Το “No man is an island entire of itself” (Μτφρ: “Κανένας άνθρωπος δεν είναι μόνος ένα ολόκληρο νησί”), η νέα πρόταση της Αργυρώς Χιώτη και της ομάδας VASISTAS, είναι ένα έργο-πρόσκληση σε μια νοερή περιήγηση και μια φαντασιακή διέγερση, που θα παρουσιαστεί σε δυο μορφές στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).
Η πρώτη εκδοχή θα παρουσιαστεί διαδικτυακά μέσω της ιστοσελίδας του μουσείου στις 22, 23 και 24 Μαΐου, στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2020. Μια ζωντανή παράσταση, μια αχαρτογράφητη θεατρική εμπειρία που αντλεί υλικά από τον ψηφιακό κόσμο, με τους ιδιαίτερους κανόνες και την ανοίκεια εμπειρία «σκηνής» και αφήγησης που αυτός δημιουργεί.
Η δεύτερη εκδοχή ως live art έργο με παρόντα τα σώματα των ερμηνευτών, θα φιλοξενηθεί στα τέλη Ιουνίου στον φυσικό του πλέον χώρο, στο κτήριο του μουσείου, και εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν, ως μια από τις πρώτες δράσεις της πολυαναμενόμενης επανεκκίνησής του.
Το ενδιαφέρον είναι ότι τον Μάρτιο, πριν το lockdown, η Αργυρώ Χιώτη και η ομάδα VASISTAS, είχε ξεκινήσει να δουλεύει πάνω σε μια καινούργια παράσταση για την απομόνωση και τη ζωή σε έναν ενδόμυχο κόσμο. Μια βιωματική εγκατάσταση-performance για ολιγάριθμους κάθε φορά θεατές, σε έναν μη θεατρικό χώρο. Στις αρχές των προβών, τα ραγδαία γεγονότα οδήγησαν σε μια πραγματική απομόνωση. Όπως η δουλειά της προετοιμασίας συνεχίστηκε με καθημερινό ραντεβού μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών.
Η Αργυρώ Χιώτη εξηγεί πώς δούλεψαν και σε τι αποτέλεσμα έφτασαν.
Συστήνεται στους θεατές να δημιουργήσουν στα σπίτια τους τις συνθήκες που θα ευνοήσουν την καταβύθιση που επιχειρεί το έργο. Να το παρακολουθήσουν μέσα σε έναν σκοτεινό χώρο, με ησυχία, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οθόνη (όχι κινητού) και με χρήση ακουστικών, που θα αναδείξουν το ιδιαίτερο ηχοτοπίο της παράστασης.
Θα παρουσιαστούν δύο εκδοχές της περφόρμανς. Η αρχική μέσω της ιστοσελίδας του μουσείου και η δεύτερη στο κτίριο του μουσείου. Πού αποκλίνουν και πού συγκλίνουν οι δύο εκδοχές; Αποτελεί η δεύτερη προέκταση της πρώτης; Στην πρώτη εκδοχή ο κάθε ηθοποιός είναι στο σπίτι του. Η Ειρήνη με τη φωνή της, σαν ξεναγός, μας καθοδηγεί νοερά από χώρο σε χώρο, στα πέντε δωμάτια, στα οποία υπάρχει πάντα ένας μόνος παρών με το σώμα του κι ένας συνομιλητής του οποίου ακούμε τη φωνή.
Στο κτίριο του μουσείου, θα μεταφέρουμε αυτές τις ίδιες εικόνες των δωματίων και των χώρων απομόνωσης με τη μορφή βίντεο, τις ίδιες δράσεις και τις ίδιες ονειρικές ιστορίες, προσθέτοντας πια τα φυσικά σώματα των ερμηνευτών σε συνομιλία με τις προβολές. Σαν κάποιου τύπου διπλοτυπία σωμάτων εικόνας και χώρου.
Η δεύτερη εκδοχή είναι σαφώς προέκταση της πρώτης και θα θέλαμε πολύ να εξετάσουμε κατόπιν με ποιο τρόπο τα φυσικά σώματα μεταβάλλουν και σε ποιον βαθμό το αρχικό αφήγημα. Καθοριστικής σημασίας διαφορά είναι ότι στην πρώτη εκδοχή οι ηθοποιοί απευθύνονται σε ανθρώπους που δεν βλέπουν και δεν ακούν, ενώ στη δεύτερη θα τους έχουν μπροστά τους.
Πέντε δωμάτια, πέντε κάτοικοι, μία περιπλάνηση. Ποιο είναι το νήμα που ακολουθεί ο θεατής και πού τον οδηγεί; Προτείνεται μια καταβύθιση από ένα πραγματικό σπίτι και ένα δωμάτιο σε χώρους όλο και πιο εσωτερικούς, σε μη χώρους. Παίζοντας με την αντίληψη και αγγίζοντας ενδόμυχες σκέψεις και τάσεις ανθρώπων μόνων, καλούμε σε μια διαδρομή επανασύνδεσης μ’ έναν τρόπο, δηλαδή ένα άφεμα στην αρχή και μια παρατήρηση όλο και πιο ενδόμυχη, που καταλήγει σε ένα μεγάλο άνοιγμα, μια σαν άλλη διάσταση, ενεργειακή διαφυγή. Θα μπορούσε όλο αυτό να βιωθεί ως μια διαλογιστική διαδρομή, που διαστέλλει την ανάσα στο τέλος. Η αφηγήτρια λέει στην αρχή: «χρησιμοποίησέ με σαν σκοτεινή σήραγγα και θα βρεθείς στην άλλη πλευρά με τον εαυτό σου.»
«Παίζοντας με την αντίληψη και αγγίζοντας ενδόμυχες σκέψεις και τάσεις ανθρώπων μόνων, καλούμε σε μια διαδρομή επανασύνδεσης μ’ έναν τρόπο, δηλαδή ένα άφεμα στην αρχή και μια παρατήρηση όλο και πιο ενδόμυχη, που καταλήγει σε ένα μεγάλο άνοιγμα, μια σαν άλλη διάσταση, ενεργειακή διαφυγή».
Ο τίτλος «Κανένας άνθρωπος δεν είναι μόνος ένα ολόκληρο νησί» που προέρχεται από το ποίημα του John Donne, Meditation XVII, 1624 πώς προέκυψε και πώς συνδέεται με τις περφόρμανς; Κατά τη διάρκεια των προβών περάσαμε μια αρκετά μεγάλη περίοδο κατά την οποία καταθέταμε όλοι αναγνώσματα στην ομάδα, διαβάζαμε και έπειτα κουβεντιάζαμε και έπειτα πάλι, ψάχναμε φράσεις και ποιήματα και τραγούδια που μπορούσαν να προχωρήσουν τη σκέψη και την κουβέντα μας. Αφετηρία μας ήταν τα νησιά και ό,τι αυτά μπορεί να είναι, σαν χώροι απομόνωσης, σαν μικρές ουτοπίες, σαν μικρές αυτοδιοικούμενες κοινότητες, σαν ξεχωριστές φυλές κ.ά. Στην ιδέα αυτή καλέσαμε και την ποιήτρια Γλυκερία Μπασδέκη να καταθέσει τις σκέψεις της, μας ενέπνευσε σημαντικά, γιατί τα νησιά προσωποποιήθηκαν, απέκτησαν φωνή και ταυτότητα δική τους, κι έτσι, στη συνέχεια φύγαμε από τα νησιά και πήγαμε στους ανθρώπους και τους αντιμετωπίσαμε σαν τόπους, επιχειρώντας να τους χαρτογραφήσουμε, να τους ορίσουμε, να τους προσδιορίσουμε, σε έναν –για πρώτη φορά- διαχωρισμό από το σύνολο. Το ποίημα αυτό ήρθε να αποτυπώσει όμορφα αυτήν την διαδρομή.
Πώς χτίστηκε η περφόρμανς εν καιρώ φυσικής απομόνωσης; Ποιες οι δυσκολίες, πώς επηρέασαν οι νέες συνθήκες το αποτέλεσμα αλλά και τη φιλοσοφία του έργου; Ήταν πραγματικά μια νέα συνθήκη για όλους, βρέθηκα σε στιγμές μπροστά στα παραθυράκια των συνεργατών μου, να μην έχω καμία ιδέα για το πώς θα μπορούσα να ζητήσω κάτι, πώς να δημιουργήσω συνθήκη πρόβας, δημιουργικής διαδικασίας. Δειλά δειλά περάσαμε σε εργασίες προετοιμασίας του καθενός στον χώρο του για την πρόβα, δηλαδή μικρά βίντεο και προτάσεις, ηχογραφήσεις και τέτοιας υφής εργαλεία, που στη συνέχεια βρήκαμε τρόπο να εξελίξουμε, να συσχετίσουμε και να βάλουμε σε ένα νήμα αφήγησης. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε εκεί η μουσική του Jan Van de Εngel, που λειτουργούσε σαν όχημα για όλο το ταξίδι. Η εικόνα όπως ξέρουμε όλοι είναι πολύ ισχυρή, και επομένως έπρεπε να λάβουμε υπόψη αισθητικής υφής ζητήματα και ένα σωρό επιλογές, και κάπου εκεί ήρθε και στην παρέα μας ο Μπάμπης Μακρίδης για την ανάγκη επιμέλειας της εικόνας. Τεράστια δυσκολία όλα τα τεχνικά ζητήματα που κληθήκαμε να λύσουμε για να έχουμε ένα άρτιο αποτέλεσμα. Δύσκολο πολύ, γιατί ήταν ξαφνικά σαν να είχαμε να διαχειριστούμε πέντε διαφορετικούς σκηνικούς χώρους ταυτόχρονα και διασκορπισμένους σε όλη την Αθήνα…. Ο Τάσος Παλαιορούτας για να φωτίσει πήγε από σπίτι σε σπίτι, ο Μάνος Μελισσώτης που ανέλαβε όλο το streaming, επίσης, πήγε από σπίτι σε σπίτι…
Όπως και να έχει, με ενδιαφέρει να δούμε το πόσο επηρέασε αυτό το αποτέλεσμα και τη φιλοσοφία του έργου μετά και από την δεύτερη εκδοχή με τα φυσικά σώματα στο μουσείο. Θα είναι μια ωραία μελέτη το μετά της ψηφιακής εκδοχής και ο ενδιάμεσος χώρος μέχρι την τελική παρουσίαση.
Συστήνεται στους θεατές να δημιουργήσουν στα σπίτια τους τις συνθήκες που θα ευνοήσουν την καταβύθιση που επιχειρεί το έργο. Να το παρακολουθήσουν μέσα σε έναν σκοτεινό χώρο, με ησυχία, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οθόνη (όχι κινητού) και με χρήση ακουστικών, που θα αναδείξουν το ιδιαίτερο ηχοτοπίο της παράστασης. Έχετε σκέψεις ότι ίσως μέσω μιας ψηφιακής περφόρμανς δεν μπορεί ή έστω είναι δύσκολο να αναπληρωθεί η συνθήκη της σκοτεινής «πλατείας». Πόσο σας επηρεάζει αυτό κατά τη διάρκεια «κατασκευής» μιας ψηφιακής περφόρμανς; Γνωρίζουμε πόσο εύκολα διασπάται η προσοχή μας κάθε μέρα από τις οθόνες, τα μηνύματα και την ανελέητη ψηφιακή «παρουσία» μας στο διαδίκτυο. Αυτό που φτιάξαμε έχει μια ευαισθησία και μόνο μέσα από μια συγκέντρωση μπορεί να έχει νόημα. Αλλιώς δεν θα μπορεί να «χωρέσει» πουθενά, θα φαντάζει απλά παράξενο… Γι’ αυτό και συστήνουμε στους θεατές τη δημιουργία των συνθηκών θέασης. Μέχρι εκεί όμως, δεν μας επηρεάζει περισσότερο από αυτό, με την έννοια ότι ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του και τον χρόνο του και τη συγκέντρωσή του, οπότε και θα κάνει ό,τι θέλει.
