Κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου, κατά την διάρκεια των εορτασμών των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, τελείται το πανάρχαιο έθιμο των αναστενάριων όπου οι πιστοί πατούν ξυπόλητοι πυρωμένα κάρβουνα κρατώντας αγκαλιά το «αναστενάρι», το εικόνισμα δηλαδή που έχουν στα χέρια τους. Το έθιμο το συναντούσες αρχικά στην (σημερινή) Βουλγαρία μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους όταν και οι Αναστενάρηδες εγκατέλειψαν την περιοχή. Μετά τη συνθήκη της Λωζάννης και την ανταλλαγή πληθυσμών Τουρκίας-Ελλάδας-Βουλγαρίας, οι Αναστενάρηδες μετακινήθηκαν στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης όπου το έθιμο συνεχίστηκε αν και μπορείς να ισχυριστείς ότι πέρασε στην παρανομία. Η Εκκλησία τους απειλούσε με διωγμό γιατί το έθιμο έχει σαφή στοιχεία ειδωλολατρίας (οι Αναστενάρηδες πιστεύουν ότι το ίδιο το εικόνισμα-αναστενάρι είναι θείο), αν και οι ρίζες του εντοπίζονται στα διονυσιακά γλέντια. Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η τελετουργία πραγματοποιείται για πρώτη φορά δημόσια, με την Εκκλησία να καταδικάζει το έθιμο και να απαγορεύει την πρόσβαση των συμμετεχόντων στις ορθόδοξες τελετές. Τις τελευταίες δύο τρεις δεκαετίες οι σχέσεις τους έχουν κάπως ηρεμήσει αν και η Εκκλησία εξακολουθεί να το θεωρεί έργο του σατανά. Με λίγα λόγια, η φήμη που απέκτησαν οι αναστενάρηδες εκτός Ελλάδας μεταφράζεται σε πολύ κόσμο να παρακολουθεί το έθιμο και κατ’επέκταση να συνεισφέρει οικονομικά.
Δεν το γύρισα ξαφνικά στην ανθρωπολογία βέβαια. Πριν από λίγο καιρό, κυκλοφόρησε σε διπλό βινύλιο απ’την ετικέτα ΚΕΜΑΛ μια σπάνια ηχογράφηση της «τελετής» όπως είχε πραγματοποιηθεί το 1979 στις Σέρρες. Βγαλμένη απ’τα αρχεία του Κέντρου Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας (Κ.ΣΥ.Μ.Ε), αυτή η σπάνια ηχογράφηση είχε πρωτοκυκλοφορήσει απ’τις Echomusic και Editions Zero το 2008, αλλά εδώ ουσιαστικά διασώζεται, αφού τα μόλις 200 CDr είναι δύσκολο να τα εντοπίσεις πια. Ο Τάσος “Gizmo” Γαλανός ως γνήσιο vinyl junkie χρησιμοποιεί την εναλλακτική εταιρεία του (η επίσης εξαιρετική Berceuse Heroique είναι η άλλη) για να κυκλοφορήσει ένα πανέμορφο διπλό βινύλιο σε εξαιρετική τιμή που δεν οφείλουν να αποκτήσουν μόνο όσοι βρίσκουν συναρπαστικά τα πανηγύρια της Ικαρίας (το στοιχείο της «έκστασης» είναι περίπου το ίδιο), αλλά κι όσοι πανηγυρίζουν την Τσικνοπέμπτη ακούγοντας τα «απαγορευμένα» τραγούδια της Αποκριάς που έχει διασώσει η Δόμνα Σαμίου.
Η μεγάλη γοητεία του δίσκου ξεκινάει απ’τις ίδιες τις ηχογραφήσεις, οι οποίες ακριβώς επειδή είναι field recordings «ζωντανεύουν» το διονυσιακό κλίμα του γλεντιού. Διατηρώντας τους διαλόγους των συμμετεχόντων, τον ήχο του πυρακτωμένου κάρβουνου, και με τη λύρα και το ταμπούρλο να δημιουργούν το επαναλαμβανόμενο ρυθμικό μοτίβο, τα Αναστενάρια είναι κάτι παραπάνω από ιστορικό ντοκουμέντο. Έτσι κι αλλιώς, φαίνεται πως και ο ίδιος Γαλανός γοητεύεται αρχικά με την ίδια τη μουσική και η ιστορική πλευρά περνάει σε δεύτερη μοίρα, αφού καλώς ή κακώς η κυκλοφορία δεν συμπεριλαμβάνει σημειώσεις σχετικά με τους αναστενάρηδες.
Αντιθέτως, δημιουργεί πολύ σωστά μια νοητή γραμμή που ενώνει την παραδοσιακή μουσική με τη σύγχρονη ηλεκτρονική παραγωγή, προσθέτοντας ένα ξεχωριστό βινύλιο με δύο remixes απ’τους Pete Swanson και Vatican Shadow. Παρένθεση: έχει πολύ ενδιαφέρον αυτή ακριβώς η σύνδεση, κάτι που αντιλαμβάνεσαι απ’το πώς αντιδρούν σε αυτούς τους ήχους οι μη γηγενείς. Η πρώτη φορά που παρατήρησα κάτι τέτοιο ήταν στο ATP των Dirty Three, όταν οι Άγγλοι αντιμετώπισαν τη μουσική του Ψαραντώνη ως κάποιο άγνωστο σταρ της trance. Κάπως έτσι αντιλαμβάνεσαι και τα remix που περιλαμβάνονται εδώ, με τον Swanson να παίρνει μια λούπα της λύρας και να αντικαθιστά σταδιακά το ταμπούρλο με ένα αργόσυρτο industrial ρυθμό για να δημιουργήσει ένα κομμάτι που θα μπορούσε να είχε κυκλοφορήσει ο Vatican Shadow στην ετικέτα του, Bed of Nails. Και να ήταν και περήφανος. Ο τελευταίος προσεγγίζει διαφορετικά τα αναστενάρια, αποδομώντας τα σταδιακά. Ξεκινώντας από ένα ατόφιο απόσπασμα της παραδοσιακής μουσικής, προσθέτει παραμορφώσεις και στραπατσαρισμένους ρυθμούς για να φτιάξει ένα IDM αριστούργημα που δεν θα βρεις στον μέτριο περσινό του δίσκο.
Συνολικά, τα Αναστενάρια είναι μια απίστευτα προσεγμένη κυκλοφορία από έναν άνθρωπο που δείχνει πραγματική αγάπη για αυτό που κάνει, φροντίζοντας να δώσει στον μέγα Tobias Freund (aka Phobia, Tobias κτλ.) το mastering των remixes της κυκλοφορίας και στον Will Bankhead (αφεντικό της Trilogy Tapes) το φιλοτέχνημα αυτής της εξαιρετικής gatefold έκδοσης. Απ’τους πρώτους διαλόγους των παππούδων που κανονίζουν τα κεράσματα (ούζο, κρασί κτλ.) μέχρι την εξαιρετική, σχεδόν χορωδιακή εκτέλεση του παραδοσιακού Καναρίνι Μου Γλυκό, τα Αναστενάρια είναι μια σημαντική προσθήκη στη δισκοθήκη σας.
Καλό τσίκνισμα να έχουμε.
Δείτε βίντεο του Γεράσιμου Δομένικου στο χωριό των Αναστενάρηδων, Αγία Ελένη Θεσσαλονίκης το 2011, παραγωγής ThePrism.gr
Επίσης, «ιερή έκσταση», ένα φωτορεπορτάζ του Κωνσταντίνου Τσακαλίδη από τη FOSPHOTOS
