Ντένης Ζαχαρόπουλος, ιστορικός και κριτικός της τέχνης, διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης.
Το ερώτημα «Τι Φεστιβάλ θέλουμε» μάλλον εννοεί τι Φεστιβάλ «θέλουν» όλοι όσοι είναι, έτσι κι αλλιώς, θεσμικά το ίδιο «το Φεστιβάλ»! Ρητορικά ερωτήματα και δικαιολογίες για να μοιράζεται η εξουσία και να παγιώνεται η μετριότητα! Χτες ψάχναμε για πυροσβέστες – και στη σημερινή περίπτωση έχουν βρεθεί άξιοι και σοβαροί που κέρδισαν τις εντυπώσεις και περιμένουμε να κριθούν για το αποτέλεσμα-, αλλά πώς θα σχεδιαστεί ένα Φεστιβάλ πέρα από τα συμφέροντα των μόνιμων εμπρηστών, που χρόνια τώρα ανάβουν φωτιές ελπίζοντας να οικοπεδοποιήσουν τον πολιτισμό; Πώς θα αλλάξει κάτι τη στιγμή που μένουν τα ίδια κέντρα εξουσίας ανέγγιχτα με όποια κυβέρνηση αναλάβει;
Τα χρόνια αλλάζουν. Ούτε οι νέοι ούτε οι γέροντες συνιστούν πολιτιστικές κατηγορίες. Η καλλιτεχνική ζωή της Ελλάδας είναι σήμερα ιδιαίτερα πλούσια και δυναμική, τόσο σ’όλη την επικράτεια όσο και διεθνώς. Ποιοι από όλους αυτούς τους ταλαντούχους καλλιτέχνες έχουν το ανάστημα – ή μπορεί με τις κατάλληλες προκλήσεις να το αποκτήσουν- ώστε να πάνε στην Επίδαυρο; Στο Ηρώδειο; Στην Πειραιώς; Ποιοι έχουν, όχι την εξουσία ούτε καν το δικαίωμα, αλλά το ήθος και το πάθος, την έμπνευση και το έργο; Ποιοι αναλαμβάνουν την ευθύνη και το ρίσκο να διδαχτούν στο σανίδι κι όχι να διδάξουν αφ’υψηλού μέσα από τη συνάντηση με τον τόπο και τη στιγμή; Ποιος ή ποιοι είναι σε θέση θεσμικά και καλλιτεχνικά να τους αναγνωρίσουν, να τους πιστέψουν, να τους εμπιστευτούν και να τους πλαισιώσουν μπρος σε τέτοια ευθύνη; Με ποιους όρους μπορεί να τους δοθεί η δύναμη κι η εμπιστοσύνη για να το κάνουν ελεύθερα και αβίαστα;
Αυτό μπορεί να είναι αληθινό Φεστιβάλ. Γι’αυτό χρειάζεται, χωρίς παζαρέματα και χωρίς μικροαστικούς ενδοιασμούς, εμπνευσμένους, ενήμερους, τολμηρούς, ενεργούς κι ανιδιοτελείς ανθρώπους. Μπορεί η πολιτική Αρχή να υποστηρίξει μια τέτοια θέση, αντί μονίμως να θέλει να τα έχει καλά με όλους και να καλύπτεται μπας και κριθεί η ίδια; Μπορεί να καταλάβει και να αποδεχτεί πως η τέχνη, ακόμα κι όταν κατακρίνεται, γίνεται για να προκαλεί τη συζήτηση και την αμφιβολία, για να προκαλεί τις αντιθέσεις, τις αντιδράσεις, τις συγκινήσεις κι όχι για να χαϊδεύει τους άρχοντες ή το γούστο; Τότε μόνο συζητάμε «τι φεστιβάλ θέλουμε!.»
Αυτό μπορεί να είναι αληθινό Φεστιβάλ. Γι’αυτό χρειάζεται, χωρίς παζαρέματα και χωρίς μικροαστικούς ενδοιασμούς, εμπνευσμένους, ενήμερους, τολμηρούς, ενεργούς κι ανιδιοτελείς ανθρώπους.
Προσπαθούν χρόνια τώρα να μας πείσουν πως τα Φεστιβάλ, τα θέατρα, τις ορχήστρες, τα μουσεία τα κάνουν οι υπουργοί και τα ΔΣ! Πως υπάρχει στατιστική αντίληψη για το «πόσο πολιτικό» είναι το θέατρο ή η τέχνη! Πως μετριέται το «πόσο ελληνικό» ή «πόσο διεθνές» πρέπει να είναι ένα φεστιβάλ: γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, μικρονοϊκές αντιλήψεις! Η τέχνη δεν γίνεται με στατιστικές. Αν το Φεστιβάλ είναι καλό είναι και ελληνικό και διεθνές, και αναγκαστικά πολιτικό – τόσο πολιτικό που θα έτρεμε η εξουσία, γιατί κλείνει τα παράθυρα της σκανδαλολογίας κι ανοίγει διάπλατα τις πόρτες του πολιτισμού. Μέχρι στιγμής βλέπω αίθουσες αναμονής και συχνά άξιους ανθρώπους, καλές προτάσεις και καλούς συντελεστές. Δεν βλέπω όμως κάτι που “να το θέλει” κάποιος, που να το οραματίζεται, να το ποθεί. Δε βλέπω ποιος είναι έτοιμος να πολεμήσει για να το πετύχει, και που να είναι σε θέση να εμπνεύσει μια κοινωνία και να σταθεί όχι εργαλειακά αλλά πνευματικά και καλλιτεχνικά, με όποιον τρόπο κι αν είναι η προσέγγισή του, στο ύψος μιας ουσιαστικής προσφοράς κι όχι μιας συμβιβαστικής τυπικής ή διαχειριστικής λύσης.
Αν μιλάμε για το μη χείρον βέλτιστο τότε το έχουμε πετύχει. Αν μιλάμε “τι θέλουμε”, αυτό δε θα προκύψει από όποιο λιβάνισμα θεσμικών παραγόντων -και το λέω με όλο το σεβασμό για όσους υπηρετούν την εκκλησία του λαού και συγκεντρώνονται για να συζητήσουν τα πλαίσια, αλλά δεν εμπιστεύονται ούτε και τους αφορά το θαύμα της τέχνης. Πρέπει κάποτε να συμφωνήσουμε πως άλλοι και για άλλους λόγους, ασχολούνται με τον «Άρτον και Θεάματα», και πως -σε ότι αφορά το Φεστιβάλ- χρειάζεται απλά, να δοθεί ο λόγος σε ανθρώπους που να τους αφορά το «Ψωμί και Κρασί» -που λέει κι ο Χέλντερλιν -γιατί μόνον έτσι μπορεί να γίνει θαύμα. Και η τέχνη το μπορεί! Μπορεί με βεβαιότητα και αποδεδειγμένα να κάνει θαύματα! Αυτά καλείται να προκαλεί, να αναγνωρίζει και να αναδεικνύει το Φεστιβάλ.
Απαντούν στις επόμενες σελίδες οι: Γιάννης Λεονταρής, Χρηστος Αγγελάκος, Άντζελα Μπρούσκου, Θεόφιλος Τραμπούλης, Γιάννης Αναστασάκης, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Βασίλης Νούλας, Βασίλης Μαζωμένος, Γιάννος Περλέγκας, Mαρία Μαγκανάρη, Ένκε Φεζολάρι, Βασίλι Κουκαλάνι, Λουίζα Κωστούλα (Violet Louise), Φωτεινή Παπαδοδήμα, Κώστας Κουτσολέλος