«Οι άνθρωποι σαν και μένα ξέρουν πάντα τι θέλουν. Πολλοί σπατάλησαν τη μισή τους ζωή ψάχνοντας να βρουν τι θα επιθυμούσαν να κάνουν. Εγώ ήμουν -από τότε που με θυμάμαι- ιδιαίτερος άνθρωπος, γι’ αυτό και η ζωή μου ήταν πάντα διαφορετική. Από πολύ νωρίς ήξερα ότι ήθελα να γίνω συγγραφέας, πλούσιος και διάσημος», είπε κάποτε ο Τρούμαν Καπότε.
Και η αλήθεια είναι ότι τα κατάφερε και τα τρία – αν και με ανεπιθύμητο, μάλλον, προσωπικό κόστος. Πάντως, αυτή η πρώιμη ωριμότητα, αλλά και η ξεκάθαρη εικόνα του εαυτού του και των επιδιώξεών του, έμελλε να αποδειχθεί χαρακτηριστική της περίπτωσής του. Και αυτό γιατί εάν υπάρχει τουλάχιστον ένας νεαρός συγγραφέας που -με τις πρόωρες εμπειρίες του και την ασυνήθιστη για την ηλικία του συγγραφική επιδεξιότητα- κατάφερε εξ’ αρχής να κατακτήσει ένα προσωπικό στιλ, μακριά από μιμητισμούς και πόζες, αυτός είναι ο Τρούμαν Καπότε.
Γεννημένος στην Νέα Ορλεάνη, το 1924, ο νεαρός Τρούμαν πέρασε μία μοναχική και συναισθηματικά στερημένη παιδική και εφηβική ηλικία. Είχε προηγηθεί η εγκατάλειψή του από τους χωρισμένους γονείς του σε κάτι θείες του, στον Αμερικάνικο Νότο. Ωστόσο, η μόνιμη συναισθηματική του αιμορραγία και οι έντονα στοιχειωμένοι χώροι των παιδικών του αναμνήσεων, τελικά αποτέλεσαν μια εξαιρετικής ποιότητας πρώτη ύλη για τον επίδοξο συγγραφέα.
Ήδη από τα πρώτα του διηγήματά κατόρθωσε να δείξει εγκαίρως στοιχεία ολοκληρωμένου λογοτέχνη. Αν και κάπως άνισα μεταξύ τους, διακατέχονται στο σύνολό τους από τις διαχρονικές εκφραστικές δεξιότητές του: μία εκπληκτική αίσθηση του τόπου και του χρόνου, καθαρότητα ύφους, απαράμιλλο λυρισμό και οικονομία στον αφηγηματικό ρυθμό.
Ώσπου το 1959 συμβαίνει ένα γεγονός που θα του αλλάξει οριστικά τη ζωή. Στην αμερικάνικη ύπαιθρο, δύο πρώην κατάδικοι εισβάλλουν στο σπίτι ενός εύπορου αγρότη, αιχμαλωτίζουν τον ίδιο, τη γυναίκα του, τον γιο του και την κόρη του, τους δένουν, τους φιμώνουν, τους ληστεύουν και στο τέλος τους σκοτώνουν εν ψυχρώ.
Τα εγκλήματα εκείνα έδωσαν την αφορμή στον Καπότε να γράψει το «Εν ψυχρώ», το οποίο αποτέλεσε ένα καινούργιο είδος μυθιστορήματος, δηλαδή ένα «μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα», ένα μυθιστόρημα που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Το μυθιστόρημα αυτό γνώρισε τεράστια επιτυχία και λειτούργησε ως πρότυπο για τις «Στρατιές της Νύχτας» του Νόρμαν Μέιλερ ενώ -παράλληλα- έθεσε τις βάσεις για ό,τι αποκαλείται σήμερα «νέα δημοσιογραφία».
Έτσι, για τη νεώτερη πεζογραφία ανακαλύφτηκε μία άγνωστη περιοχή υφολογικών αναζητήσεων η οποία έκρυβε εκφραστικά πεδία που δεν τα είχε αγγίξει -ως τότε- ούτε ο μοντερνισμός ούτε η πρωτοπορία. Λίγο νωρίτερα, με το «Πρόγευμα στο Τίφφανυς» (1958) η φήμη του είχε ήδη εξυψωθεί: Πρόκειται για ένα ρομαντικό, γοητευτικό, αγχωτικό και σπαρακτικό μυθιστόρημα, που ενώ δείχνει «απλό» και «εύκολο», απέχει πολύ από τέτοιες κατηγορίες.
Πίσω από την φαινομενικά απλή υπόθεση, ο Καπότε πραγματεύεται ένα τόσο σημαντικό θέμα, όσο η αναζήτηση της ευτυχίας: το σκηνικό είναι μία μεγάλη πόλη -η Νέα Υόρκη- και κεντρικός χαρακτήρας μια πόρνη, η Χόλλυ Γκολάιτλυ που ξεφαντώνει απολαμβάνοντας την ανωνυμία. Βασική επιδίωξή της η αναζήτηση της ευτυχίας στα πιο απίθανα μέρη, με τη βιτρίνα του κοσμηματοπωλείου «Τίφφανυς» να διαδραματίζει ένα ρόλο-κλειδί στη ζωή της ηρωίδας, αφού αυτή σηματοδοτεί ό,τι η Χόλλυ νόμιζε για σημαντικό.
Εδώ ο Καπότε με διαπεραστική ματιά, κατανοεί αλλά και ειρωνεύεται την ηρωίδα, μαζί με όλους εκείνους που καταφέρνουν να πνίγονται στο βάθος της επιφάνειας. Ανθρωποι που τριγυρίζουν, που περιπλανιούνται, που θέλουν κάπου να ανήκουν, καταδικασμένοι στην ρηχότητά τους. Όσο η Χόλλυ εξιδανικεύει τα διαμάντια του «Τίφφανυς», τόσο θα εμμένει η γεύση του ανικανοποίητου.
Το μυθιστόρημα αυτό -κατά κάποιο τρόπο- ρίχνει φως στη ζωή του ίδιου του Τρούμαν Καπότε: Προσωπικότητα στα κοσμικά πάρτυ της Νέας Υόρκης αναζητούσε μέσα στο εφήμερο και το έλασσον, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, τα κουτσομπολιά και τον επιφανειακό κοσμοπολιτισμό, λίγη έστω ευτυχία.
Στην πραγματικότητα, η μεγάλη καλλιτεχνική, κοινωνική και οικονομική επιτυχία του συγγραφέα ποτέ δεν θα υπερκεράσει τα εφιαλτικά διλήμματα που αντιμετώπιζε από την τραυματισμένο παιδικό του κόσμο και την σεξουαλική του ιδιαιτερότητα – η ομοφυλοφιλία ήταν τότε μία δυσβάστακτη καθημερινή πραγματικότητα.
Όσο για το μέχρι πρόσφατα χαμένο, πρώτο μυθιστόρημα του Τρούμαν Καπότε με τίτλο «Καλοκαιρινό ταξίδι» έμελλε να γίνει και το τελευταίο που εκδόθηκε, το 2005. Σε αυτό, υφαίνει δεξιοτεχνικά τόσο το περιβάλλον όσο και τον χαρακτήρα της ηρωίδας του, κατανοεί τις αδυναμίες της, δρομολογεί με συνέπεια τις απρόβλεπτες πράξεις της και υπογράφει μια γνήσια νουβέλα ενηλικίωσης. Ένα μικρό λογοτεχνικό διαμάντι που ανακαλύφθηκε είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα και διατηρεί αμείωτη μέχρι σήμερα όλη τη νεανική ορμή του.
Για τη νεαρή Γκρέιντι Μακ Νιλ, η αναχώρηση των γονιών της με πλοίο για την Ευρώπη σηματοδοτεί την έναρξη του καλοκαιριού της ενηλικίωσής της, ένα καλοκαίρι που κάθε άλλο παρά βαρετό προμηνύεται: μένει να διαχειριστεί μόνη της ένα τεράστιο διαμέρισμα στην καρδιά της Νέας Υόρκης, άγουρες παιδικές φιλίες που μπαίνουν στα πρώτα στάδια της ωρίμανσης, την απροσδιόριστη πίεση ενός εξασφαλισμένου μέλλοντος και μια άστατη ερωτική σχέση που μοιάζει καταδικασμένη εξαρχής.
Όμως η Γκρέιντι είναι αποφασισμένη να μην αφήσει τα όνειρά της να την προσπεράσουν και να αναζητήσει την ευτυχία, με κάθε τίμημα. Ένα, πραγματικά, συγκινητικό έργο μυθοπλασίας με αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Πάνω απ’ όλα, όμως, το μυθιστόρημα αυτό είναι το τελευταίο κομμάτι του παζλ μιας παρεξηγημένης προσωπικότητας. Αυτό που προκύπτει είναι ότι ο Καπότε πέρα από συγγραφέας, πλούσιος και διάσημος, ήθελε να γίνει και κάτι άλλο: ευτυχισμένος. Αλλά αυτό, δυστυχώς, δεν κατάφερε να το βρει ποτέ εκεί που το έψαχνε…
Σε ένα σανατόριο των προαστίων του Μπουένος Άιρες το 1907 ένας γιατρός μπλέκεται σε ένα πείραμα που έχει στόχο να διερευνήσει το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου. Εκατό χρόνια αργότερα, ένας διάσημος καλλιτέχνης φτάνει στα άκρα αναζητώντας την αισθητική μεταμόρφωση, μετατρέποντας τον εαυτό του σε έργο τέχνης. Ο κόσμος του Λαρράκι είναι ελκυστικός και αλλόκοτος: παράξενα μυρμήγκια που σχηματίζουν σχεδόν τέλειους κύκλους, ακρωτηριασμένα μέλη, εμμονικοί έρωτες και ανθρωποφάγα φυτά. Στο επίκεντρο αυτού του σατιρικού, ευφυούς και συναρπαστικού μυθιστορήματος, βρίσκεται το τερατώδες, όχι ως κάτι απόκοσμο, αλλά ως βασικό εργαλείο κριτικής στις χίμαιρες της προόδου, της τέχνης και του έρωτα.
Η γιατρός Πελαγία Αντωνιάδη φτάνει στη σύγχρονη Σμύρνη. Ακολουθώντας τις οδηγίες που της άφησε η συνονόματη γιαγιά της, θα ανακαλύψει έναν χαμένο θησαυρό: τα κρυμμένα από το 1922 γράμματα αλλά και το ημερολόγιο της γιαγιάς. Αρχίζει να τα διαβάζει και μέσα από αυτά θα γνωρίσει την παλιά πόλη, αλλά και τον μεγάλο έρωτα της γιαγιάς Πελαγίας, τον γιατρό Αλέξανδρο Καλλέργη, που της είχε σώσει τη ζωή. Και μετά ήρθε η μεγάλη φωτιά και η καταστροφή. Η Πελαγία, έχοντας χάσει τα πάντα, ακόμα και τον αγαπημένο της, φτάνει κυνηγημένη στην Αθήνα. Με πολύ κόπο θα σταθεί στα πόδια της. Όμως ποτέ δε θα ησυχάσει και μια μέρα θα βάλει σε εφαρμογή το παράτολμο σχέδιό της: θα επιστρέψει και πάλι στην κατεστραμμένη Σμύρνη για να ξαναβρεί τον Αλέξανδρο. Ωστόσο, δεν ξέρει ότι έχει μπει στη μεγαλύτερη περιπέτεια της ζωής της.
Τα «36 μαθήματα χορού» αποτελούν τρανό παράδειγμα για το πώς μια γυναίκα είναι ικανή, ατσαλώνοντας τη θέλησή της, να αλλάξει τροχιά ζωής ώστε να αποφύγει τις ταπεινές υποχωρήσεις. Παράλληλα όμως εμπεριέχουν και την ολοζώντανη ιστορία της λειτουργίας των πρώτων χρόνων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, η οποία μέσα από την αυτοβιογραφική αφήγηση της Σάσας Ντάριο και τα ακριβή στοιχεία του βιβλίου φωτίζει τόσο τις άγνωστες σε πολλούς συνθήκες που αντιμετώπισαν αρχικά όσοι υπηρέτησαν την τέχνη του χορού στην Ελλάδα, όπως την έλλειψη υλικών και τεχνογνωσίας, όσο και τους ίδιους τους ανθρώπους της και τον τρόπο δουλειάς τους.
Τo βιβλίο είναι μία κατάδυση στην άγνωστη ιστορία της εκπομπής «Εδώ Λιλιπούπολη» (Δεκέμβριος 1977-Μάιος 1980) μέσα από 51 συνεντεύξεις, ανέκδοτους στίχους της Μαριανίνας Κριεζή που δεν πρόλαβαν να γίνουν λιλιπουπολιτικά τραγούδια, 73 χαμένα επεισόδια που εντόπισε ο συγγραφέας και εκατοντάδες ντοκουμέντα: έγγραφα, χειρόγραφα, παρτιτούρες, φωτογραφίες, ήχους, ταινίες, δημοσιεύματα κ.λπ. Το βιβλίο ακολουθεί βήμα βήμα «την καλύτερη παιδική εκπομπή που έγινε ποτέ για μεγάλους» στους διαδρόμους και τα στούντιο της ΕΡΤ, στον Μαγεμένο Αυλό, στους λαβύρινθους της εξουσίας, στον ιδιωτικό και δημόσιο λόγο. Αποκαλύπτει τις αληθινές ιστορίες προσφιλέστατων τραγουδιών όπως το «Ρόζα Ροζαλία» και το «Δεν είμαστε Ζουλού». Είναι ταυτόχρονα ένα ταξίδι στην αναγεννησιακή εποχή του Τρίτου Προγράμματος επί Μάνου Χατζιδάκι (1975-1982), εκεί που καλλιεργήθηκαν μερικές απ’ τις μεγαλύτερες προσδοκίες και αυταπάτες της Μεταπολίτευσης.
