Ηλιοβασίλεμα έφτασα, ηλιοβασίλεμα αποχαιρέτησα την αγαπημένη Ερμούπολη και καθώς η εικόνα της απομακρυνόταν μέσα σε πορτοκαλί και γαλάζια χρώματα, ένιωθα ήδη την ανάγκη να την ξανανταμώσω. Ιδιαίτερο νησί η Σύρος, γεμάτο μυρωδιές από διαφορετικές κουλτούρες, γεμάτο ιστορίες από διαφορετικούς πολιτισμούς, ένα συναπάντημα Ανατολής και Δύσης, καθολικών και ορθόδοξων, Ελλήνων, Ενετών και Οθωμανών, αρχόντων, πειρατών και προσφύγων, καλλιτεχνών και μαστόρων, ρεμπετών, κλωστοϋφαντουργών και ξυλοναυπηγών -και για αυτό ακριβώς κατάλληλος τόπος για να φιλοξενεί ποικίλες και ποικιλόμορφες εκφράσεις τέχνης. Όταν το Animasyros, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων που στάθηκε η αφορμή για αυτό το ταξίδι, γεννήθηκε εκεί πριν από 17 χρόνια, ίσως κανείς -είτε από τους ιδρυτές του είτε από τους τοπικούς φορείς- να μην ήταν σίγουρος αν θα έστηνε το σπίτι του μόνιμα στο νησί. Όμως ο τόπος, φύλακας της παράδοσης αλλά και με βλέμμα ανοιχτό στο μέλλον, αγκάλιασε αμέσως την παιχνιδιάρικη, ανήσυχη φιγούρα του ΑνιμαΣπύρος. Του κυκλαδικού ειδωλίου με τα χαρακτηριστικά ιντελεκτουέλ γυαλιά, μασκότ του φεστιβάλ που ακτινοβολεί τόσο το πνεύμα του όσο και την αγάπη του για την περήφανη αρχόντισσα του Αρχιπελάγους (παλιά ονομασία του Αιγαίου), Σύρο. Και να που τώρα ενηλικιώνεται, έχοντας πίσω παιδικά και εφηβικά χρόνια αξέχαστα, από τα πρώτα αβέβαια βήματά του ως εκείνα που έβαλε το δικό του ισχυρό σημάδι στην ανάπτυξη γενικώς του κινουμένου σχεδίου στην Ελλάδα. Το οποίο τώρα πια ταξιδεύει και διακρίνεται και έξω από τα σύνορα -και, είναι γεγονός, το Animasyros έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτό.

«Δεν συνειδητοποιώ παρά μόνο σε οριακές στιγμές ότι γενικώς έχουμε κάνει κάτι σημαντικό. Για εμάς τους ίδιους όμως, είναι πραγματικά πολύ σημαντικό αυτό το φεστιβάλ. Γιατί για εμάς αυτό είναι το “παιδάκι μας”», μου έλεγε ο πρόεδρος του φεστιβάλ Βασίλης Καραμητσάνης που μαζί με την καλλιτεχνική διευθύντρια Μαρία Ανεστοπούλου και την συντονίστρια της Αγοράς Μαρινέτα ΜΑΚ Κρητικού, το έφεραν στον κόσμο πριν 17 χρόνια. «Το φεστιβάλ μεγάλωσε μαζί με εμάς, χωρίς να το καταλάβουμε. Κάθε χρόνο προσθέταμε πράγματα κι ακόμη προσθέτουμε, αυξάνονταν οι φίλοι του, αριθμητικά και ποιοτικά. Στα πρώτα 5-6 χρόνια στο νησί, κατάλαβα ότι ήρθε για να μείνει», σημείωνε καθώς κατεβαίναμε, πάντα παρέα με τον ΑνιμαΣπύρο, την υπέροχη μαρμάρινη σκάλα του Πνευματικού Κέντρου της Ερμούπολης, στέγη της Αγοράς, πλάι στο λαμπρότερο ίσως Δημαρχείο της Ελλάδας –έργο του Τσίλλερ–, πάνω στην πλατεία Μιαούλη. «Και το κατάλαβα βαθιά» συνέχισε, «όταν είδα ότι η Συριανή κοινωνία αγκάλιασε θερμά τον θεσμό. Το βλέπεις στις τελετές έναρξης και λήξης -έρχονται και το στηρίζουν ακόμη και άνθρωποι που δεν ασχολούνται με πολιτιστικά, οπτικοακουστικά ή animation…». Κι όντως έτσι είναι.

Στην Αυλή του θεάτρου Απόλλων για ένα ποτό και πολλές συζητήσεις μετά τις προβολές.

Μία εβδομάδα γεμάτη πολλές και σημαντικές ταινίες, ποικίλες δράσεις, χαμογελαστούς ανθρώπους, σε καλοκαιρινή, ξένοιαστη ατμόσφαιρα με αύρα θαλασσινή. Πρωινά brunch, απογευματινά κοκτέιλ, βραδινά ποτάκια και στο ενδιάμεσο, ως βάλσαμο για να αντέχεις τα ξενύχτια, κάποιες γρήγορες βουτιές στα Αστέρια, την μικρή παραλία στα Βαπόρια, την πιο αριστοκρατική συνοικία της Ερμούπολης, κτισμένης πάνω στα βράχια και το πέλαγος από τους θαλασσανθρώπους της. Μια εβδομάδα που σε έκανε να ξεχνάς τι γίνεται παράλληλα στον πραγματικό κόσμο που βράζει στο αίμα του πολέμου. Αλλά παράλληλα, πέρα από τις ανέμελες στιγμές που τόσο ανάγκη έχουμε, μια εβδομάδα που σε έβαζε, με αξέχαστες εικόνες και ενδιαφέρουσες κουβέντες, να σκεφθείς ακριβώς σε τι κόσμο ζούμε και πώς να συμβάλλουμε, ακόμη και μέσα από τα ειρηνικά χωράφια της τέχνης, μπας και επιτέλους τον αλλάξουμε. Μια εβδομάδα σε χρώματα και ρυθμούς της Μαύρης Ηπείρου, καθώς η φετινή διοργάνωση είχε ως κεντρικό αφιέρωμα την Αφρική, γνωρίζοντάς μας με λεπτομέρειες, μέσα από ένα πρόγραμμα 40 ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, παρουσιάσεις δημιουργών και συζητήσεις με καλεσμένους καλλιτέχνες, τη δυναμική, την καινοτομία και την ποικιλία της στο κινούμενο σχέδιο. Από την Αίγυπτο, το Μαρόκο και τη Γκάνα ως την Ουγκάντα, τη Νότια Αφρική και την Ακτή Ελεφαντοστού. Η ζεστασιά του αφιερώματος «Αφρική: μία ήπειρος κινουμένων σχεδίων» προκαλούσε συγκίνηση αλλά και συλλογισμούς που έμπαιναν στην πρώτη γραμμή παρακολουθώντας τα τεράστια προβλήματα, τη φτώχεια, τη μετανάστευση, την δύσκολη ζωή που αφηγούνταν οι ζωγραφιστοί “ήρωες”.

“Yellow Fever” της Ng’ Endo Mukii -ή οι συνέπειες των Ευρωπαϊκών προτύπων ομορφιάς, όπως διαδίδονται από τα ΜΜΕ και τη διαφήμιση, στις Αφρικανές γυναίκες. Μία από τις ταινίες του αφιερώματος στην Αφρική.

Με 261 ταινίες -πολλές βραβευμένες ανάμεσά τους- από 50 χώρες, κύλησε το φεστιβάλ κι ευτυχώς οι προβολές στο αγαπημένο ιστορικό θέατρο Απόλλων –αυτή τη μινιόν Σκάλα του Μιλάνου– ή στην σύγχρονη Αίθουσα Βαλμά –που παραχωρήθηκε από το Επιμελητήριο Κυκλάδων, από φέτος συνδιοργανωτή του φεστιβάλ μαζί με τον Δήμο Σύρου Ερμούπολης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου-, ήταν σχεδόν δίπλα ώστε να προλάβεις να δεις όσο το δυνατόν περισσότερες. Γιατί η αλήθεια είναι πως ακόμη και στο σύντομο περπάτημα από τα ξενοδοχεία ως τις αίθουσες προβολών, συχνά καθυστερείς, καθώς στο δρόμο σε συνεπαίρνουν τα θαυμάσια νεοκλασικά, τα στενά καλντερίμια με τις σκάλες που καταλήγουν στην θάλασσα, οι καγκελόπορτες με τα λουλούδια, τα κρυμμένα ταβερνάκια στα σοκάκια. Στη δική μου βόλτα, στάση καθημερινή έστω για ένα λεπτό, στο Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με την κατανυκτική ατμόσφαιρα, έργο Ψαριανών προσφύγων που ξέφυγαν από τη σφαγή των Οθωμανών 200 χρόνια πίσω, για να θαυμάσω ξανά και ξανά τον εκπληκτικό ομώνυμο  πίνακα της πρώιμης περιόδου του Ελ Γκρέκο –Δομήνικου Θεοτοκόπουλου ακόμη τότε. Αδυναμίες είναι αυτές και τις κατάλαβε και ο ΑνιμαΣπύρος.  

Ο φίλος ΑνιμαΣπύρος με την αφρικανική του μάσκα.

Άλλωστε και ο ίδιος από μόνος του σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί σε όμορφα και χαρακτηριστικά σημεία του τόπου, από το αρχοντικό Κοή στην Ερμούπολη –μόνιμος υποστηρικτής του φεστιβάλ ο Σταύρος Κοής, οικογένειας με ρίζες στα Ψαρά, ξεναγεί ο ίδιος τους επισκέπτες-, ως την Μονή Πατέρων Καπουκίνων στην μοναδική Άνω Σύρο με τη θέα που κόβει την ανάσα, τα δαιδαλώδη σοκάκια, τον μεσαιωνικό οικισμό και το μουσείο του Μάρκου Βαμβακάρη ή ακόμη στην πανέμορφη έπαυλη Τσιροπινά στην Ποσειδωνία και στην πλατεία Φοίνικα πάνω στη θάλασσα. Παντού γίνονται δράσεις και εκδηλώσεις. Το φεστιβάλ είπαμε, αγαπάει τον τόπο και ο τόπος το φεστιβάλ -σχέση άρρηκτη, αμφίδρομη και ουσιαστική. Το νιώθεις βλέποντας στην πλατεία Μιαούλη τα πιτσιρίκια να παίζουν, να κάνουν ποδήλατο, να κυνηγιούνται και παράλληλα να ρίχνουν περισσότερες ή λιγότερες ματιές στην ταινία που παίζει στην φουσκωτή οθόνη, μπροστά στα σκαλιά του Δημαρχείου –έχει σημασία να περνάει το πνεύμα του σινεμά μέσα τους ακόμη και σε ώρα παιχνιδιού. Πόσο μάλιστα όταν παίζουν ταινίες όπως «Ο Φαραώ, ο κλέφτης και η πριγκίπισσα» του Michel Ocelot ή άλλων σημαντικών Ευρωπαίων δημιουργών που αποτίουν φόρο τιμής στην Αφρική. Ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι πετάνε από χαρά, βγαίνοντας από το VR Lounge στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, έχοντας αποκτήσει διαδραστικές εμπειρίες και γνώσεις πάνω στις νέες παγκόσμιες τάσεις του κινηματογράφου και κάνοντας πειραματισμούς με σύγχρονα εργαλεία animation και ζωγραφικής.

Αφρικανικές μάσκες στα παράθυρα του ιστορικού θεάτρου Απόλλων. © Έφη Παπαζαχαρίου

Το Animasyros έχει κάθε χρονιά αξιόλογα εκπαιδευτικά εργαστήρια για όλους, μικρούς, εφήβους, φοιτητές, ενήλικες, ΑμεΑ και τρίτη ηλικία, σε διάφορα σημεία για διευκόλυνση όσων συμμετέχουν: στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στα ΚΑΠΗ, στο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο στην Ερμούπολη αλλά και στην Έπαυλη Τσιροπινά. Ξεχωριστή θέση φυσικά φέτος είχαν τα εργαστήρια κατασκευής αφρικανικών μασκών –μα πόσο απολαυστική διαδικασία! Ο ΆνιμαΣπύρος εννοείται, φορούσε ανελλιπώς τη δική του που έφτιαξε για τη φετινή εντυπωσιακή του εμφάνιση ο δημιουργός του Πέτρος Χριστούλιας! Επίσης άκρως ενδιαφέρον όμως και το τριήμερο εντατικό εργαστήριο για φοιτητές animation/multimedia και νέους επαγγελματίες, πάνω στη συγγραφή σεναρίων και το storyboarding, με εισηγητές την διεθνώς αναγνωρισμένη animator Joanna Quinn και τον παραγωγό και σεναριογράφο Les Mills, αμφότερους υποψήφιους για Όσκαρ.

Οχτώ διαγωνιστικά τμήματα με 118 ταινίες κι ένα Διεθνές Πανόραμα για να πάρουμε μέσα από αυτό ακόμη καλύτερη γεύση του τι γίνεται παγκοσμίως στο κινούμενο σχέδιο, με έργα πρωτότυπα, κατά κύριο λόγο με κοινωνικά θέματα, όπως η κλιματική κρίση, γέμισαν τις οθόνες του φεστιβάλ. Παράλληλα με τρία ακόμη θεματικά αφιερώματα, πέρα από το μεγάλο για την Αφρική, στα animation της Σλοβακίας, του Μεξικού, της Τσεχίας –το τελευταίο ειδικά στο εξαιρετικό παιδικό κινούμενο σχέδιο που διαθέτει, σε συνεργασία με το ιστορικό Zlín Film Festival. Και βέβαια το αφιέρωμα «A little Drama in Animapride» που επιμελήθηκε ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης διαλέγοντας ταινίες με LGBTQI+ περιεχόμενο από τη σοδειά των σχετικών προβολών στο φεστιβάλ, τα τελευταία χρόνια. Πρόγραμμα που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας, καθώς οι δυο διοργανώσεις συνεργάζονται – περιελάμβανε και τις ελληνικές «12 Όψεις του Θόλου» της Άννα Μαρίας Λεβέντη και «Δίδυμες Φλόγες» του Νικόλα Χαραλάμπους.

Από τις πιο ωραίες στιγμές της διοργάνωσης, η παρουσίαση των Ελλήνων δημιουργών από τον Γιώργο Καπουτζίδη στα, ανοιχτά για το κοινό που γέμισε την αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου, Greek Animation Talks της Αγοράς τα οποία διοργανώθηκαν με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για δεύτερη χρονιά, με σκοπό την ενδυνάμωση του ελληνικού animation. Χαλαρός, με χιούμορ και έμπνευση, ο δημοφιλής ηθοποιός-σεναριογράφος παρουσίασε τους δημιουργούς του επίσημου διαγωνιστικού προγράμματος που μίλησαν για τη δύσκολη διαδικασία δημιουργίας και παραγωγής των projects τους, καταφέρνοντας να φτιάξει ατμόσφαιρα και να σβήσει την αμηχανία κάποιων που ίσως δεν ένιωθαν άνετα μιλώντας σε τόσο κόσμο για το έργο τους.

Στο Ελληνικό Διαγωνιστικό πρόγραμμα με ταινίες μικρού μήκους θα θέλαμε, η αλήθεια είναι, περισσότερη ποικιλία που ίσως όμως να μην υπήρχε στη φετινή σοδειά. Κάποιες ταινίες που βασικά υποστηρίζουν τραγούδια και βρίσκονται περισσότερο στο χώρο του βίντεο κλιπ, θα μπορούσαν να ανήκουν ίσως σε μία ξεχωριστή κατηγορία, καθώς όντως αξίζει να τις δούμε. Ανάμεσα στις δώδεκα ταινίες, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, το δεκαεξάλεπτο «74» του Χαράλαμπου Μαργαρίτη, μια πρωτότυπη αναδρομή σε όσα συνέβησαν στην Κύπρο με την τουρκική εισβολή το 1974 και το μόλις επτάλεπτο «Underground» του Γιάννη Χριστοφόρου, βασισμένo στο ομώνυμο διήγημα της Νάγιας Κουτρουμάνη, με μουσική του Ted Reglis και τη φωνή του Αλέξανδρου Λογοθέτη. Μια πανέξυπνη ταινία που αν και φαίνεται να μιλάει για το θάνατο, μιλάει για τη ζωή. Δικαίως επιλέχθηκε κι έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο επίσημο πρόγραμμα του Διεθνούς Φεστιβάλ του Annecy, του μεγαλύτερου φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων στον κόσμο, ενώ πήρε βέβαια και το βραβείο του ελληνικού διαγωνιστικού τμήματος στο Animasyros.

Στην τελετή λήξης στο θέατρο Απόλλων. © Inbulb Photography-Alexandros Petrakis

Ενδιαφέρουσα και εποικοδομητική επίσης η συνεργασία του Animasyros με την Camera Zizanio, την παράλληλη διοργάνωση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους: οι προβολές βραβευμένων ταινιών λιλιπούτειων δημιουργών και εφήβων από την Πορτογαλία, τις ΗΠΑ και την Κίνα, που βραβεύτηκαν στην περσινή διοργάνωση στον Πύργο, έδωσαν ισχυρό δείγμα της διεθνούς Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας, όπως και η συνάντηση με τον ταλαντούχο Ιρλανδό Max Hendrickson τον οποίο παρουσίασε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της δράσης, Μανώλης  Μελισσουργός. Ενθουσιασμένος ο συμπαθέστατος νεαρός δημιουργός από την εμπειρία του στη Σύρο όπου προβλήθηκαν τρεις ταινίες του, μου έλεγε τα επόμενα βήματά του στο μέλλον, πάνω στο πλοίο του γυρισμού στον Πειραιά.

Ανάμεσα στα βραβεία και τα δρώμενα της τελετής λήξης, ξεχωριστή αναφορά και στη μικρού μήκους «Ενενήντα δεύτερα για την Αρλέτα». Ένα τρυφερό animated biopic που χαρτογραφεί με χρήση μικτών τεχνικών ανιμέισον μια φανταστική διαδρομή της αξέχαστης ερμηνεύτριας-τραγουδοποιού στα αγαπημένα της Εξάρχεια. Με φόντο το ευαίσθητο τραγούδι της «Τα μικρά παιδιά», σε νέα εκτέλεση από τον στενό της φίλο, τραγουδοποιό Γιώργη Χριστοδούλου –ο οποίος το ερμήνευσε και live. Η ταινία αποτελεί την πέμπτη της σειράς «Ενενήντα Δεύτερα» -που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον ραδιοφωνικό σταθμό Μελωδία 99,2– όπου ανερχόμενοι σκηνοθέτες δημιουργούν ταινίες animation αφιερωμένες σε Έλληνες που σημάδεψαν την ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, πλαισιωμένες από ένα εμβληματικό κομμάτι τους.

Κηλίδα στη διοργάνωση, η συνεργασία με την πρεσβεία του Ισραήλ στο αφιέρωμα «Το Μωσαϊκό του Νότου», που μάλλον δεν μπορούσε να ακυρωθεί, παρά το γεγονός ότι το φεστιβάλ στις 18/9 είχε ανακοινώσει ότι «μετά από σοβαρή σκέψη και κατόπιν των εκτεταμένων αντιδράσεων από φορείς και άτομα, ιδίως στο νησί της Σύρου, αποφάσισε να διακόψει τη συνεργασία του με την Πρεσβεία του Ισραήλ στην Ελλάδα με στόχο την ακώλυτη διοργάνωση του φετινού φεστιβάλ». Η πρεσβεία του Ισραήλ την ώρα που συμβαίνει η γενοκτονία στη Γάζα, δεν χωράει σε τόπους τέχνης.

Συντελεστές, καλεσμένοι, εθελοντές και φίλοι στην οικογενειακή φωτογραφία του Animasyros, μπροστά στην Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Σύρου – Σχολή Πλοιάρχων. ©Inbulb Photography-Alexandros Petrakis

Το ANIMASYROS powered by ΔΕΗ, το μεγαλύτερο Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων στην Ελλάδα κι ένα από τα 20 κορυφαία του είδους στην Ευρώπη, έκλεισε τη μεγάλη γιορτή του στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, με πιο πλούσιο πρόγραμμα από ποτέ, με περισσότερους από 100 επαγγελματίες καλεσμένους από 20 χώρες και μια Αγορά που ανάμεσα σε πολλά άλλα, εγκαινίασε νέα συνεργασία με το International Animation Film Market (MIFA) του Φεστιβάλ του Annecy. Ο ΑνιμαΣπύρος πριν μας χαιρετήσει, ξεκινώντας ήδη ετοιμασίες για το λαμπρό πάρτι της ενηλικίωσής του στο δαντελένιο νησί, του χρόνου, μας πήγε με πηδηματάκια χαράς στην άκρη της πόλης του Ερμή, για την «οικογενειακή» φωτογραφία των φίλων και των συντελεστών, κραταιό “έθιμο” του φεστιβάλ την ημέρα λήξης του. Συνήθως στα σκαλιά του «Απόλλωνα», φέτος μπροστά από την Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Σύρου – Σχολή Πλοιάρχων, το «κλικ» της μικρής μασκότ ακούστηκε σαν μουσική ως μέσα βαθιά στο πέλαγος, κάτω από τον γαλανό, ηλιόλουστο, κυκλαδίτικο ουρανό.