15 χρόνια λειτουργίας έχει διανύσει η Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης «Εντροπία» του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, που φιλοξενεί άτομα με βαρύ αυτισμό και νοητική υστέρηση. Στη μέριμνα για την ψυχοκοινωνική τους υποστήριξη περιλαμβάνεται και η ένταξή τους στην ευρύτερη κοινότητα του Χαϊδαρίου. Με τη συνδρομή του προσωπικού ή των οικείων τους, οι ένοικοι κάνουν βόλτες στα πάρκα της γειτονιάς, επισκέπτονται καφενεία, ταβέρνες και ζαχαροπλαστεία, πηγαίνουν στο κομμωτήριο, στην εκκλησία ή για ψώνια στο σούπερ μάρκετ. Παράλληλα, συμμετέχουν σε δράσεις, όπως σε εκείνες του Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης ΑΜΕΑ του Δήμου Χαϊδαρίου.
Όλη αυτή η προσπάθεια προσαρμογής και κοινωνικοποίησης που έχει καλλιεργηθεί εντός των χρόνων λειτουργίας της Μονάδας, συμβάλλει ζωτικά στη λειτουργικότητα και τη μείωση της απομόνωσης των ευάλωτων ωφελούμενών της. Ετοιμάζεται όμως να ανατραπεί από τα σχέδια της διοίκησης του Νοσοκομείου για τη μεταστέγασή του στην περιοχή Φυλή, στο Ζεφύρι.
Η απόφαση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Ο Ενιαίος Σύλλογος Εργαζομένων του νοσοκομείου, η επιστημονικά υπεύθυνη της Μονάδας, η διευθύντρια ψυχίατρος και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΨΝΑ, σύσσωμη η θεραπευτική-πολυκλαδική ομάδα, συγγενείς και δικαστικοί συμπαραστάτες των ωφελούμενων, έχουν χαρακτηρίσει «αντιεπιστημονική και επικίνδυνη» την εν λόγω μετακίνηση, ενώ έχει γνωμοδοτήσει αρνητικά το Επιστημονικό Συμβούλιο του ΨΝΑ καθώς και η Επιτροπή Έρευνας του κτιρίου στον Δήμο Φυλής για την καταλληλότητα του χώρου.
Η απόφαση του Δ.Σ. του Νοσοκομείου για τη μετακίνηση της Μονάδας βασίστηκε στη λογική ότι «οι ένοικοι του οικοτροφείου Εντροπία […] δεν έχουν εξόδους και, στην περίπτωση που πραγματοποιηθεί κάποια, αυτή γίνεται με όχημα» – πράγμα το οποίο ο Ενιαίος Σύλλογος Εργαζομένων διαψεύδει κατηγορηματικά.
Εν αναμονή των εξελίξεων για την τύχη του Ειδικού Οικοτροφείου, οι ειδικοί καθιστούν σαφές ότι η εν λόγω απόφαση πρέπει να αναιρεθεί στο βαθμό που δεν λαμβάνει υπόψη της σαφή επιστημονικά δεδομένα, αφού αποφασίστηκε «χωρίς νόμιμο λόγο, εντελώς αυθαίρετα και κατά παράβαση των αρχών της αποασυλοποίησης και της κοινωνικής επανένταξης των ασθενών», η μεταστέγασή της σε περιοχή αποδεδειγμένα «ακατάλληλη για την ύπαρξη και λειτουργία Μονάδας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης».
Για το ζήτημα και την τύχη των ωφελούμενων μίλησε στην Popaganda η κα. Γεωργία Μυλωνάκη, μέλος της Ειδικής Επιτροπής Προστασίας Δικαιωμάτων των Ψυχικά Ασθενών:
«Το προηγούμενο ΔΣ του Δαφνίου, προσπάθησε να εντάξει σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ την ενοικίαση του κτιρίου στο Ζεφύρι, όπου έχει προβλεφθεί να γίνει η μεταστέγαση της Μονάδας. Τελικά, δεν πέρασε στο ΕΣΠΑ, ωστόσο το κτίριο είχε ενοικιαστεί για 6.000 ευρώ/μήνα. Παράλληλα, υπήρξε ένα άλλο πρόβλημα με τον ξενώνα «Νεφέλη», του οποίου το μισθωτήριο συμβόλαιο έληξε και δεν βρέθηκε δομή για να μεταφερθεί. Έτσι, αυτή τη στιγμή φιλοξενείται μέσα στο Δαφνί και θέλουν να μεταφέρουν τη «Νεφέλη» εκεί που στεγάζεται τώρα η Εντροπία (σ.σ. στο μισθωμένο κτίριο στο Χαϊδάρι), με αποτέλεσμα να ασκείται μεγαλύτερη πίεση».
«Πρόκειται για βίαιη κατεδάφιση της έως τώρα θεραπευτικής δουλειάς»
Όσο για τους λόγους για τους οποίους η μετακίνηση των ασθενών θα έχει αρνητικό αποτύπωμα στη θεραπευτική διαδικασία και την καθημερινότητά τους, η κα. Μυλωνάκη επισημαίνει πως τα άτομα με αυτισμό και άλλες μορφές νοητικής υστέρησης αποτελούν ένα ευαίσθητο τμήμα του πληθυσμού και είναι δυσπροσάρμοστα στις αλλαγές: «Θα διακοπεί η θεραπευτική δουλειά που έχει γίνει στο κομμάτι της ενσωμάτωσης στη γειτονιά, αφού οι ωφελούμενοι πραγματοποιούν εξόδους ως αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας. Η επανένταξη και η κοινωνικοποίηση τινάζονται στον αέρα. Πρόκειται για βίαιη κατεδάφιση της έως τώρα θεραπευτικής δουλειάς. Επίσης, εμείς ως Επιτροπή θα πάμε στο Ζεφύρι να κάνουμε την αυτοψία μας, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι υπάρχει αυξημένη παραβατικότητα στην περιοχή καθώς γίνεται διακίνηση ναρκωτικών ακόμα και μέρα μεσημέρι».
Παράλληλα με τις ενέργειες που αφορούν στην «Εντροπία», η Ειδική Επιτροπή Προστασίας στέκεται κάθετα αντίθετη στη μεταστέγαση οποιασδήποτε μονάδας ψυχικής υγείας του ΨΝΑ. Όπως αναφέρει η κα. Μυλωνάκη, το Δαφνί, που έχει 37 στεγαστικές δομές, «παρουσιάζει ένα υπαρκτό στεγαστικό πρόβλημα και πολλές φορές δεν ανανεώνονται τα συμβόλαια. Εμείς, ως Επιτροπή, θα κάνουμε μια γενικότερη προσπάθεια για την επίλυση του ζητήματος των στεγαστικών δομών και έχουμε σκοπό να πραγματοποιήσουμε συνάντηση με την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου, με στόχο να παραχωρηθούν κάποιοι χώροι, δεδομένου ότι η περιουσία του δημοσίου σε ακίνητα είναι πολύ μεγάλη. Αναμένουμε την απάντησή τους στο αίτημα για συνάντηση που έχουμε καταθέσει».
Η ίδια σχολιάζει πως, στο πλαίσιο του νομοσχεδίου για την Ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, «κρίνουμε αναγκαίο να στηριχτούν οικονομικά και να στελεχωθούν επαρκώς όλες οι δημόσιες δομές για την ψυχική υγεία που αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις, υποστελέχωση και burnout του υπάρχοντος προσωπικού από την υπερεργασία μέσα σε άσχημες συνθήκες».
Κομβικά αντίθετη στην προσπάθεια αποασυλοποίησης η μετεγκατάσταση της Μονάδας
Η Popaganda εξασφάλισε την Αναφορά την οποία υπογράφει η κα. Ελένη Μόλαρη (Επιστημονικά Υπεύθυνη του Οικοτροφείου «Εντροπία» και εκτελούσα χρέη Συντονίστριας Διευθύντριας του 10ου ΨΤΕ του ΨΝΑ). Στην αναφορά που απεστάλη στα μέλη της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, παρουσιάζονται αναλυτικά οι λόγοι για τους οποίους η μετακίνηση της δομής και των ενοίκων αντιτίθενται στη ζωτικής σημασίας προσπάθεια για αποϊδρυματοποίηση.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «Οι ένοικοι του οικοτροφείου είναι άτομα με βαρύ αυτισμό και νοητική υστέρηση, στον εξατομικευμένο θεραπευτικό σχεδιασμό των οποίων προβλέπονται έξοδοι, οι οποίες πραγματοποιούνται με τη συνδρομή του προσωπικού ή των οικείων (συγγενείς/δικαστικοί συμπαραστάτες) σε τακτικά διαστήματα μέσα στην εβδομάδα. Στα 15 χρόνια λειτουργίας του Ειδικού Οικοτροφείου (έναρξη λειτουργίας το 2009) οι ένοικοι έχουν ενταχθεί – προσαρμοστεί στη γειτονιά (βόλτες στα πάρκα, καφενεία, ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία, κομμωτήριο, εκκλησία, σούπερ μάρκετ), καθώς και στην ευρύτερη κοινότητα του Χαϊδαρίου μέσω ποικίλων δράσεων, όπως το Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης ΑΜΕΑ του δήμου Χαϊδαρίου. Με αυτό τον τρόπο ενθαρρύνεται η δημιουργία κοινωνικών επαφών, βελτιώνεται η λειτουργικότητά τους και παράλληλα μειώνεται η απομόνωσή τους, που είναι γνωστό χαρακτηριστικό του αυτισμού.
Οι δεσμοί με την Κοινότητα της περιοχής είναι ισχυροί μετά από πολύ προσπάθεια και κόπο που έχει καταβληθεί στην πάροδο των χρόνων από όλη τη θεραπευτική ομάδα. Εξάλλου, αυτό ήταν και το βασικό επιχείρημα για να υπάρξει το οικοτροφείο από το 2009 και να μετακινηθούν οι ένοικοι στην κοινότητα (μέχρι τότε ήταν για πολλά έτη σε χρόνιο τμήμα του ΨΝΑ, τον γνωστό σε όλους «Παύλο»), στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης, στην οποία το ΨΝΑ συμμετείχε από την έναρξη υλοποίησής της».
Ακόμα, τονίζεται πως, «Το οίκημα που στεγάζεται το Οικοτροφείο Εντροπία, είχε επιλεχτεί αρχικά για τους εν λόγω ασθενείς, λόγω της γειτνίασης με την κεντρική μονάδα του ΨΝΑ, προκειμένου να υπάρχει εύκολη πρόσβαση για την απρόσκοπτη φροντίδα της σωματικής τους υγείας, γεγονός που καταστρατηγείται με τη συγκεκριμένη απόφαση. Η βίαιη μετακίνηση από το οικείο περιβάλλον (χώροι του οικοτροφείου, γειτονιά), το σπίτι τους ουσιαστικά, δε θα είναι χωρίς σοβαρότατες συνέπειες στην ψυχική τους υγεία (επιδείνωση συμπτωμάτων, παλινδρόμηση, απώλεια θεραπευτικών αποτελεσμάτων)».
