμβάσεις έδωσαν επίσης ικανή λύση σε πολυπρόσωπες σκηνές χωρίς να χάνεται η αίσθηση της ταυτόχρονης θεατρικής πράξης. Η μουσική της Κατερίνας Πολέμη ανέδειξε συναίσθημα με διακριτικότητα.

Το σκηνικό της Ελένης Μανωλοπούλου συνδύασε το deck του πλοίου «Χίμαιρα» με το εσωτερικό αστικού συριανού σπιτιού σε μια ανοιχτή συνδιαλλαγή με το έξω, κάτι που εξυπηρέτησε και τις εισόδους-εξόδους των πρωταγωνιστών, χωρίς φλυαρία σκηνικών αντικειμένων. Καταλυτική για τη διατήρηση της ατμόσφαιρας ήταν η επιμέλεια φωτισμών από τον Αλέκο Αναστασίου: το μεγαλύτερο μέρος ονειρικό, σχεδόν υποθαλάσσιο, διευρυμένο αλλά και σε απόλυτη σύμπνοια με τα όρια και τις διαστάσεις του σκηνικού χώρου και όπου το απαιτούσε η δράση σκληρό και επικεντρωμένο.

Η θεατρική-κινηματογραφική μεταφορά ενός λογοτεχνικού κειμένου είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, συνήθως ακατόρθωτη, ημιτελής ίσως και άτοπη. Μπορεί να μην ακούσαμε το κείμενο του Καραγάτση, όμως η διασκευή του ποιητή Στρατή Πασχάλη απέδωσε ένα κείμενο με τη δική του γοητεία. Σε γενικές γραμμές εξυπηρέτησε την αφήγηση της ιστορίας που επικεντρώθηκε μετ’ επιτάσεως και σε μεγάλο μέρος στην πνευματική αντιπαράθεση των δύο ηρώων (Μαρίνα-Μηνάς), δημιουργώντας μόνιμες εσωτερικές εντάσεις και την αναμονή του μοιραίου. Το κείμενο ανέδειξε περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο το πώς η πνευματική επικοινωνία δύο ανθρώπων μπορεί να προκαλέσει το πιο επικίνδυνο παραλήρημα του έρωτα.

Η σκηνοθεσία του Δήμήτρη Τάρλου ήταν ισορροπημένη και το εγχείρημα της σύμπραξης θεάτρου και κινηματογράφου απέβη επιτυχές. Ο ίδιος παρακολουθεί την παράσταση από την πρώτη σειρά καθισμάτων και εμφανίζεται εμβόλιμα ως Δημήτρης Ροδόπουλος σε μια από τις πιο ποιητικές σκηνές της παράστασης.

Καλές στιγμές υπήρχαν από όλους τους ηθοποιούς όμως η ερμηνεία της Αλεξάνδρας Αϊδίνη στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Μαρίνας Μπαρέ ήταν ολοκληρωμένη από την αρχή μέχρι το τέλος αποδίδοντας το ψυχογράφημα αυτής της εκπληκτικής ηρωίδας για τα ελληνικά λογοτεχνικά και θεατρικά δεδομένα: νευρωτική και εύθραυστη ταυτοχρόνως, γυναίκα ελεύθερη, πνευματώδης, ερωτική, αποδεσμευμένη από την επίφαση του να κρύβει την απλή, πρωτογενή σαρκική επιθυμία για σεξ κάτι το οποίο οδηγεί σε εσωτερικές αντιφάσεις και εξωτερικές συγκρούσεις. Νέα γυναίκα με ήδη βεβαρημένο ψυχισμό λόγω οικογενειακών τραυμάτων κεντάει την προσωπικότητά της μέσα από την απαγόρευση που επισύρει τιμωρία, καλλιεργεί τον μαζοχισμό και την επικινδυνότητα των άκρων για να βιώσει ηδονή. Λάτρης του ελληνικού πολιτισμού και γνώστης της ελληνικής γραμματείας, αφήνει τη Γαλλία ακολουθώντας τον έρωτά της, έλληνα εφοπλιστή Γιάννη, τον οποίο παντρεύεται και βοηθάει οικονομικά με την ύποπτη προέλευση της περιουσίας της από τη μητέρα της. Μετακομίζει στη Σύρα, συμβιώνει με την δύσκολη πεθερά της-φορέα άλλου πολιτισμού, ηθών και παραδόσεων και βιώνει στο πετσί της τον άτεγκτο ερωτισμό του ελληνικού τοπίου-το σκοτεινό φως του Απόλλωνα αλλά και τους περιορισμούς της επαρχίας. Ο Μηνάς, αδελφός του Γιάννη, είναι το αρσενικό πνευματικό alter ego της Μαρίνας, η πνευματική τους έλξη είναι εξ αρχής καταιγιστική και κλιμακώνεται βασανιστικά μέχρι το τέλος του έργου με την καταστροφή των ηρώων που αυτοπυρπολούνται. Μια συνεχής πρόβα θανάτου και σκοτεινού ρομαντισμού στην εμπόλεμη ζώνη του απαγορευμένου έρωτα. Δεν υπάρχει διέξοδος για τις επιλογές που έγιναν υπό το βάρος του ωμοφαγικού πόθου και δεν θα έπρεπε να έχουν γίνει αν επικρατούσε η λογική. Είναι χαρακτηριστικές οι αναφορές στη Μήδεια του Ευριπίδη. Τα στοιχεία της τραγωδίας είναι διαχρονικά σε αυτό το κείμενο, ζωντανές αναφορές εδράζουν και στο σήμερα της ελληνικής πραγματικότητας αλλά και του απανταχού ανθρώπινου ψυχισμού.

Η φράση «Οι μοναδικές ομορφιές είναι προνόμιο του θανάτου», που είναι χαραγμένη στον τάφο του Μ.Καραγάτση, συμπυκνώνει το ανέφικτο-ονειρικό-βασανιστικό της Χίμαιρας.

Διαβάστε το βιβλίο το καλοκαίρι και δείτε την παράσταση από φθινόπωρο στη νέα θεατρική σαιζόν του Θέατρου Πορεία.

 Συμπαραγωγή: Φεστιβάλ Αθηνών-Θέατρο Πορεία // Με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου, στο πλαίσιο του προγράμματος Ελλάς Γαλλία Συμμαχία 2014.

Συντελεστές

Διασκευή: Στρατής Πασχάλης
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου
Σκηνικά – Κουστούμια:Ελένη Μανωλοπούλου
Μουσική: Κατερίνα Πολέμη
Φωτισμοί:Αλέκος Αναστασίου
Επιμέλεια κίνησης: Ζωή Χατζηαντωνίου
Σκηνοθεσία κινηματογραφικού μέρους: Χρήστος Δήμας
Βοηθοί σκηνοθέτη: Άννα Πασπαράκη, Δήμητρα Κουτσοκώστα
Διανομή: Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Νίκος Ψαρράς, Όμηρος Πουλάκης, Σοφία Σεϊρλή, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Κατερίνα Αποστολοπούλου, Βασιλική Σταυροπούλου, Αλίκη Αλεξανδράκη, Δημήτρης Τάρλοου