PDSFF: Ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ για τις διαφορετικές ταυτότητες και τις διακρίσεις

Ένας τόπος ασφαλής, όπου όλα μας είμαστε ελεύθερα και ίσα. Αυτό είναι το Positively Different Short Film Festival. Το φύλο, η σεξουαλικότητα, η φυλή, η τάξη, η εθνικότητα, η θρησκεία, η αρτιμέλεια, είναι παράγοντες που μπορούν να καθορίσουν το παρόν και το μέλλον, τα εμπόδια και τις προοπτικές μας. Το PDSFF εστιάζει στα σημεία τομής τους ακολουθώντας ιστορίες χαρακτήρων, ατόμων και κοινοτήτων που βιώνουν καταπίεση λόγω ταυτοτήτων που φέρουν. Στα τέσσερα χρόνια ύπαρξής του, το φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους φιλοδοξεί να δώσει χώρο στην από κοινού δημιουργία, τη δικτύωση και τη διαμόρφωση κοινών διεκδικήσεων. Στόχος του, είναι η προώθηση της διαθεματικότητας και η εξοικείωση του κοινού με ζητήματα διακρίσεων και καταπίεσης ανθρώπων που αναγκάζονται να διεκδικήσουν την ορατότητά τους, μέσα σε κοινωνίες οι οποίες αρνούνται να αγκαλιάσουν όσους αποκλίνουν από τις νόρμες τους.

Με φετινή θεματική τις «Αντιστάσεις», η επιμελητική ομάδα του PDSFF23 χωρίζει 38 ταινίες μικρού μήκους από 17 χώρες, σε επτά θεματικές. Κάθε μία, όπως λένε οι εμπνευστές του φεστιβάλ, εκφράζει αγωνίες, ιδέες και αναζητήσεις για τους διαφορετικούς κόσμους που ζούμε και αυτούς που θέλουμε να δημιουργήσουμε. Το πρόγραμμα των προβολών, οι οποίες θα διεξαχθούν σε τέσσερις βραδιές στο σινεμά ΤΡΙΑΝΟΝ, από τις 16 έως και τις 19 Μαρτίου, συμπληρώνεται από συζητήσεις, μουσική και πολυμεσικές παραστάσεις.

Εν μέσω προετοιμασιών, το Μελ Καλφαντή, ένα εκ των επιμελητών του PFSFF, μιλάει στην Popaganda για το όραμα του φεστιβάλ να φιλοξενήσει συμμετοχές ακόμη και από μέρη του κόσμου με περιορισμένη εκπροσώπηση, για την παράλληλη προβολή των βραβευμένων ταινιών σε άλλες πόλεις του εξωτερικού, και για όσα θα έχουμε την ευκαιρία να γευτούμε στη φετινή διοργάνωση.

Στιγμιότυπο από την ταινία μικρού μήκους “The Delivery” (2021) σε σκηνοθεσία Katarzyna Sikorska (POL), που συμμετέχει στο 4ο PDSFF

Αρχίζουμε να συζητάμε για το πώς ήρθε στη ζωή η ιδέα της δημιουργίας ενός συμπεριληπτικού φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους. «Πραγματοποιώντας το Μεταπτυχιακό μου στο Πάντειο στις Σπουδές Φύλου, ήρθα σε επαφή με ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται ευρύτερα στον τομέα του πολιτισμού και της άτυπης εκπαίδευσης. Μία από αυτές, στην οποία και άρχισα να εργάζομαι, ήταν η Inter Alia που κάνει την παραγωγή του PDSFF. Σχεδιάσαμε λοιπόν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τους συνεργάτες και υπεύθυνους της ομάδας, στο οποίο θέλαμε να φέρουμε κοντά οργανώσεις που επικεντρώνονται σε μειονότητες, σε ανθρώπους και ομάδες που βιώνουν διακρίσεις. Έτσι, έγινε μία σύνθεση από οργανώσεις και εστιάσαμε στο πώς μπορούν αυτές να χρησιμοποιήσουν τον κινηματογράφο ως μέσο για την προώθηση των σκοπών τους».

Έτσι, η Inter Alia ξεκίνησε να παρέχει ορισμένες εκπαιδεύσεις το 2018, μέσω των οποίων οι οργανώσεις έμαθαν να χρησιμοποιούν με βασικό τρόπο τα κινηματογραφικά εργαλεία, ώστε να μπορέσουν να δημιουργήσουν ερασιτεχνικές ταινίες. «Βλέποντας όμως σταδιακά πως υπάρχει μεγάλη δυναμική μέσα στο πρόγραμμα (το οποίο καταλήγει σε ένα μεγάλο διεθνές πρόγραμμα), αποφασίσαμε το τελικό event του να είναι ένα φεστιβάλ κινηματογράφου, που όχι μόνο θα αποτελείται από τις ερασιτεχνικές ταινίες των ομάδων, αλλά μέσω ενός call θα μπορούν να συμμετάσχουν και επαγγελματίες δημιουργοί, πάντα με τις θεματικές με τις οποίες καταπιανόμαστε ως διοργάνωση».

Τον Φεβρουάριο του 2020 λοιπόν, λίγο πριν την πρώτη καραντίνα, πραγματοποιήθηκε το πρώτο PDSFF στον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ. Όπως μου λέει το Μελ, «Προλάβαμε να κάνουμε το μεγάλο event και δεν μπορούσαμε να φανταστούμε τι θα συμβεί μερικές ημέρες μετά. Η 2η διοργάνωση του 2021 έγινε αμιγώς ψηφιακά, ενώ το 2022 η 3η διοργάνωση έγινε υβριδικά. Ορισμένες προβολές έγιναν στο σινεμά και άλλες online, στις οποίες αν και έλειπε η αλληλεπίδραση, μπόρεσαν να ταξιδέψουν σε ανθρώπους που δεν θα είχαν τη δυνατότητα λόγω γεωγραφικών περιορισμών και περιορισμών κινητικότητας – η Αθήνα είναι μια τρομακτική πόλη για ΑμΕΑ – να βρίσκονται εκεί. Φέτος η διοργάνωση θα διεξαχθεί και πάλι στο Τριανόν, το οποίο αγαπάμε πολύ ως κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής που επιλέγουμε να έχουμε συνειδητή επαφή με τις γειτονιές. Είναι ένας κινηματογράφος από τους τελευταίους της Αθήνας που προσπαθούν να διατηρούν μια ανεξάρτητη πορεία, στηρίζει το ποιοτικό περιεχόμενο και τους νέους δημιουργούς κι επίσης είναι από τους λίγους κινηματογράφους στην πόλη που η αίθουσα είναι προσβάσιμη σε αμαξίδια. Το Τριανόν είναι σπίτι για εμάς».

Όσον αφορά στη διαδικασία που ακολουθεί η επιμελητική ομάδα του PDSFF ώστε να λάβει τις συμμετοχές δημιουργών, το Μελ μου εξηγεί πως, «Την πρώτη χρονιά κάναμε ένα ανοιχτό call και λάβαμε 3082 υποβολές ταινιών απ’ όλο τον κόσμο. Έπρεπε μόλις 4 άτομα να τις δούμε, να αποφασίσουμε αν μας ταιριάζουν και να καταλήξουμε σε 35 περίπου ταινίες. Η ομάδα ξεκίνησε με τη Μαργαρίτα Χωματιανού, τον Νίκο Παπακώστα, την Boyka Boneva κι εμένα. Ο Νίκος και η Boyka είναι εκείνοι που μαζί με ένα ακόμη άτομο έχουν δημιουργήσει την Inter Alia. Από τη δεύτερη χρονιά, στην ομάδα μας βρίσκεται και η Αντιγόνη Καρνεσιώτη Σημαντήρα».

Παράλληλα, υπάρχει μια πολύ σημαντική ομάδα εθελοντών, με την οποία οι επιμελητές του φεστιβάλ πραγματοποιούν συλλογικά τη διαδικασία επιλογής ταινιών. «Είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του φεστιβάλ. Η ομάδα του εθελοντισμού ασχολείται κατά κύριο λόγο με αυτό που λέμε programming, δηλαδή την επιλογή των ταινιών που θα προβληθούν τελικά στο σινεμά. Κάθε χρόνο κάνουμε ένα call για εθελοντές και συνθέτουμε μια ομάδα η οποία προσπαθούμε να είναι όσο το δυνατόν πολυσυλλεκτική. Ύστερα κάνουμε δύο εκπαιδεύσεις. Ο ένας άξονας είναι ο θεματικός, και αφορά στην έννοια της διαθεματικότητας που είναι ο θεωρητικός όρος από τον οποίο ξεκινάμε. Την εκπαίδευση την κάνω εγώ λόγω των σπουδών μου. Ο άλλος άξονας, αφορά στην κριτική κινηματογράφου, πώς μπορούμε δηλαδή να είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε μια ταινία. Στη διαδικασία αυτή προφανώς υπάρχει και το υποκειμενικό κριτήριο, στο οποίο δίνουμε πολλή βάση».

Στιγμιότυπο από την ταινία μικρού μήκους “First Swim” (2021) σε σκηνοθεσία Alexandros Kostopoulos (GR), που συμμετέχει στο 4ο PDSFF

Ένα ζήτημα με το οποίο ήρθαν αντιμέτωπα τα άτομα του φεστιβάλ τον πρώτο χρόνο διεξαγωγής του, ήταν οι υποβολές ταινιών που δεν σχετίζονταν με τις θεματικές της διοργάνωσης. «Διαπιστώσαμε ότι λόγω του ανοιχτού call οι δημιουργοί κατέθεταν την ταινία τους χωρίς να δουν πρώτα τα κριτήρια και τις θεματικές. Γι’ αυτό από τη δεύτερη χρονιά ορίσαμε ένα συμβολικό ποσό, ώστε πριν δηλώσει κάποιος/α/ο συμμετοχή, να μπαίνει σε διαδικασία να κοιτάζει τους όρους. Έτσι μειώθηκε ο αριθμός των υποβολών και φέτος είχαμε περίπου 600, οι οποίες ήταν όλες σχετικές με τις θεματικές μας. Καταλήξαμε σε 38 ταινίες τις οποίες έχουμε επιμεληθεί και χωρίσει σε εφτά διαφορετικά σετ, δηλαδή σε επτά ομάδες ταινιών».

«Επικεντρωνόμαστε πάντα στο πώς το κάθε σετ καταλήγει να λέει μια δική του ιστορία, πώς η μία ταινία επικοινωνεί με την άλλη. Δεν θέλουμε στο ίδιο σετ να έχουμε ταινίες που αφορούν στο ίδιο θέμα, γιατί στόχος μας είναι η διαθεματικότητα. Για να είναι πραγματικά διαθεματικό το φεστιβάλ, η σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών ταυτοτήτων και των διακρίσεων που βιώνουν οι χαρακτήρες, γίνεται υπό το πρίσμα του πώς μπορεί αυτοί να έχουν κοινές εμπειρίες ακόμη και αν οι ταινίες φαίνονται μεταξύ τους διαφορετικές».

Παράλληλα, για πρώτη φορά στα τέσσερα χρόνια διεξαγωγής του φεστιβάλ, οι ταινίες που τελικά θα βραβευτούν θα προβληθούν παράλληλα σε άλλες πόλεις του εξωτερικού. Το Μελ μου λέει πως, «Είναι μία επιλογή με τεχνικές δυσκολίες και απαιτήσεις, όμως πιστεύουμε πως θα είναι πολύ δημιουργικό το αποτέλεσμα, γιατί θα δημιουργηθεί μια σύνδεση, ένας κοινός τόπος, στον οποίο βρισκόμαστε μαζί ακόμη κι αν ζούμε σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Καθώς η πρωτοβουλία αυτή βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο, είπαμε να επικεντρωθούμε φέτος σε πέντε πόλεις: την Κωνσταντινούπολη, τη Λευκωσία, το Βελιγράδι, την Σόφια, το Ζάγκρεμπ και το Ντακάρ. Οι προβολές θα γίνουν την τελευταία από τις τέσσερις ημέρες του φεστιβάλ, στην οποία θα γίνουν οι βραβεύσεις. Πρόκειται για πόλεις με ιδιαίτερη σημασία, καθώς γεωγραφικά και πολιτισμικά βρίσκονται σε σταυροδρόμια, σε περιοχές με το δικό τους ενδιαφέρον. Μια συνεργασία για την οποία είμαστε πολύ χαρούμενα, είναι εκείνη με το φεστιβάλ Queer Wave στη Λευκωσία που ασχολείται συγκεκριμένα με ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα. Η Λευκωσία είναι μια χωρισμένη πόλη μεταξύ του ελληνόφωνου και του τουρκόφωνου πληθυσμού και το φεστιβάλ κάνει προβολές και στις δύο μεριές, ακόμη και στη νεκρά ζώνη που δεν ανήκει σε καμία από τις δύο πλευρές. Είναι πολύ συγκινητικό».

Η κριτική επιτροπή που καταπιάνεται με το κομμάτι των βραβεύσεων, είναι ανεξάρτητη της επιμελητικής ομάδας και συντίθεται κάθε χρόνο από διάφορους επαγγελματίες του χώρου του κινηματογράφου. Τα βραβεία που δίνονται από το PDSFF είναι το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, το Βραβείο Καλύτερης Ελληνικής Παραγωγής, με στόχο να γίνει πιο έμπρακτη η στήριξη των ταινιών της εγχώριας βιομηχανίας και το Βραβείο Κοινού για το οποίο ψηφίζει αποκλειστικά το κοινό που βρίσκεται στις προβολές. Φέτος, οι άνθρωποι του φεστιβάλ αποφάσισαν να δώσουν και το Βραβείο Επιμελητικής Ομάδας, επιλέγοντας οι ίδιοι την ταινία που νιώθουν ότι τους εκφράζει περισσότερο.

Στιγμιότυπο από την ταινία μικρού μήκους “Heaven Reaches Down to Earth” (2020) σε σκηνοθεσία Tebogo Malebogo (ZAF), που συμμετέχει στο 4ο PDSFF

«Κάναμε και μία συγκεκριμένη προσπάθεια να δώσουμε το βραβείο Καλύτερης Αφρικανικής Ταινίας, καθώς στην ήπειρο υπάρχει μεγάλη υποεκπροσώπηση, και απευθυνθήκαμε σε όλα τα αφρικανικά φεστιβάλ και film agencies χωρών της Αφρικής. Πέρα από τις συμμετοχές που λαμβάνουμε από την Ευρώπη, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από την Ασία, συγκεκριμένα την Ινδία και το Ιράν, ενώ πολύ δυνατή παραγωγή υπάρχει και στη Λατινική Αμερική. Από την Αφρική όμως δεν βλέπουμε συχνά ταινίες. Φέτος αυτή η προσπάθεια δεν έφτασε εκεί που θέλαμε, όμως συνεχίζει να αποτελεί έναν μελλοντικό στόχο. Και η παράλληλη προβολή των ταινιών που θα βραβευτούν, στο Ντακάρ στη Σενεγάλη, θεωρούμε πως θα πάει προς αυτή την κατεύθυνση».

Λίγο πριν ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας με το Μελ, δεν θα μπορούσα να μην το ρωτήσω ως άνθρωπο που αγαπάει και εργάζεται για την τέχνη, τι αποτύπωμα του έχει αφήσει η επίμονη υπονόμευση του πολιτισμού εκ μέρους της κυβέρνησης. «Είναι συγκλονιστικό το πώς από μια φαινομενικά μικρή κίνηση, όπως το Π.Δ. που θα έλεγε κανείς ότι αφορά μόνο στους φοιτητές καλλιτεχνικών σχολών, εκρήγνυται μια κατάσταση που συσσωρεύεται χρόνια, εκείνη της απαξίωσης της καλλιτεχνικής εργασίας, της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και του πώς αντιμετωπίζεται η τέχνη στη χώρα μας γενικά. Όλα ξεκίνησαν από την κατάληψη της Δραματικής του Εθνικού με πρωτοβουλία σπουδαστών και σπουδαστριών και πλέον έχει γίνει κάτι πολύ μεγάλο. Είναι συγκλονιστικό το ότι τελεί υπό κατάληψη για πρώτη φορά στην ιστορία του το Εθνικό Θέατρο. Έχουμε δει με τα χρόνια – ιδίως με την παρούσα κυβέρνηση – ότι έχει βάλει πολλές κοινωνικές ομάδες στο στόχαστρο και προσωπικά ένιωθα ότι σιγά σιγά αποκτάμε μια ανοχή και γίνονται όλο και περισσότερα πράγματα. Τους τελευταίους μήνες όμως έχει φανεί ότι κάποια στιγμή έρχεται ένα σημείο που γίνεται το “μπαμ”, κι αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο. Κανείς μας δεν θέλει να ζει έτσι. Δεν αφορά μια μεμονωμένη ομάδα καλλιτεχνών, αλλά όλο τον κόσμο. Η τέχνη είναι παντού γύρω μας κι εμείς μέσω του PDSFF είμαστε κομμάτι της».