Τον Γιώργο Χριστιανάκη, όσο κι αν προσπάθησα, δεν μπορώ να θυμηθώ πότε ακριβώς τον γνώρισα. Στις φοβερές συναυλίες που διοργάνωνε ως καλλιτεχνικός διευθυντής της πρώτης περιόδου του θρυλικού «Μύλου» ή κάποιο από τα πολλά, ανήσυχα κι εκρηκτικά βράδια στο μπαρ του, «The Residents», όπου πηγαίναμε φανατικά μετά τις προβολές του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, για να χαιρετήσουμε το ξημέρωμα μέσα σε καπνούς από τσιγάρα, σειρές από σφηνάκια και σούπερ μουσική; Όπως κι αν έχει, το σίγουρο είναι πως τον γνώρισα στη Θεσσαλονίκη, δεκαετία του ’90, κάτω από δυνατούς ήχους, αλλά όχι ως μουσικό. Μετά κατάλαβα ότι ήταν ο ίδιος άνθρωπος που ήταν στους Τρύπες τότε –και σε πολλά άλλα αργότερα!
Κάπως έτσι την είχε… πατήσει και η Θεσσαλονικιά σκηνοθέτις Τζίνα Γεωργιάδου που, αν και ζούσε στην ίδια πόλη, και, όπως αργότερα συνειδητοποίησε, γνώριζε τη μουσική του μέσα από διάφορα θεατρικά και ταινίες που είχε δει, τον «ανακάλυψε» όταν, το 2013, της έκαναν δώρο το εξαιρετικό άλμπουμ «Μια Εποχή Στην Κόλαση» -τη μουσική προσέγγιση του Γιώργου Χριστιανάκη στο ποιητικό κείμενο του Ρεμπώ, σε μετάφραση Χριστόφορου Λιοντάκη.
«Το άκουσα ξανά και ξανά», θυμάται, εξηγώντας πώς από ένα άλμπουμ που την εντυπωσίασε -τόσο για την καλλιτεχνική του αρτιότητα όσο και επειδή χρειάστηκαν σχεδόν 30 χρόνια στον δημιουργό του να αισθανθεί ότι το ολοκλήρωσε-, γεννήθηκε η ιδέα του ντοκιμαντέρ της, «Γιώργος Χριστιανάκης – Μια διακριτική μουσική παρουσία», το οποίο κάνει πρεμιέρα αυτές τις μέρες στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Εκείνο όμως που την έκανε να αποφασίσει οριστικά την υλοποίησή του, ήταν μια ραδιοφωνική συνέντευξη του συνθέτη, όπου αποκάλυπτε πως, όταν στα 16 του αποφάσισε να μάθει πιάνο, το Ωδείο που πήγε να γραφτεί τον απέτρεψε, επειδή ήταν πια μεγάλος. Όμως οι γονείς του, στήριξαν την απόφασή του αγοράζοντάς του ένα πιάνο. «Διηγήθηκα αυτά που έλεγε στα παιδιά μου και τους είπα πως καλές είναι οι διάφορες συμβουλές, να τις μετράνε, αλλά να μη στέκονται εμπόδια στα «θέλω» τους και πως εμείς -οι γονείς τους- θα είμαστε εκεί για να τους στηρίζουμε σε ότι προσπαθούν να πετύχουν», υπογραμμίζει χαρακτηριστικά η σκηνοθέτις.
Ο Γιώργος Χριστιανάκης, από την άλλη, όταν τον πλησίασε, πριν δυόμιση χρόνια, προτείνοντάς του να γίνει ο «πρωταγωνιστής» αυτού του ντοκιμαντέρ, ξαφνιάστηκε. Στην αρχή δέχθηκε, επειδή η δημιουργός τού πρότεινε ένα 15λεπτο φιλμ με θέμα το «Μια Εποχή Στην Κόλαση». Όταν όμως η έρευνά της την οδήγησε στην απόφαση να κάνει κάτι μεγαλύτερο για όλο του το έργο -«εντυπωσιάστηκα όταν κατάλαβα την έκτασή του»-, ο Γιώργος Χριστιανάκης ήταν διστακτικός: «“Ποιόν αφορά τώρα αυτό το θέμα”, της είπα, αλλά η απάντηση της ήταν κάθετη: “αφορά καταρχάς εμένα και αυτό μου αρκεί και το θεωρώ ήδη έναν σοβαρό λόγο για να το προσπαθήσω”».
Η σκηνοθέτις Τζίνα Γεωργιάδου
Ο συνθέτης όμως είχε έναν ακόμη λόγο για να δεχθεί: η Τζίνα Γεωργιάδου, διδάσκουσα στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και μητέρα δύο παιδιών, είναι παράλληλα φοιτήτρια στο τμήμα Κινηματογράφου του Α.Π.Θ.! «Όλο αυτό το εγχείρημα, δεν είναι δικό μου, αλλά μιας ομάδας ανθρώπων, όλων φοιτητών σε δεύτερο πτυχίο στο τμήμα Κινηματογράφου, οι οποίοι προτείναμε στη Σχολή μας να το κάνουμε στο πλαίσιο κάποιας πρακτικής», υπογραμμίζει η σκηνοθέτις. «Στην πρώτη επαφή που είχαμε με τον Γιώργο κατάλαβα πως δέχτηκε να το κάνει, πριν απ’ όλα, για να μας βοηθήσει. Στην πορεία, νιώσαμε πώς πέρα από το ταλέντο και το πάθος του για τη μουσική, είναι ένας άνθρωπος που δεν τον ενδιαφέρει το “εγώ” αλλά το “εμείς”». Κάτι στο οποίο άλλωστε αναφέρονται συχνά και όλοι οι φίλοι και συνεργάτες του που μιλάνε στην ταινία για αυτόν.
Στα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ
Από το πρώτο πλάνο του ντοκιμαντέρ, ακούγοντας τον Γιώργο Χριστιανάκη να διαβάζει, πραγματικά όμορφα, τον αγαπημένο του Ρεμπώ, καταλαβαίνεις ότι, όντως, θα μάθεις ποιος είναι τελικά, αυτός ο χαμηλών τόνων πολυδιάστατος δημιουργός που, ίσως, πολλοί δεν γνωρίζουν ότι κινείται με την ίδια άνεση ανάμεσα σε διάφορα μουσικά είδη, ότι έχει συνθέσει έργα για πάνω από 80 θεατρικές παραστάσεις (!) -οι περισσότερες με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος-, ότι έχει επενδύσει με τους ήχους του αρκετές ταινίες, ότι πέρα από τη μελοποίηση του έργου του Ρεμπώ και τους προσωπικούς του δίσκους έχει πάρα πολλές συμμετοχές σε άλμπουμ άλλων και συγκροτήματα –ανάμεσά τους, βέβαια, οι Τρύπες.
Από τα χρόνια τα παλιά, με το γκρουπ A Priori, 1979
Ο Γιάννης Αγγελάκας, μιλάει για τη βαθιά φιλία τους από τα 20 τους χρόνια, για το πώς τον πλησίασε για να παίξει κίμπορντς στο γκρουπ, για το πώς ο συνθέτης του στάθηκε και τον προστάτευσε σε δύσκολες στιγμές, πριν καλά καλά γίνουν φίλοι. «Του χρωστάω πολλά. Είναι σαν αδερφός μου ή μάλλον, είναι αδερφός μου», λέει χαρακτηριστικά. Όμως είναι και ο σκηνοθέτης Γιάννης Ρήγας, που επίσης τον αποκαλεί «ο αδερφός μου».
Είναι ο μουσικός Φώτης Σιώτας που θυμάται πως «έφερε, τότε, στην πρώτη 5ετία του “Μύλου”, πράγματα που ούτε φανταζόμασταν ότι θα τα δούμε στην πόλη», και τον αποκαλεί «λαϊκό συμφωνικό συνθέτη», προσπαθώντας να αποδώσει με λέξεις το εύρος του έργου του. Αλλά είναι και ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης, ο οποίος χαρίζει τον τίτλο του ντοκιμαντέρ χαρακτηρίζοντας τον Γιώργο Χριστιανάκη «μια διακριτική παρουσία στην Τέχνη» και θυμάται πώς έμαθε στον συνθέτη να διαβάζει «κάτω από τα θεατρικά κείμενα». Είναι ο ποιητής και μεταφραστής Χριστόφορος Λιοντάκης που αναφέρεται στη συνεργασία τους στο έργο του Ρεμπώ, είναι ο ηχολήπτης και αιώνια φίλος του Τίτος Καργιωτάκης και άλλοι δικοί του άνθρωποι που αποκαλύπτουν πτυχές του χαρακτήρα και της ψυχής του.
Rodondo rocks 1987
«Όλα ξεκίνησαν από εφηβική ανία κι ένα μικρό ψέμα», δηλώνει ο ίδιος στην αρχή του ντοκιμαντέρ και το ταξίδι του αρχίζει με ένα φλάουτο και, σύντομα, με ένα μικρόφωνο, το ’77, στους Wisemen. Ήταν όμως πριν από αυτά η σχέση του «με τον βαθιά καλλιεργημένο παππού μου» που τον όρισε, οι γονείς του που τον στήριξαν, όσα έμαθε από μικρός και τον βοήθησαν να προχωρήσει. Και ήρθαν μετά τα συγκροτήματα, η αγάπη για το σινεμά που από την πρώτη στιγμή τον ενδιέφερε να συνθέσει, αλλά η Θεσσαλονίκη δεν του έδινε πρόσφορο έδαφος, το θέατρο που προέκυψε τυχαία, η λατρεία από τα 20 του χρόνια στο έργο του Ρεμπώ που «με ακολουθούσε πολλά χρόνια σαν την σκιά μου και ζυμωνόταν παράλληλα με αρκετά διαφορετικά πράγματα που δημιουργούσα». Και τόσα ακόμη.
Το ντοκιμαντέρ της Τζίνας Γεωργιάδου ακολουθεί τα βήματά του από τα παιδικά του χρόνια ως σήμερα. Από τη Θεσσαλονίκη ως την αγαπημένη του Κρήτη, στο «ησυχαστήριο» που έχει στήσει, παρέα με τη σύντροφό του. Παράλληλα, μέσα από το έργο και τη ζωή του μουσικού, ο θεατής ταξιδεύει σε ένα μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής των τελευταίων 35 χρόνων στη Θεσσαλονίκη.
Στη «Σελήνη», το 1982
Τα γυρίσματα κράτησαν ένα χρόνο και τελικά, παρά τις δυσκολίες που συνάντησε η ομάδα των συντελεστών -πρώτη της φορά σε ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους-, τεχνικές αλλά και οικονομικές, καθώς «δεν υπήρχε χρηματοδότηση και όλοι δουλέψαμε εθελοντικά και χωρίς αμοιβή», το αποτέλεσμα τους δικαιώνει. «Εστιάζουμε στην πορεία ενός ανθρώπου που δουλεύει σκληρά και με πάθος, πειραματίζεται, μελετά, ερευνά, εξελίσσεται, μοιράζεται αγάπη και ειλικρίνεια με φίλους, με μουσικούς, με το κοινό. Και παρά το γεγονός πως τα κατάφερε καλά, δεν νοιάζεται να το βροντοφωνάξει και συνεχίζει, με την ίδια όρεξη, να προσπαθεί να εκφραστεί δημιουργικά αλλά και να βοηθήσει άλλους να κάνουν το ίδιο, όπως π.χ. τη δική μας ομάδα», καταλήγει η Τζίνα Γεωργιάδου.
Ο Γιώργος Χριστιανάκης στο «άσυλό» του στην Κρήτη.
Ο ίδιος ο συνθέτης ξεπέρασε την αμηχανία τού να είσαι μπροστά στην κάμερα -ως άνθρωπος και όχι ως μουσικός-, επειδή ακριβώς «τα παιδιά με έκαναν να νιώθω καλά, τα γυρίσματα γινόντουσαν στους χώρους που ένιωθα οικειότητα, στο σπίτι, στο στούντιο, στο θέατρο, στο τέλος απλά γινόντουσαν κουβέντες σαν να είμασταν μια παρέα -και πραγματικά ξεχνούσα την κάμερα. Πιο πολύ από όλα σε αυτό το ντοκιμαντέρ μου άρεσε η διάθεση όλης της ομάδας και η αγάπη με την οποία ολοκλήρωσαν την δουλειά», τονίζει. «Όπως και το ότι πέρασε από μπροστά μου μια μεγάλη χρονική περίοδος της ζωής μου και πράγματα, πολλά από τα οποία είχαν πάει στο πίσω μέρος της μνήμης μου με το πέρασμα του χρόνου –αλλά και άνθρωποι, καταστάσεις, έργα, φιλίες και συνεργασίες που αντέχουν στον χρόνο». Και, όπως λέει στην ταινία, «κοιτάζοντας όλα αυτά τα οποία έχουν γίνει μέχρι στιγμής, νιώθω ότι δεν τα έχω κάνει εγώ. Κι αυτό μάλλον έχει να κάνει με το ότι, δόξα το Θεό, όποιο Θεό, είμαι ακόμη ενεργός, βρίσκω αφορμές και κάνω καινούργια πράγματα».
Το έργο του Γιώργου Χριστιανάκη, “Μια Εποχή Στην Κόλαση”, ζωντανά στο κοινό
Λόγια τα οποία μου φέρνουν στο νου το «Φινάλε», το υπέροχο τραγούδι που έχουν γράψει με τον Γιάννη Αγγελάκα, το 1993, για την ταινία «Η Εποχή των Δολοφόνων», του Νίκου Γραμματικού και το ερμηνεύει ένα παιδί: «Τα μεθυσμένα αγγελούδια μου κοίτα / πώς φτερουγίζουν στης γιορτής τον αέρα / με κάθε μου όνειρο με κάθε μου ελπίδα / γεμίζουν χρώματα τη μαγική μου σφαίρα /.… / Απόψε θα ’χουμε μια όμορφη νύχτα / κι αύριο θα ’ναι μια καλύτερη μέρα!»
