Ο Ρίμας Τουμίνας σε πρώτο πρόσωπο

Οταν υπήρχε η ΕΣΣΔ, η Λιθουανία ήτανε Δύση για τους Σοβιετικούς. Κι εμείς νιώθαμε εξωτερικό, δυτικοί. Σήμερα είμαστε πια στην Ε.Ε. και δεν υπάρχει πια η λάμψη που είχαμε. Γίναμε επαρχία της Ε.Ε., εκεί που ήμασταν η Δύση της ΕΣΣΔ, και δεν τους είμαστε πια καθόλου χρήσιμοι.

Εγώ ήμουνα εναντίον της ένταξής μας στην Ευρωπαϊκή ‘Ενωση. Υπήρχε μια ομάδα λιθουανών καλλιτεχνών, συνθέτες, σκηνοθέτες, συγγραφείς, ενάντια στην ένταξή μας. ‘Επρεπε να ζήσουμε 10 χρόνια εκτός Ε.Ε., ώστε να καταλάβουμε πρώτα ποιοι είμαστε, να αποκτήσουμε τη στοιχειώδη αυτογνωσία και μετά να ενταχθούμε σε μια νέα ένωση. Από τη Σοβιετική Ένωση περάσαμε κατευθείαν στην Ε.Ε.

Τώρα στη Λιθουανία είναι ήσυχα. Ομως, φοβόμαστε τους Ρώσους. Πρόκειται για μια υστερία που έχει επί τούτου δημιουργηθεί. Και, φυσικά, χρησιμοποιούν κι εμένα,λέγοντας ότι είμαι προδότης αφού εργάζομαι στη Ρωσία που είναι ο εχθρός. Όποτε επιστρέφω στη Λιθουανία εξοργίζομαι με όλη αυτή την πολεμική. Επρεπε να έχουμε κηρύξει την ανεξαρτησία μας. Να μην είμαστε ούτε στο ΝΑΤΟ, ούτε πουθενά.

Στη Ρωσία υπήρχε μια ολοσέλιδη συνέντευξή μου με τίτλο «Ο καλύτερος Ρώσος είναι ο Λιθουανός». Δεν ρωσοποιήθηκα. Δεν αφομοιώθηκα. Στην αρχή με κοιτούσαν οι Ρώσοι με καχυποψία, σαν να πήγα για να κατάστρέψω τη ρωσική λογοτεχνία και το ρωσικό πολιτισμό. Το κλίμα τούμπαρε και σήμερα οι Ρώσοι μου είναι σχεδόν ευγνώμονες.

Πρέπει να είσαι καμιά φορά ξένος για να βλέπεις από απόσταση ακόμα και τους κλασικούς ενός τόπου. Οι Ρώσοι αγαπούν τόσο πολύ τον Τσέχοφ που δεν βγαίνει τίποτα από τη σχέση τους μαζί του. Οπως συμβαίνει με τη σύζυγο που την αγαπώ τόσο πολύ που πλέον δεν κάνω σεξ μαζί της.

Οι Λιθουανοί είναι πιο κλειστοί, πιο προσεκτικοί, πιο ψυχροί από τους Ρώσους και σε πολλές περιπτώσεις δεν εμπιστεύονται εύκολα, αλλά αγαπάνε την ομορφιά. Ενας λιθουανός ηθοποιός έχει την ικανότητα για το αφηρημένο, κρατά απίσταση από το χαρακτήρα που υποδύεται. Ο Ρώσος πέφτει με τα μούτρα. Γι’αυτό τους πολεμάω τους ρώσους ηθοποιούς. Πρέπει να κρατάς λίγο απόσταση, να μην χάνεις το μυαλό με οράματα.

Ολοι αναρωτιούνται πως γίνεται μια τόσο μικρή χώρα, όπως η Λιθουανία, να έχει τόσους καλούς σκηνοθέτες. Μα εμείς το μόνο που ξέρουμε να παίζουμε είναι το θέατρο και το μπάσκετ.

Ο Πούτιν έχει έρθει στο Βαχτάνγκοφ μια φορά. Γενικά, είναι θεατρόφιλος. Ο ηθοποιός είναι ο ενδιάμεσος ανάμεσα στην εξουσία και στο λαό. Για τον Πούτιν λοιπόν η γνώμη των ηθοποιών, των καλλιτεχνών είναι πολύ σημαντική, πάντα τους ακούει. Σέβεται τους ανθρώπους των τεχνών, τους φροντίζει.

Εγώ πηγαίνω στο γιατρό που λέγεται Τσέχωφ. «Δώσε μου τη συνταγή», του λέω. Μου δίνει ένα έργο του, το ανεβάζω και γίνομαι καλά. Μαζεύω θυμό, θέλω να σκοτώσω όλο τον κόσμο και έρχεται ο Τσέχοφ, ο Λέρμοντοφ, ο Ιψεν και συνέρχομαι.

Εχω συναντηθεί με τον Πούτιν πέντε φορές. Δυστυχώς, όμως, σήμερα όλοι οι πολιτικοί γίναν ηθοποιοί. Μας παίρνουν το ψωμί μας. Κι ο Πούτιν είναι ένας πολύ καλός ηθοποιός. Εχει την προσωπικότητα ενός ηγέτη. Το 2000, μόλις είχε έρθει στην εξουσία, μου έδωσε ένα εθνικό βραβείο. Ημασταν 27 οι βραβευμένοι. Στεκόταν στην αίθουσα του Κρεμλίνου, κάτι μάς έλεγε, κάτι έπρεπε να του απαντήσουμε. Ο,τι είχαμε πει κι οι 27 την ώρα της βράβευσής μας το θυμόταν μετά και το επαναλάμβανε. Η μνήμη του με τρέλανε, αλλά ήταν πράκτορας.

Σε μια εφημερίδα εξέφρασα τη γνώμη ότι τη Μόσχα θα την άφηνα στην ησυχία της στα θέματα του πολιτισμού, και θα έριχνα το βάρος στη ρωσική επαρχία, να βοηθήσουμε να μην κλείνουν οι δραματικές και μουσικές σχολές, γιατί κλείνουν, ενώ το μεγαλύτερο ταλέντο της Ρωσίας εκεί βρίσκεται. Η επαρχία έχει το ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό για να τρέφει την καλλιτεχνική ζωή ολόκληρης της Ρωσίας.

Δεν θέλω να πεθάνω στη Ρωσία. Δεν έχει και χώρο! Θέλω να πεθάνω στη γη της γενέτειράς μου. Στη Μόσχα υπάρχει ένα νεκροταφείο στο οποίο θάβουν όλους τους σημαντικούς νεκρούς, αλλά δεν υπάρχει θέση πια εκεί πέρα για άλλον. Είναι «κλεισμένο». Δεν ξέρω αν δίπλα στον Τσέχοφ καταφέρουν και έστω στριμωγμένο να με χώσουν.

Ακόμα δεν έχω συνειδητοποιήσει τι είναι η Επίδαυρος. Αυτό που θα κάνω και σε αυτή ωστόσο είναι αυτό που ξέρω να κάνω σε ένα κλειστό θέατρο. Δεν θα βάλω περιττά πράγματα. Οταν πρωτοβρέθηκα στο χώρο σκέφτηκα πως δεν μπορεί να είναι αληθινός, ότι είναι γήπεδο ολυμπιακών προδιαγραφών, όχι θέατρο. Όταν βράδιασε κι άρχισε να γεμίζει μεταμορφώθηκε από γήπεδο σε θέατρο. Και τον «Οιδίποδα» τον δούλεψα όπως δουλεύω πάντα. Μπορεί να είναι κακό αυτό. Δεν ξέρω .

Οι Ελληνες ηθοποιοί έχουν μια πίστη, μια αθωότητα, μια παιδικότητα, αυτό που χάνεται από τους Ρώσους ηθοποιούς. Από την παιδικότητα όμως αντλεί το θέατρο.

Το θέατρο με σώζει πολύ συχνά. Αρχίζεις και γίνεσαι αγενής στη ζωή σου, σε καταλύζουν το μίσος, ο θυμός, η ανυπομονησία. Γίνεσαι σαν ζώο, πολύ άγριος, δεν αγαπάς κανένα. Το παθαίνουν αυτό οι άνθρωποι. Είναι μια αρρώστια και πρέπει να πας σε γιατρό. Εγώ πηγαίνω στο γιατρό που λέγεται Τσέχωφ. «Δώσε μου τη συνταγή», του λέω. Μου δίνει ένα έργο του, το ανεβάζω και γίνομαι καλά. Μαζεύω θυμό, θέλω να σκοτώσω όλο τον κόσμο και έρχεται ο Τσέχοφ, ο Λέρμοντοφ, ο Ιψεν και συνέρχομαι.

Δεν μπορεί να γίνει αποκλεισμός του θεάτρου απ΄τη ζωή. Πρέπει να υπάρχει στη συνείδησή μας ότι πνίγονται άνθρωποι στη Μεσόγειο, ότι έγινε πραξικόπημα στην Τουρκία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις πολιτικό θέατρο επί τούτου.

Στο θέατρο τρία υλικά πρέπει να υπάρχουν. Η μυρωδιά από τα παιδικά χρόνια, η γεύση απ΄το ψωμί και ο ήχος των αιώνων. Αν δεν υπάρχουν αυτά τα τρία συστατικά η παράσταση είναι αποτυχία.