Κανονικά θα έπρεπε να μιλάμε τον επόμενο μήνα γι’ αυτόν τον δίσκο, αλλά το αναπάντεχο leak του πολυαναμενόμενου (και πλέον πολυσυζητημένου) δίσκου της Björk, ανάγκασε την One Little Indian να επισπεύσει την ψηφιακή κυκλοφορία του, να συνάψει εκ νέου συμφωνίες με διανομείς και να τακτοποιήσει μια σειρά από άλλα άσχημα πράγματα που συνεπάγεται η πρόωρη διαρροή ενός δίσκου από μια τόσο βαριά υπογραφή. Welcome to the 21st Century.
Οι υπόλοιπες πληροφορίες που αφορούν την κυκλοφορία, είναι πασίγνωστες: ο γρήγορα ανερχόμενος μουσικός απ’ την Βενεζουέλα, Arca, μετά τον Kanye West και την FKA Twigs, συνυπογράφει την παραγωγή σχεδόν ολόκληρου του δίσκου και τη μουσική δύο τραγουδιών ενώ ο πολύς Haxan Cloak ανέλαβε τη μίξη. Τελευταίο και σημαντικότερο όμως, το Vulnicura είναι ένα break-up album που επισφραγίζει τη λήξη του γάμου της Björk με τον Matthew Barney, τον avant-garde καλλιτέχνη για τον οποίο είχε γράψει τη μουσική στο ανεκδιήγητο Drawing Restraint 9. Κι όταν λέω επισφραγίζει εννοώ περιγράφει πολύ αναλυτικά. Η Björk ξεκινά λίγο πριν το χωρισμό, συνεχίζει στο «μετά» για να καταλήξει στην δύσκολη επαναφορά. Κι όλα αυτά με ημερομηνίες, αναλύσεις κτλ. Κανείς δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του Matthew.
Η Björk δεν υπήρξε ποτέ μια συμβατική ερμηνεύτρια/μουσικός, ακόμα και στις χρυσές εποχές των Debut και Post δεν έγραφε ολοστρόγγυλα τραγούδια αλλά ιδιαίτερα διαμαντάκια που όσο συγγένευαν με το trip hop και την ποπ της εποχής (βλέπε “Human Behaviour”), άλλο τόσο έδειχναν τη διάθεσή της να πειραματιστεί με τη φόρμα (βλέπε “Cover Me”, “Headphones” και άλλα. Γι’ αυτό και ο καθένας που έχει υπάρξει πραγματικός οπαδός της τοποθετεί τον αγαπημένο του δίσκο της μέχρι το 2004 και το Medulla, μέχρι εκεί δηλαδή που ξεκινάει η περιπέτειά της με τον «βαθύ» πειραματισμό. Βγάζοντας έξω την σχεδόν ολοκληρωτική αποτυχία του μπερδεμένου Volta, η Björk δεν κατάφερε ποτέ να βρει τον τρόπο να ταιριάξει την απίστευτη και ιδιαίτερη φωνή της στους πιο χαλαρούς τόπους του πειραματισμού και κατά ένα μεγάλο ποσοστό παρέμεινε εγκλωβισμένη στις ιδέες που διέτρεχαν τις κυκλοφορίες της, αφήνοντας απέξω όλα τα υπόλοιπα: την ατμόσφαιρα, τη θέση της φωνής αλλά και την ίδια τη μουσική έμπνευση. Με άλλα λόγια, ακριβώς επειδή όσοι θέλουν να είναι κριτικοί δεν πρέπει να νομίζουν πως είναι και καλλιτεχνικοί διευθυντές, δεν βρίσκω κανένα πρόβλημα όταν η Björk αφήνει στην άκρη «τα τραγούδια» (όπως δεν έχω πρόβλημα με τους Radiohead να αφήνουν πίσω τις OK Computer μέρες τους, τον Κωνσταντίνο Β. την ηλεκτρονική μουσική, άσχετα αν εγκρίνω ή όχι το αποτέλεσμα). Το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός πως η Ισλανδή δεν έβγαλε ούτε έναν πραγματικά καλό δίσκο τέτοιας υφής (ακόμα κι αν υπήρχαν διάφορες στιγμές άξιες λόγου. Κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει τώρα με την επιλογή του Haxan Cloak (που έχει κυκλοφορήσει δύο σπουδαία άλμπουμ την τελευταία τετραετία) αλλά, γιατί όχι, και του Arca, ακόμα κι αν δεν βρήκα τίποτα εντυπωσιακό στο υπερεκτιμημένο, περσινό ντεμπούτο του. Τουλάχιστον, εκτός απ’ αυτό το κομμάτι.
“Moments of clarity are so rare/I better document this”. Με αυτό το στίχο ξεκινάει ο δίσκος και το “Stone Milker” που αποτελεί μια πρώτη αφορμή για τις συγκρίσεις με το Vespertine, οι οποίες είναι αρκετά εύστοχες, τουλάχιστον στο πρώτο μισό του Vulnicura, όπου τα άπειρα έγχορδα φτιάχνουν ένα ιδανικό πλαίσιο για το προσωπικό ημερολόγιο της Björk. Η τριάδα που ακολουθεί, αποτελεί την καλύτερη που έχει στήσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια, ξεκινώντας απ΄ το “Lion Song” και την πολύ καλή δουλειά στην παραγωγή απ’ τον Arca. Το κεντρικό θέμα του δίσκου αλλά και η κορυφαία post-Vespertine στιγμή της, το καλύτερο της κομμάτι δηλαδή εδώ και σχεδόν 15 χρόνια, βρίσκεται στο δεκάλεπτο “Black Lake”, το πιο επιθετικό τραγούδι που έχει γράψει ποτέ («You have nothing to give/your heart is hollow»). Είναι και το τελευταίο σημείο που δικαιολογείται η παρουσία του Haxan Cloak που εναλλάσσει στη μίξη το βάθος των εγχόρδων με αυτό του ρυθμού με αντίστοιχα εντυπωσιακό τρόπο που τραγουδάει η Björk. Είναι ένα τραγούδι δύο ταχυτήτων και η έλλειψη αρμονίας είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του, το στοιχείο που δίνει την ορμή που το χαρακτηρίζει.
Από αυτό το σημείο και μετά όμως, ο δίσκος χάνει την αιχμή του, μοιάζει σα να ξεκινάει απ’τα ην αρχή, προφανώς γιατί η Björk περνάει στο επόμενο στάδιο που ακολουθεί –ευτυχώς- ένα χωρισμό, το στάδιο της ανάκαμψης. Τα τραγούδια που ακολουθούν το “Black Lake” είναι ένας αχταρμάς φωνητικών, εγχόρδων και αδιάλειπτων beats, μια ακόμα άκρως αποτυχημένη προσπάθεια της Björk να αποφύγει την περιχαράκωσή της σε ένα πλαίσιο με αποκορύφωμα το “Atom Dance” στο οποίο συμμετέχει ο Antony Hegarty και για να το πω απλά, απαιτεί περίσσευμα αντοχής για να το ακούσεις ολόκληρο κι ακόμα περισσότερο θάρρος για να φθάσεις στο τέλος του δίσκου. Για να βρεις τρόπο να το αποδομήσεις, ούτε συζήτηση.
Όπως και να προσεγγίσεις το δίσκο ή ακόμα και την συνολική πορεία της, η Björk δεν είχε ποτέ έλλειμμα ειλικρίνειας στα τραγούδια της και στους στόχους της, είτε αναφέρεσαι στις παιχνιδιάρικες πρώτες μέρες της, είτε σε αυτές που ακολούθησαν την ενηλικίωση της και την αφετηρία της σχέσης της με τον Barney, η οποία έχει άλλωστε καταγραφεί γλαφυρά στο “Cocoon” («you would have known that a boy like/ would approach a girl like me»). Ταυτόχρονα όμως, θα ήταν τουλάχιστον αφελές να περιμένεις πως θα γράψει μια συλλογή τραγουδιών με δάκρυα στα μάτια ή ακόμα περισσότερο, ένα δίσκο που θα κερδίσει μια θέση στο ασφυκτικά γεμάτο ράφι με τα break-up albums. Ξέρουμε καλά πια πως ότι κάνει αφορά πρώτα την ίδια και τις εμμονές της και μετά τους ακροατές της, ακόμα κι αν αυτοί είναι που αποζητούν την κάθαρση μέσα απ’ τα τραγούδια της.
Το Vulnicura κυκλοφόρησε ψηφιακά από την One Little Indian στις 20/1. Σε cd και βινύλιο θα βγει τον Μάρτιο.
