«Γράφοντας τη ζωγραφική, Ημερολόγια 1960-1990»: ο Αλέξης Ακριθάκης, αποκαλύπτεται

Είχε να αντιτάξει στη ζωγραφική της αναπαράστασης μία σειρά από πυροτεχνήματα και εκλάμψεις, κάτι ανάμεσα στις εικονογραφήσεις μεσαιωνικών χειρογράφων και τους οραματισμούς ενός ποιητή. Και, πράγματι, ο Αλέξης Ακριθάκης (1939-1994) ήξερε να μετουσιώνει τις εμπειρίες θανάτου και θαυμασμού της ζωής, σε ένα πανηγύρι σχημάτων και χρωμάτων. Σίγουρα, ένας σπουδαίος καλλιτέχνης του ύστερου μοντερνισμού.

Εξάλλου, όπως το είχε πει κάποτε και ο ίδιος: «Ήθελα πάντα να γίνω ζωγράφος. Μα μέσα μου είχα την κακιά αρρώστια του καλλιτέχνη». Αυτή η φράση συγκλονιστικής αυτογνωσίας, συνοψίζει ιδανικά την περίπτωσή του. Ρομαντικός, αντισυμβατικός, με μία εγγενή διάθεση για περιπέτεια και μια συγκινητική παιδικότητα, καταιγιστικός και ονειροπόλος, παρορμητικός και επίμονος αναζητητής εμπειριών, πίστεψε από πολύ νωρίς ότι η ζωγραφική δεν είναι γνώση, αλλά παρατήρηση της ζωής, η οποία προκύπτει μέσα από έναν απολύτως ελεύθερο τρόπο διαβίωσης.

Εντυπωσιακός και πανέμορφος στην εποχή του, ταλαντούχος και εσωστρεφής, αλλοπρόσαλλος και προκλητικός, ζούσε έντονα και εκρηκτικά, έψαχνε και ζωγράφιζε, αποτυπώνοντας με ζωηρά χρώματα την ανατριχιαστική δραματικότητα της κραυγής του. Πάνω απ’ όλα, όμως, ήταν ένας παθιασμένος δημιουργός που ταυτιζόταν ανεπιτήδευτα με τον μύθο του «καταραμένου» καλλιτέχνη, συγχωνεύοντας εν τέλει την προσωπικότητά του με το πρωτοποριακό έργο του. Αυτή ήταν και η τεράστια επιτυχία του. Αλλά με τι κόστος…

Φύση ανήσυχη και ανατρεπτική, ο Αλέξης Ακριθάκης θα ζήσει την Ελλάδα των μέσων της δεκαετίας του πενήντα, θα φοιτήσει για ένα μικρό διάστημα στη Γαλλία, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του εξήντα, εγκαθίσταται στο Βερολίνο: είναι η αρχή για μία από τις πιο γόνιμες περιόδους της δουλειάς του. Χαρακτηριστικό των πρώτων του έργων η πυκνή, λαβυρινθώδης γραμμή η οποία ξεκινάει από μια μικρή κουκίδα και αναπτύσσεται σε ένα πλέξιμο γραμμών και μοτίβων. Έπεται, η χρήση του έντονου χρώματος και του έντονου περιγράμματος.

Σταδιακά, θα δημιουργήσει έναν πολύχρωμο μικρόκοσμο γεμάτο από αρχετυπικά σύμβολα και εικόνες παρμένες από βαθύτατα προσωπικές εμπειρίες και εμμονές: Λουλούδια, πουλιά, βαλίτσες, ποδήλατα, καρδιές, ήλιοι, βέλη, ρόδες και σημαίες συναποτελούν το μαγικό ποιητικό σύμπαν του Ακριθάκη με πολυποίκιλες χρωματιστές σκηνές, πλημμυρισμένες από απειροστές λεπτομέρειες. Μια οπτική μυθολογία στην οποία κεντρικό ρόλο έχει πάντα το ταξίδι και η περιπέτεια, με τη διάθεση φυγής του καλλιτέχνη να είναι κάτι περισσότερο από έκδηλη και με την εντυπωσιακή χρήση των έντονων χρωμάτων να καθηλώνει.

Αυτά τα φωτεινά χρώματά του είναι που αποθεώνουν την ιδέα της ζωής, ενώ υποκρύπτουν τη βαθιά και αναπόδραστη -όπως θα αποδεικνυόταν- μελαγχολία του. Φαίνεται ότι στην πραγματικότητα δεν μπορούσε να ξορκίσει τους προσωπικούς του, βασανιστικούς δαίμονες. Ως ιδιοσυγκρασία παραμένει έρμαιο του πάθους της αέναης εσωτερικής αναζήτησης και εισέρχεται στον κόσμο των ναρκωτικών, ολοταχώς και χωρίς ενδοιασμούς – όπως συνήθιζε να κάνει με ο,τιδήποτε.

Κάποια στιγμή, το 1984, αφήνει το Βερολίνο και επιστρέφει στην Ελλάδα. Συμμετέχει στην παρουσίαση της συλλογής Αλέξανδρου Ιόλα -ο οποίος πάντα τον βοηθούσε- και προσπαθεί να απέχει από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, ενώ υποφέρει από τρομερούς εφιάλτες. Αλλά δεν θα σταματήσει να δουλεύει και να διοργανώνει εκθέσεις, παρά τα νοσοκομεία και τις αλλεπάλληλες κρίσεις. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, η άσχημη κατάσταση της υγείας του μείωσε την εικαστική παραγωγή του, η οποία περιορίσθηκε σε μεγεθύνσεις λεπτομερειών από παλαιότερα έργα του, ένα μπλοκ σχεδίων με τις φιγούρες τροφίμων του Δρομοκαΐτειου ψυχιατρείου και μία σειρά με θέμα τα λουλούδια, την οποία αφιέρωνε «στους αυτόχειρες φίλους του».

Ο Αλέξης Ακριθάκης συνέχιζε να καταστρέφει αργά και συνειδητά τον εαυτό του, μέχρι τον θάνατό του, στις 19 Σεπτεμβρίου 1994. Σήμερα, μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα, ότι τα έργα του αποτελούν -για πρώτη φορά, ίσως, στην νεώτερη ιστορία της ελληνικής τέχνης – μία απόλυτα συνειδητή και συστηματική καλλιτεχνική πράξη, η οποία αν και καθοριστική για τη σύγχρονη εικαστική σκηνή είχε αμιγώς προσωπικές καταβολές: Το έργο του παραμένει -πάντοτε- ένα με την πληγωμένη ψυχοσύνθεσή του. Άλλωστε, το είχε πει και ο ίδιος κάποτε: «Η μόνη τροφή της τέχνης είναι η ίδια η ζωή». Είναι προφανές ότι περιαυτολογούσε.

Όσο για την παρούσα έκδοση με τίτλο «Γράφοντας τη ζωγραφική, Ημερολόγια 1960-1990» αποτελεί ένα ανεκτίμητης αξίας ντοκουμέντο, που έρχεται να ρίξει φως στις σκιές της ζωής του Ακριθάκη. Συμβάντα, συναντήσεις, σκέψεις, σημειώσεις, αφορισμοί, εξομολογήσεις, ερεθισμοί, αποκαλύψεις, ζορισμένη εφηβεία, αλητεία, πρόσωπα, φίλοι, παρέες, ερωμένες, πάθη, γάμοι, λαγνεία, το πνεύμα της ελευθερίας, η δεκαετία του ’60.

Αλλά και ναρκωτικά, αλκοόλ, χιλιόμετρα, ταχύτητα, πόλεις (με προεξάρχουσες την Αθήνα και το Βερολίνο), καφέ, νυχτερινά κέντρα, δρόμοι, λεωφόροι, μνήμες, νοσταλγία, μελαγχολία, σάτιρα, ειρωνεία, φόβοι, αγωνία, οργή, εσωτερικότητα, απόγνωση, αυτοκαταστροφή, απώλειες, εφιάλτες, κραυγές, αθωότητα, η μυθολογία (και η κατάρα) του καλλιτέχνη, η αυτοκτονία ως διέξοδος. Και, ακόμη, σχέδια, ζωγραφική, χρώματα, προοίμια έργων, λογαριασμοί, συνταγές μαγειρικής, ποίηση, τρυφερότητα, ο βαθύς πόνος της τέχνης, το πάσχον σώμα, η προοπτική του θανάτου – όλα αυτά, προελαύνουν από τις σελίδες των τετραδίων του, στο διάστημα μιας τριακονταετίας.

«Στη ζωγραφική είναι περιττά τα λόγια, στην ποίηση είναι περιττά τα σχέδια. Και όμως σχεδιάζεις ένα ποίημα ή γράφεις μια ζωγραφική» είχε πει κάποια στιγμή, περιπαιχτικά, ο Αλέξης Ακριθάκης. Και η παρούσα έκδοση, δεν αποτελεί τίποτα λιγότερο από την αποθέωση αυτής της φαινομενικά παράδοξης ρήσης…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Στο «Ξύπνα, Ντενεκεδούπολη», τα ντενεκεδάκια αποφασίζουν να χτίσουν ένα σχολείο για να μάθουν γράμματα, γιατί όποιος ξέρει να διαβάζει καταλαβαίνει καλύτερα τι γίνεται γύρω του και δεν την πατάει, όπως την είχαν πατήσει εκείνα τόσες και τόσες φορές. Όμως οι καμινάδες που εμφανίζονται στην πόλη τους θέλουν να τα εμποδίσουν, να τα βάλουν να μαλώσουν και να κάψουν το σχολείο. Θα καταλάβουν τα σχέδια των καμινάδων τα ντενεκεδάκια και θα καταφέρουν να τις σταματήσουν; Με την θρυλική, πια, Ντενεκεδούπολη, η Ευγενία Φακίνου συνέβαλε στην καθιέρωση και στην ευρύτατη αποδοχή της παιδικής λογοτεχνίας ως μία πολύ σοβαρή υπόθεση.

Ο Χρήστος Βακαλόπουλος (1956-1993) αντιπαρέθεσε την πολιτική των χρόνων της Μεταπολίτευσης και την Ιστορία με το αίτημα της χαμένης αυθεντικότητας και ταυτότητας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 θα δημοσιεύσει τα μυθιστορήματα «Υπόθεση μπεστ σέλερ» (1980) και «Οι πτυχιούχοι» (1984), καθώς και τη συλλογή διηγημάτων «Νέες αθηναϊκές ιστορίες» (1989). Τα διηγήματα αυτά, είναι διαποτισμένα από την προβληματική και την οπτική του χαρισματικού συγγραφέα που ενώ ήταν νοσταλγικός απεχθανόταν τις μυθοποιήσεις του χαμένου χρόνου και πίστευε μόνο στο τώρα. Δυνατή γραφή, υψηλή αισθητική και τα περισσότερα εξ αυτών διαθέτουν και σήμερα «μια αντηλιά αιωνιότητας».

Ακολουθήστε τον Ντετέκτιβ Λότζικο και εξιχνιάστε μαζί απεχθείς δολοφονίες στον πρώτο τόμο της σειράς «Φονικά Αινίγματα». Αυτά τα μικρά χιουμοριστικά αινίγματα, μοναδικά στο είδος τους, σας προκαλούν να βρείτε τον ένοχο. Εξετάστε τα στοιχεία, ανακρίνετε τους μάρτυρες και χρησιμοποιήστε τη δύναμη της λογικής για να συμπληρώσετε τον πίνακα και να διαλευκάνετε το έγκλημα. Εφόσον λύσετε όλους τους γρίφους, θα ξεσκεπάσετε ένα μυστικό καλά θαμμένο. Γεμάτο εικόνες, κώδικες, χάρτες, χιούμορ και ίντριγκες, το βιβλίο περιλαμβάνει 100 γρίφους μυστηρίου και είναι σίγουρο πως θα ξυπνήσει τον ντετέκτιβ μέσα σας…

Όταν το μακάβριο αριστούργημα της Σίρλεϊ Τζάκσον δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό New Yorker προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις από οποιοδήποτε άλλο διήγημα στην ιστορία του περιοδικού. Επιστολές από αναγνώστες άρχισαν να συρρέουν στα γραφεία του περιοδικού, επιστολές τόσο θαυμασμού όσο και έντονης διαμαρτυρίας και αγανάκτησης. Δημοσιογράφοι πολιόρκησαν την Τζάκσον προκειμένου να αντλήσουν μια δήλωση ή ερμηνεία, όμως εκείνη απέφευγε τις συνεντεύξεις. Σε αυτά τα διηγήματα αποκαλύπτεται το λογοτεχνικό εύρος της συγγραφέως, μιας απαράμιλλης στιλίστριας του τρόμου, που ξέρει πώς να παίζει μαεστρικά με το αλλόκοτο, το φρικιαστικό αλλά και το αστείο.