Il Cinema Ritrovato: Το φεστιβάλ της Μπολόνια είναι ο παράδεισος των σινεφίλ

Κάθε καλοκαίρι η Μπολόνια μετατρέπεται σε κορυφαίο προορισμό για τους λάτρεις του σινεμά χάρη στο φεστιβάλ Il Cinema Ritrovato, πλούσιο σε κινηματογραφικούς θησαυρούς του παρελθόντος που προβάλλονται αποκατεστημένοι με τη συνεργασία οργανισμών (όπως το The Film Foundation του Μάρτιν Σκορσέζε) και ταινιοθηκών από όλο τον κόσμο. Το φεστιβάλ, που αυτές τις μέρες ολοκληρώνει την 38η του έκδοση, διοργανώνεται από την ταινιοθήκη της Μπολόνια, που φημίζεται για το εντυπωσιακό αρχείο της και το ακούραστο έργο της στην αποκατάσταση και διατήρηση ταινιών από τα πρώτα χρόνια του κινηματογράφου (και όχι μόνο). Ανάμεσα στις αμέτρητες προβολές κατά τη διάρκεια των 9 ημερών διεξαγωγής του (φέτος το φεστιβάλ πρόβαλλε 480 ταινίες από 35 διαφορετικές χώρες), πιο ξεχωριστές είναι εκείνες που συμβαίνουν στην κεντρική πλατεία της πόλης, την Piazza Maggiore, με δωρεάν είσοδο, σε μια τεράστια κινηματογραφική οθόνη που γίνεται ένα με το αρχιτεκτονικό μεγαλείο πέντε αιώνων του περιβάλλοντα χώρου.

Τις φετινές προβολές εγκαινίασε η αποκατεστημένη κόπια σε 70mm του κλασικού γουέστερν του Τζον Φορντ, The Searchers, με εισαγωγή από τους σκηνοθέτες Βιμ Βέντερς και Αλεξάντερ Πέιν, επίσημους καλεσμένους του φεστιβάλ. (Σε 70mm προβλήθηκε επίσης και το Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων, κατευθείαν από την αμερικάνικη Ακαδημία.) Την επόμενη βραδιά, στο ίδιο σημείο, ο Βέντερς, που βρέθηκε στο Il Cinema Ritrovato για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, παρουσίασε στην Piazza Maggiore την αποκατεστημένη κόπια του Παρίσι, Τέξας, καθώς και άλλες 6 ταινίες κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ. Σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε, αναφέρθηκε στους τρεις λόγους που αγαπάει την Μπολόνια (“έχει ένα από τα καλύτερα παγωτατζίδικα, ένα από τα καλύτερα εστιατόρια όπου έχω φάει ποτέ και ένα απολύτως φανταστικό δισκοπωλείο”), αλλά και στην άνοδο της ακροδεξιάς στην Γερμανία (“ο εθνικισμός είναι ο κίνδυνος, όχι η λύση, και στη χώρα μου οι άνθρωποι πρέπει να το γνωρίζουν αυτό”).

Τα πολυάριθμα αφιερώματα και οι ειδικές ενότητες του φεστιβάλ περιελάμβαναν φέτος μια ολοκληρωμένη περιήγηση στη φιλμογραφία της Μάρλεν Ντίτριχ, του σπουδαίου ουκρανικής καταγωγής σκηνοθέτη Ανατόλ Λίτβακ με τα θρυλικά φιλμ νουάρ, του Γκούσταφ Μολάντερ (που ανακάλυψε, μεταξύ άλλων, την Γκρέτα Γκάρμπο), ενώ ανάμεσα στις ξεχωριστές προβολές έβρισκε κανείς από την πρώτη σειρά ταινιών του Γουόλτ και του Ρόι Ντίσνεϊ από το 1924, Alice Comedies, μέχρι τη μοναδική κόπια με τον πρωτότυπο χρωματισμό του μακάβριου Human Abysses του 1915 του Ρώσου σκηνοθέτη Γεβγκένι Μπάουερ. Γενικά, το φεστιβάλ εξυπηρετεί το σινεφίλ -με την παραδοσιακή έννοια- θεατή που αναζητά σπάνιες εμπειρίες από τα κινηματογραφικά αρχεία Ευρώπης και Αμερικής, αλλά στο σύνολό του το πρόγραμμα εκπροσωπεί και ενισχύει την ταυτότητα της Μπολόνια ως κέντρου συντήρησης και έκθεσης ταινιών, που έχει ενεργή συμμετοχή στην ιστορία του κινηματογράφου του 20ού αιώνα.

Μεγάλο γεγονός αποτέλεσε φέτος και η επαναλειτουργία της θαυμάσιας αίθουσας Cinema Modernissimo, που άνοιξε τις πόρτες της μετά από 14 χρόνια. Σύμφωνα με το φεστιβάλ, η εναντίωση ενός δημοτικού συμβούλου στα κλεισίματα των κινηματογράφων του κέντρου της πόλης οδήγησε στην έγκριση από το δημοτικό συμβούλιο μιας διαταγής που επέτρεπε την αλλαγή της προβλεπόμενης χρήσης ενός κινηματογράφου που ήταν κλειστός για καιρό. Το μακροπρόθεσμο αυτό μέτρο επέτρεψε στην Ταινιοθήκη της Μπολόνια να αποκτήσει δωρεάν χρήση του κινηματογράφου για 50 χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό και περιλαμβάνει μια πανέμορφη υπόγεια κινηματογραφική αίθουσα (με οροφή και είσοδο σχεδιασμένη από τον Mario Nanni και υποδοχή του κοινού από τους ήρωες του Amarcord του Φελίνι), ένα καφέ με την υπογραφή της εταιρείας Pathé (το Caffè Pathé σερβίρει pasteis de nata και θεματικά κοκτέιλ) και μια υπόγεια διάβαση που μετατράπηκε σε γκαλερί που στέγασε την πρώτη έκθεση της Αλίτσε Ρορβάχερ, με τίτλο Bar Luna. Στη διαδραστική έκθεση, οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στην παιδική ηλικία της Ιταλίδας σκηνοθέτιδας, να ακούσουν τις αγαπημένες της κασέτες, να δουν μια ταινία μικρού μήκους και να ανακαλύψουν διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης της μνήμης και της νοσταλγίας.

Το Il Cinema Ritrovato στην Αθήνα

Όμως και οι Αθηναίοι κινηματογραφόφιλοι έχουν εδώ και χρόνια την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με το Il Cinema Ritrovato, αρχικά χάρη στην ενότητα Restored and Beautiful του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, που φιλοξενεί κλασικούς τίτλους του παγκόσμιου σινεμά που έχουν αποκατασταθεί και στο διεθνούς φήμης L’Immagine Ritrovata, το εργαστήριο αποκατάστασης της Μπολόνια (ή έχουν παιχτεί στο Il Cinema Ritrovatο). Φέτος, το φεστιβάλ θα διεξαχθεί από τις 5 ως τις 15 Δεκεμβρίου σε όλες τις αίθουσες της Ταινιοθήκης και θα προβάλλει, μεταξύ άλλων, σε παγκόσμια πρεμιέρα την ταινία Χάππυ Νταίη (1976) του Παντελή Βούλγαρη, που αποκαταστάθηκε στην Μπολόνια.

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια το L’Immagine Ritrovata για σημαντικές αποκαταστάσεις, όπως εκείνη των Απάχηδων των Αθηνών του 1930 που, ενώ θεωρούνταν χαμένοι, ανακαλύφθηκαν στο αρχείο της Γαλλικής Ταινιοθήκης και προβλήθηκαν στην Εθνική Λυρική Σκηνή και στο Il Cinema Ritrovato, μετά από ψηφιοποίηση σε 4Κ, σε κόπια 35mm και ανασύνθεση της μουσικής του έργου. Πέρσι, προβλήθηκε στο Il Cinema Ritrovato η επίσης ψηφιοποιημένη και αποκατεστημένη εκδοχή της ταινίας του Ροβήρου Μανθούλη, Πρόσωπο με Πρόσωπο (1966). Η συνεργασία ανάμεσα στις δύο εθνικές Ταινιοθήκες θα ενισχυθεί ακόμα περισσότερο με τα εγκαίνια ενός νέου εργαστηρίου αποκατάστασης ταινιών της Ταινιοθήκης.