Δεκαοκτώ εκδοχές του Αντρέι Ταρκόφσκι στην ΕΛΣ

Το έργο Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές, ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες: την εισαγωγή και επτά σκηνές που αντιστοιχούν στα επτά μέρη του κειμένου του γερμανικού Ρέκβιεμ αλλά –κυρίως– στις επτά ταινίες που δημιούργησε ο Ταρκόφσκι στη διάρκεια της σύντομης ζωής του.

Ήρθε ξανά η ώρα, να επιστρέψουμε στον δημιουργό που απέδωσε τις σκέψεις και τα αισθήματά του με εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς και διανοητικού σφρίγους, ένα ελάχιστο κομμάτι της βαθιάς μας εκτίμησης; Προφανώς και ναι.

Δεκαοκτώ διακεκριμένοι ηθοποιοί, χορευτές και μουσικοί ερμηνεύουν επί σκηνής ισάριθμες εκδοχές του Αντρέι, πρόσωπα υπαρκτά ή φανταστικά, κομβικούς χαρακτήρες από τις επτά ταινίες του. Αρθρώνουν τον ποιητικό, κινηματογραφικό και μουσικό λόγο του έργου είτε ως μονάδες, είτε ως ενιαίο «χορικό» σύνολο.

Ο Αντρέι είναι μια «παράσταση ήχου» σε σύλληψη, σύνθεση, σκηνοθεσία και μουσική διεύθυνση της Δήμητρα Τρυπάνη. Το πρωτότυπο ποιητικό κείμενο ανήκει στον Παντελή Μπουκάλα. Σύμφωνα με τη συνθέτρια, Δήμητρα Τρυπάνη, ο ήχος –κείμενο και μουσική αυστηρά συνδεδεμένα μέσα στην παρτιτούρα– είναι το κατεξοχήν αφηγηματικό μέσο. Στη σύνθεση της σημαντικό ρόλο παίζουν οι χρωματικές ετεροφωνικές και πολυφωνικές δομές, η πολυστιλιστικότητα και τα σωματικά κρουστά. Επιπλέον, πολυγλωσσικά στοιχεία και διαλογικά θραύσματα από τις ταινίες του Ταρκόφσκι εγκιβωτίζονται στο συνολικό λειτουργικό κείμενο με τη χρήση της τεχνικής του κολάζ.

https://www.youtube.com/watch?v=_TIN3KBKYqo

H Δήμητρα Τρυπάνη επισημαίνει για την παράσταση: «Είναι ένα ιδιότυπο προσωποποιημένο ρέκβιεμ για τον σπουδαίο κινηματογραφιστή Αντρέι Ταρκόφσκι αλλά, πέραν αυτού, και ένα ρέκβιεμ για οποιονδήποτε δημιουργό αναζητά απεγνωσμένα μια “αγία” σιωπή, μια εσωτερική ηρεμία, μέσα στην αντάρα της ψυχής του.

Εδώ και πολλά χρόνια στα έργα μου χρησιμοποιώ τον ήχο –κειμένων και μουσικής– για να μοιραστώ κάποιες σκέψεις για θεμελιώδη ανθρώπινα ερωτήματα. Ο τρόπος που δουλεύω είναι συγκεκριμένος. Χαρακτηρίζεται από την ενσωμάτωση των κειμένων με τα οποία καταπιάνομαι μέσα σε ένα ενορχηστρωτικό πλέγμα με αυστηρή φόρμα, έτσι ώστε να δημιουργείται μια μουσική ροή που να εμπεριέχει την ποιητική αφήγηση και να συνδιαλέγονται οι δύο τέχνες χωρίς “ραφές”. Να φεύγει δηλαδή όλος ο ήχος –του ποιητικού κειμένου και της μουσικής– προς τον θεατή/ακροατή σαν ένα ορμητικό ηχητικό ποτάμι. Μέσα στο ηχητικό ποτάμι της παράστασης Αντρέι συγκατοικούν το ποιητικό κείμενο του Παντελή Μπουκάλα, το γερμανικό κείμενο του Λουθηρανικού Ρέκβιεμ αλλά και διάσπαρτα θραύσματα σκηνών από τις εφτά ταινίες του Ταρκόφσκι.

Υπάρχουν μέρη του κειμένου που είναι μετρημένα, αρθρωμένα αυστηρά στη φόρμα τους και απολύτως ομαδικά ως “χορικός λόγος”, πολυρρυθμικά ή ασύμμετρα, σχεδόν σαν ένα περίεργο εναλλακτικό χιπ χοπ και συχνά με τη συνοδεία σωματικών κρουστών (body percussion). Υπάρχουν μέρη, επίσης, που έχουν μελοποιηθεί ως αμιγή κλασικά πολυφωνικά χορωδιακά, καθώς και μέρη που λέγονται ελεύθερα σαν πρόζα μέσα στη σιωπή, σπάζοντας την αυστηρή μετρική φόρμα που κατά τα άλλα χαρακτηρίζει το έργο.

Επί σκηνής θα δούμε δεκαοκτώ εκδοχές του Ταρκόφσκι ταυτισμένες με τους ήρωες και τις ηρωίδες των ταινιών του, ή αλλιώς έναν διασπασμένο δημιουργικό νου που όσο προχωράει η παράσταση συγκεντρώνεται και ενοποιείται σε μία συμπαγή σκέψη. Ο λόγος που αρθρώνεται από τους δεκαοκτώ εξαιρετικούς ερμηνευτές της παράστασης –ποιητικός, κινηματογραφικός, μουσικός και συνολικά ιερατικός– γίνεται προσωπικός λόγος του καθενός και “χορικός” λόγος όλων μαζί. Η παράσταση Αντρέι δεν είναι ούτε συναυλία ούτε όπερα ούτε θεατρικό έργο. Είναι μια τελετουργική “παράσταση ήχου”, την οποία μπορεί κανείς να επιλέξει να την παρακολουθήσει είτε με ανοιχτά είτε με κλειστά μάτια».