Όλοι όσοι έχουμε ζήσει σε πολυκατοικία έχουμε πολλές αναμνήσεις. Σαν μικρές καρτ-ποστάλ από μια παλιά Αθήνα, γεμάτες ήχους, μυρωδιές, στιγμές, ανθρώπους. Τους ήχους των γειτόνων, τις μυρωδιές που αναδύονταν στον φωταγωγό, τις σχέσεις που χτίστηκαν στις ταράτσες και τις αυλές. Οι πολυκατοικίες της Αθήνας είναι ο καθρέφτης της πόλης. Οι μικρόκοσμοι της ζωής.
Προσωπικά έχω ζήσει σε πολλές πολυκατοικίες και κάθε μία τους ήταν και ένα μικρό σύμπαν με τις δικές του ιστορίες, ακριβώς όπως και στην έκδοση “37 ιστορίες αθηναϊκών πολυκατοικιών”, που κυκλοφόρησε μόλις, σε επιμέλεια των Θωμά Μαλούτα, Νικολίνας Μυωφά, Δημήτρη Μπαλαμπανίδη και Ιφιγένειας Δημητράκου.
Θυμάμαι το διαμέρισμα σε ένα ισόγειο κάτω από την Πλατεία Αμερικής και τους συμμαθητές μου που πίστευαν ότι ήμασταν οι θυρωροί. Εκεί, οι γειτονικές φωνές μπλέκονταν με τον θόρυβο του δρόμου και το μικρό παράθυρο πάνω από τον καναπέ στο σαλόνι γινόταν το σημείο απόδρασης από την καθημερινότητα. Από εκεί κοιτούσα και λιγουρευόμουν τα εκλεράκια στο απέναντι ζαχαροπλαστείο και παρατηρούσα διερευνητικά τους ώριμους κυρίους που έμπαιναν σε ένα υπόγειο με κόκκινο φωτάκι στην είσοδο.
Μετά ήρθε ο Βύρωνας και από το ισόγειο βρεθήκαμε σε ένα ρετιρέ με απέραντη βεράντα. Η θέα από εκεί ήταν ένα ανοιχτό παράθυρο στην πόλη. Μια θάλασσα από ταράτσες, κεραίες και φώτα που αναβόσβηναν, κι εκείνες οι καλοκαιρινές νύχτες στη βεράντα, με το αεράκι να ανακατεύει τις κουρτίνες και να παίρνει τη μουσική από τα ηχεία μακριά.
Ακολούθησε το Χαλάνδρι που είχε περισσότερο πράσινο. Τα παράθυρα κοιτούσαν κήπους και τα πρωινά ήταν πιο ήσυχα. Την ηρεμία διέκοπταν τα γαβ-γαβ των σκύλων, τα μιάου-μίου των γατιών και το καλημέρισμα του κόκορα από μία κοντινή αυλή. Μετά, μια γκαρσονιέρα σε ταράτσα των Αμπελοκήπων και τα τελευταία χρόνια είμαι και πάλι στην Κυψέλη, σε μία πολυκατοικία του ‘50 στον πρώτο όροφο. Περίεργο πράγμα ο πρώτος όροφος. Από τη μία χαίρεσαι που δεν έχεις κανέναν από κάτω να σου φωνάζει για τη μουσική και τα βήματά σου, από την άλλη, τα καλοκαίρια, κάθε άνθρωπος που περνάει από το μικρό δρομάκι κάτω από τα παράθυρά σου ακούγεται τόσο δυνατά, λες και βρίσκεται μέσα στο σπίτι σου. Θα ακούσεις χωρισμούς, καυγάδες, τον απέναντι που τσακώνεται με τους οδηγούς που κλείνουν το γκαράζ του με τα αυτοκίνητά τους ή που φωνάζει δυνατά στην κουφή μάνα του, τις αδέσποτες γάτες που ζευγαρώνουν, τα γκολ από τις γύρω τηλεοράσεις. Και όταν τσιγαρίζεται κρεμμυδάκι από το διαμέρισμα του υπογείου, η μυρωδιά θα φτάσει μέχρι το υπνοδωμάτιό σου.
Κάθε πολυκατοικία που έζησα με έκανε να καταλάβω κάτι πιο βαθύ για την Αθήνα. Γιατί η πολυκατοικία δεν είναι μόνο ένα κτίριο. Είναι ο μικρόκοσμός μας, η αντανάκλαση των ζωών μας. Και αυτή η πόλη, με τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της, αποτυπώνεται πιο έντονα σε αυτές τις κατασκευές της αντιπαροχής που γεμίζουν τις γειτονιές.
Η νέα, λοιπόν, έκδοση του Ιδρύματος Ωνάση, έρχεται να φωτίσει αυτές ακριβώς τις ιστορίες. Μέσα από τις σελίδες της, οι αναμνήσεις, οι μαρτυρίες και οι εικόνες ξεδιπλώνονται, σχηματίζοντας ένα παζλ πολλών διαφορετικών ζωών και συνθηκών που αλλάζουν μέσα στον χρόνο. Η πολυκατοικία γίνεται πρωταγωνιστής, αλλά οι ένοικοί της είναι αυτοί που δίνουν ψυχή σε κάθε αφήγηση.
Οι ιστορίες, που είναι γραμμένες από 26 συγγραφείς, είναι σαν μία περιπλάνηση στην ιστορία της Αθήνας, με κάθε πολυκατοικία να έχει ένα κεφάλαιο. Οι αφηγήσεις συνδυάζονται με φωτογραφίες, σχέδια και οικοδομικούς κανονισμούς, δημιουργώντας ένα πολύπλευρο έργο που είναι τόσο καλλιτεχνικό, όσο και επιστημονικό, και δεν διαβάζονται απαραίτητα με τη σειρά που έχουν τοποθετηθεί στο βιβλίο, αλλά και με μια πιο ελεύθερη “περιήγηση”.
Για την έκδοση πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με σημερινούς και ορισμένους παλαιότερους κατοίκους και επαγγελματίες, που ήταν πρόθυμοι να καταθέσουν μαρτυρίες και τεκμήρια για την ιστορία και τη ζωή της πολυκατοικίας στην οποία διαμένουν ή/και εργάζονται. Οι μαρτυρίες του “δείγματος” αφηγητών και αφηγητριών έδωσαν στην έρευνα πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις διαδρομές και τις στρατηγικές επιλογές των ανθρώπων που κατασκεύασαν και διαχειρίστηκαν το οικιστικό απόθεμα της Αθήνας.
«Ο κύριος Τέλης δεν είναι πια διαχειριστής. Από τότε που χάσαμε τη γυναίκα του, παραιτήθηκε. Κανείς δεν ήθελε να αναλάβει. Εμένα, βέβαια, δεν με ρώτησαν. Τι να πω, ίσως πρέπει να είσαι ιδιοκτήτης για να έχεις κάποια δικαιώματα. Τη διαχείριση πήρε μια εταιρεία. Μας αφήνει συνέχεια τυπωμένα σημειώματα στο ασανσέρ, τι να κάνουμε, τι να μην κάνουμε, πώς να το κάνουμε κ.ο.κ. “Μια χαρά, ησυχάσαμε. Καλύτερα έτσι” μου λέει μια μέρα ο Αποστόλης. Η κυρία Ελευθερία, όμως, -η γυναίκα του κυρίου Τέλη, του παλιού διαχειριστή, η διαχειρίστρια, δηλαδή (καθώς η διαχείριση γίνεται με κάποιον τρόπο οικογενειακό εγχείρημα)- μου έριχνε σημειώματα κάτω από την πόρτα και με προσκαλούσε για την “πιο νόστιμη φασολάδα της ζωής σου” – έτσι μου έγραφε.»
Το βιβλίο μάς ταξιδεύει σε διαφορετικές περιοχές της ευρύτερης Αθήνας: Πατήσια, Κυψέλη, Βικτώρια, Εξάρχεια, Γκύζη, Αμπελόκηποι, Σύνταγμα, Κολωνάκι, Παγκράτι, Κουκάκι, Νέος Κόσμος, Καλλιθέα κ.ά. Οι μαρτυρίες αποτυπώνουν τις αλλαγές που έχουν συμβεί στην κοινωνία μας, από τις παλιές εποχές της κλειστής οικογένειας και των σχεδόν αμιγώς “ελληνικών” νοικοκυριών, μέχρι τη σημερινή ποικιλομορφία ενοίκων ή ιδιοκτητών. Από εργένηδες, φοιτητές, μονογονεϊκές οικογένειες και ζευγάρια όλων των μορφών, μέχρι οικονομικούς μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, πρόσφυγες από την Ασία και την Αφρική, καθώς επίσης και ξένους υπηκόους «αναπτυγμένων» χωρών της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.
Φυσικά και η πολυκατοικία είναι ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης. Είναι ένας χώρος όπου οι μυρωδιές από διαφορετικές κουζίνες, οι ήχοι από τα ραδιόφωνα και οι φωνές των παιδιών μπλέκονται σε ένα πολύπλοκο, αλλά γοητευτικό σύνολο. Είναι εκεί όπου γεννήθηκαν φιλίες, οι άνθρωποι βρήκαν καταφύγιο ή τσακώθηκαν, αλλά στην τελική, τόσοι και τόσοι διαφορετικοί χαρακτήρες κατάφεραν να συγκατοικήσουν δίπλα-δίπλα. Το βιβλίο εμβαθύνει και στις σχέσεις γειτονίας, στις προκλήσεις της συγκατοίκησης, ακόμα και στις αλλαγές στο δημογραφικό προφίλ των ενοίκων και μας κάνει να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με την πόλη, τους χώρους και τους ανθρώπους της.
Καθώς διάβαζα τις ιστορίες, ανακάλυψα κομμάτια του εαυτού μου και θυμήθηκα την αξία που έχουν οι μικρές, καθημερινές στιγμές, αλλά και το πώς η ζωή στις πολυκατοικίες που έζησα, διαμόρφωσε την προσωπικότητά μου. Πόσο όμορφη είναι η αίσθηση του να ανήκεις σε έναν χώρο, ακόμα κι όταν αυτός δεν είναι δικός σου, πόσο έντονη είναι η ανάγκη να βρεις κοινό έδαφος με τους άλλους και να φτιάξεις τον δικό σου μικρόκοσμο μέσα στο μεγάλο αστικό χάος και φυσικά… η αξία του να κρατήσεις όλες αυτές τις αναμνήσεις σαν τον συνδετικό σου κρίκο με την ίδια την πόλη.
Η έκδοση του Ιδρύματος Ωνάση για την πολυκατοικία, το κτίριο που έγινε το σήμα κατατεθέν μιας ολόκληρης εποχής, διατίθεται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία και στο Onassis Shop στο ισόγειο της Στέγης.
Διαβάστε περισσότερα εδώ.
