Δεν είναι μόνο το Κατάρ – Μιλήσαμε με τους ερευνητές: Πώς τα λόμπι καταπιεστικών καθεστώτων διεισδύουν στις Βρυξέλλες

Ήταν λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2020, όταν το Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών (Corporate Europe Observatory / CEO) δημοσίευε μια έρευνα που θα αναστάτωνε τους αστραφτερούς διαδρόμους των Βρυξελλών αλλά και τα εκθαμβωτικά παλάτια του Περσικού Κόλπου. Ο τίτλος ήταν «Η ολοένα μεγαλύτερη λεγεώνα λομπιστών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων υποστηρίζει τις φιλοδοξίες ‘μαλακής ισχύος’ τους στις Βρυξέλλες». Σύντομα, η συντάκτρια της έκθεσης, ερευνήτρια Κatharine Ainger, θα δεχόταν τηλεφώνημα από μία εκ των εταιρειών δημοσίων σχέσεων που είχαν αναλάβει να «σερβίρουν» στην καρδιά της Ευρώπης «καλογυαλισμένη» την εικόνα του απολυταρχικού αυτού καθεστώτος του Κόλπου. Δεν την απείλησαν μόνο με νομικές ενέργειες, αλλά της κούνησαν και το δάχτυλο, όπως η ίδια μας είπε. «Και το Κατάρ έχει πολύ μεγάλο λόμπι στην ΕΕ, απλώς το αγνόησες», της ανέφεραν.

Η ερευνήτρια βέβαια δεν είχε αγνοήσει το καταριανό λόμπι, ενώ με δική της έρευνα το CEO είχε αποκαλύψει κατ’ αποκλειστικότητα ότι στις Βρυξέλλες δραστηριοποιούνταν υπόγεια και το λόμπι ενός εκ των πιο αυταρχικών και αιματοβαμμένων καθεστώτων στον κόσμο, της Σαουδικής Αραβίας. Στην υπόδειξη «ναι, αλλά για το Κατάρ δεν λέτε τίποτα» από την εταιρεία που προωθούσε συμφέροντα των ΗΑΕ αντανακλώνταν μάλλον ο ιδιότυπος «Ψυχρός Πόλεμος» Κατάρ-ΗΑΕ.

«Νομίζω ότι από τότε [σσ: το 2017] που τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία συνασπίστηκαν με κάποιες άλλες χώρες για να επιβάλλουν εμπάργκο στο Κατάρ, τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα άρχισαν να πληρώνουν περισσότερα για λομπίστες στη Δύση -σε ΗΠΑ και Ευρώπη- ελπίζοντας ότι θα κερδίσουν μεγαλύτερη υποστήριξη», μου λέει μέσω Skype από τις Βρυξέλλες η συντάκτρια της προαναφερθείσας έκθεσης και αρχισυντάκτρια του CEO Katharine (Kat) Ainger (εφεξής Κατ Άινγκερ). «Έκτοτε, είδαμε τα ΗΑΕ να προσπαθούν να αναδειχθούν σε υπερδύναμη του λόμπινγκ», συμπληρώνει.

«Νιώθω πως ό,τι ανακαλύψαμε στην έρευνά μας ήταν μάλλον η κορυφή του παγόβουνου... Όπως διαπιστώσαμε με το σκάνδαλο του Κατάρ, πολλά συμβαίνουν κάτω από την επιφάνεια και, εκτός αν έχεις δύο χρόνια έρευνας να διαθέσεις και μια Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών, είναι δύσκολο ως μεμονωμένος πολίτης να βρεις αυτές τις πληροφορίες». 

Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: «Απολυταρχική σταθερότητα ή χάος»

Είναι το Qatar Gate λόγος για να «πέφτουν από τα σύννεφα» στις Βρυξέλλες; «Δυστυχώς, δεν εκπλαγήκαμε καθόλου. Για να είμαι πιο ακριβής, δεν εκπλαγήκαμε που γινόταν λόμπινγκ από τρίτη χώρα σε αυτό το επίπεδο, γιατί το είχαμε περιγράψει ήδη σε έκθεσή μας τον Ιανουάριο του 2015», μου λέει μέσω Skype από τις Βρυξέλλες ο Hans Van Scharen (εφεξής Χανς Βαν Σάρεν), ερευνητής και εκπρόσωπος Τύπου του CEO. «Περιγράφαμε λοιπόν 18 διαφορετικές περιπτώσεις καταπιεστικών καθεστώτων που έκαναν λόμπινγκ στις Βρυξέλλες για να καθαρίσουν την εικόνα τους». Ωστόσο, το σκάνδαλο του Κατάρ είναι ιστορικών διαστάσεων, παραδέχεται.   

Το CEO είναι μια μικρή οργάνωση έρευνας που εργάζεται εδώ και 25 χρόνια για να αναδεικνύει την προνομιούχο πρόσβαση και επιρροή των μεγάλων επιχειρήσεων και των λόμπι τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Όπως σημειώνουν, δεν δέχονται χορηγίες από ευρωπαϊκούς θεσμούς και επιχειρήσεις, ώστε να εργάζονται με ανεξαρτησία.

Ο Χανς εν τω μεταξύ μού σχολιάζει ότι εξεπλάγην από το πόσες παράλληλες θέσεις εργασίας διατηρούσε η ευρωβουλευτής Εύα Καϊλή, όπως τις παραθέτει η ίδια στη σελίδα της. «Είναι μέλος 10-15 διεθνών οργανισμών! Για εμένα, οποιοσδήποτε πολιτικός έχει παράλληλες δουλειές, δεν παίρνει τη δουλειά του ως ευρωβουλευτής στα σοβαρά», λέει. Γιατί, όχι μόνο δεν ηθικό, απλώς δεν προλαβαίνεις, τονίζει.

Screenshots από τη συνέντευξη μέσω Skype. Μπλέ: Κatharine Ainger – Πράσινο: Hans Van Scharen – Α/Μ: Δέσποινα Παπαγεωργίου

Όσον αφορά στα λόμπι αυταρχικών καθεστώτων, ήδη το 2019 ο αναλυτής ζητημάτων ασφαλείας καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου Αντρέας Κριγκ έγραφε ότι η Ευρώπη είχε εντοπίσει μεν την απόπειρα διείσδυσης του Κρεμλίνου, αλλά «έχει δώσει ελάχιστη προσοχή στη συγκαλυμμένη εκστρατεία επιρροής ενός ακόμα αυταρχικού παίκτη που προσπαθεί να διαταράξει τη φιλελεύθερη δημόσια συζήτηση στην πρωτεύουσα της Ευρώπης: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα».

Ποιος ο στόχος του λόμπινγκ στις Βρυξέλλες για τη χώρα που ο στρατηγός Τζέιμς Ματίς πριν γίνει υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ είχε χαρακτηρίσει ως «μικρή Σπάρτη»; Σύμφωνα με τους λονδρέζικους Times (δημοσίευμα 2019), o καθηγητής Κριγκ «πιστεύει ότι τα ΗΑΕ προσπαθούν να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι η ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών στις αραβικές χώρες θα απελευθερώσει ομάδες όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα». Τα ΗΑΕ είδαν την Αραβική Άνοιξη το 2011 ως «υπαρξιακή απειλή, τόσο για τα ίδια όσο και για τους δυνάστες ηγέτες των χωρών του Κόλπου γενικά», σημειώνει το CEO. Έτσι –συμπληρώνει- ξεκίνησαν να διαμορφώνουν το αφήγημα της «απολυταρχικής σταθερότητας», θέτοντας το απλοϊκό δίλημμα «είτε θα έχετε σταθερότητα χάρη στους αυταρχικούς ηγέτες των ΗΑΕ είτε με τον δημοκρατικό πλουραλισμό ρισκάρετε να επέλθει ισλαμική τρομοκρατία και χάος». Κάπως έτσι, υποστηρίζει το Παρατηρητήριο, τα ΗΑΕ επικαλούνται «αντιτρομοκρατική δράση» για να δικαιολογήσουν την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα και να υπονομεύσουν αντιπάλους τους όπως το Κατάρ με το πρόσχημα ότι υποθάλπουν την τρομοκρατία.

Τα ΗΑΕ βρίσκονταν στην 135^η θέση της «Λίστας Δημοκρατικότητας» του Economist για το 2022. Η χώρα διαθέτει επίσης κατάστικτο μητρώο όσον αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα. Μάλιστα, με ψήφισμά του τον Σεπτέμβριο του 2021, το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρότρυνε «τα κράτη-μέλη να μη συμμετέχουν» στην έκθεση Expo2020 που θα πραγματοποιούνταν στο Ντουμπάι μεταξύ Οκτωβρίου 2021 και Μαρτίου 2022 καθώς και τις διεθνείς εταιρείες να αποσύρουν τις χορηγίες τους, «προκειμένου να δηλώσουν την αποδοκιμασία τους για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα ΗΑΕ». Επιπλέον, η χώρα «διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στον συνασπισμό με επικεφαλής της Σ. Αραβία στον πόλεμο [της Υεμένης] και βοήθησε να πυροδοτηθεί αυτό που ο ΟΗΕ περιγράφει ως “τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο”», επισημαίνει το CEO.

Πίσω από τις κουίντες

Τι ακριβώς είχε αποκαλύψει όμως το CEO για τη «λεγεώνα λομπιστών» των ΗΑΕ στην ΕΕ;

Μεταξύ άλλων, είχε αποκαλύψει την ύπαρξη από το 2017 ενός συμβολαίου μεταξύ του κρατικού National Media Council των ΗΑΕ και της λονδρέζικης εταιρείας δημοσίων σχέσεων Project Associates. Η εταιρεία, με γραφείο στις Βρυξέλλες, είχε μεν εγγραφεί στο Μητρώο Διαφάνειας (Transparency Register, όπου εγγράφονται τα λόμπι) της ΕΕ, αλλά το National Media Council δεν εμφανιζόταν ως πελάτης της. Εμφανιζόταν όμως στο αυστηρότατο Μητρώο Λόμπι των ΗΠΑ, το Foreign Agents Registration Act / FARA.

Το συγκεκριμένο συμβόλαιο έδειχνε επιπλέον ότι «η Project Associates είχε αναθέσει υπεργολαβία στην αμφιλεγόμενη εταιρεία εξόρυξης δεδομένων και παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο SCL Social (“αδελφή” της πασίγνωστης Cambridge Analytica) για να επιτεθεί στον αντίπαλο των ΗΑΕ, το Κατάρ, μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των ΜΜΕ», σημειωνόταν στην έκθεση. Ακόμα ότι τα «έγγραφα του FARA δείχνουν ότι είχαν τοποθετηθεί δημοσιεύματα στον ευρωπαϊκό Τύπο, περιλαμβανομένου του εδρεύοντος στις Βρυξέλλες New Europe και της Independent» ως μέρος της δουλειάς του SCL τον Σεπτέμβριο του 2017.

Επιπλέον, σύμφωνα με το CEO, η εδρεύουσα στις Βρυξέλλες εταιρεία Westphalia Global Advisory, με φερόμενο κύριο πελάτη την πρεσβεία των ΗΑΕ στην ΕΕ στις Βρυξέλλες, δημοσίευσε το 2020 ανάλυση για την ανάγκη η ηγεσία των ΗΑΕ να αναπτύξει το όραμά της για «σταθερότητα» στον Κόλπο.

Σημειώνεται πως άλλη έρευνα, του γαλλικού OrientXXI (Οκτώβριος 2022) για τη διείσδυση του λόμπι των ΗΑΕ στη Γαλλία, επισήμαινε ότι το 2017 η Media Investment Corporation (Admic) του Άμπου Ντάμπι αγόρασε το 2% του Euronews σε περίοδο που το κανάλι «αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες». «Εν τω μεταξύ, εμφανίζονταν ολοένα και περισσότερα “ενθουσιώδη άρθρα για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και συγκεκριμένα για το Ντουμπάι”, όπως επισήμανε η Liberation στις 20 Νοεμβρίου 2020», τονιζόταν. 

Το «μυστηριώδες» Ινστιτούτο Bussola

Στην έκθεση του Παρατηρητηρίου για τα ΗΑΕ αναφέρεται ως «μυστηριώδες» ένα think tank. Πρόκειται για το Bussola Institute, ιδρυμένο τον Οκτώβριο του 2017 στις Βρυξέλλες, με διακηρυγμένη αποστολή «την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ χωρών του Περσικού Κόλπου και της ΕΕ, ειδικά σε πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά θέματα και θέματα ασφαλείας», όπως γράφουν στη σελίδα τους στο Facebook. Αναφέρουν ότι καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή του Κόλπου, «αλλά έπειτα ανακαλύπτεις ότι οι μόνοι που εργάζονται εκεί είναι από τα ΗΑΕ και οι μόνες εκδηλώσεις συνήθως οργανώνονται από ανθρώπους των ΗΑΕ», επισημαίνει η Κατ. «Οπότε, φαίνεται να συνδέονται θεσμικά μόνο με τα ΗΑΕ, σωστά;» ρωτώ. «Ναι», απαντά.  

Το Bussola Institute έχει χαρακτηριστεί από τον καθηγητή Κριγκ ως μέρος της «στρατηγικής πολέμου πληροφοριών στη Δύση» των ΗΑΕ. «Εάν δείτε τις εκδηλώσεις τους και τις λίγες δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα τους, γίνεται εμφανές ότι η εμμονή του Άμπου Ντάμπι με το πολιτικό Ισλάμ και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα συγκεκριμένα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της στρατηγικής του Bussola», έλεγε στους Times.

Προσπάθησα να επισκεφθώ τον ιστότοπο του Ινστιτούτου Bussola: Ο σύνδεσμος https://www.bussolainstitute.org/ όμως εμφανίζεται ανενεργός. Το επισημαίνω στην Κατ. Εκπλήσσεται. Με διαβεβαιώνει ότι υπήρχε ιστοσελίδα. «Ήταν εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ, που σημαίνει ότι είναι ακόμα ενεργοί ως οργάνωση λόμπινγκ. Δεν γνωρίζω αν απλώς δεν συντηρούν τη σελίδα ή αν από τότε που δημοσιεύσαμε διάφορα αποφάσισαν να την κατεβάσουν για να δρουν περισσότερο παρασκηνιακά», σχολιάζει. Μέσω του ψηφιακού αρχείου του Διαδικτύου Wayback Machine, διαπιστώσαμε ότι υπήρχε ιστοσελίδα του Bussola, με αναρτήσεις τουλάχιστον μέχρι τον Αύγουστο του 2022. 

Στο Μητρώο που διατηρεί για τα λόμπι το Παρατηρητήριο, το Bussola Institute εμφανίζεται να διατηρεί ενεργούς τρεις λομπίστες.

Πρόσφατη ένδειξη δραστηριότητας ήταν μια συνάντηση στις 2 Δεκεμβρίου 2022 εκπροσώπων του Bussola με τον πρέσβη του Κουβέιτ στο Βέλγιο και επικεφαλής αποστολής σε ΕΕ & ΝΑΤΟ Nawaf Alenezi, για την οποία ο πρέσβης έκανε σχετική ανάρτηση στο Twitter.  

Το Ίδρυμα διατηρεί σελίδες στο Linkedin και το Facebook (η τελευταία έχει να ανανεωθεί από το 2018), καθώς και κανάλι στο Youtube. Εκτός από την ιστοσελίδα, δεν εντοπίζεται πια και ο λογαριασμός του στο Twitter, στον οποίο παρέπεμπε το ίδιο το ινστιτούτο.

Σημειώνουμε ότι στους Times το 2019, εκπρόσωπος Τύπου του Bussola είχε αρνηθεί αφενός ότι πρόκειται για λόμπι αφετέρου ότι προωθεί θέσεις των ΗΑΕ και της Σ. Αραβίας. Πρόκειται για ερευνητικό κέντρο και εγγράφηκαν στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ για να διευκολύνεται η επαφή τους με αξιωματούχους των Βρυξελλών – υποστήριξε. Επιπλέον, είχε πει ότι το Bussola ιδρύθηκε και αρχικά χρηματοδοτήθηκε από ανθρώπους από τα Εμιράτα.

Οι πηγές χρηματοδότησης του Bussola δεν είναι γνωστές. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες του Μητρώου Διαφάνειας της ΕΕ, «από τις 20 Σεπτεμβρίου 2021, όσοι οργανισμοί δηλώνουν πως δεν είναι εμπορικού χαρακτήρα δεν είναι υποχρεωμένοι να εγγράφουν τον προϋπολογισμό τους για λόμπινγκ». Και προηγουμένως που ήταν υποχρεωμένοι, δεν το έκαναν, μου λέει η Κατ. Σύμφωνα με το Μητρώο Λόμπι του Παρατηρητηρίου, το Ινστιτούτο έχει δηλώσει μόνο τον προϋπολογισμό του 2018.

«Βαρύ πυροβολικό» στο Επίτιμο Συμβούλιο

Είναι εντυπωσιακή η ομάδα ηχηρών ονομάτων που φέρονται να πλαισιώνουν το Bussola.

Σύμφωνα με αναρτήσεις του 2018 του ιδρύματος στο Facebook, την έρευνα του 2020 του CEO, αλλά και ότι τους προσφώνησε παρουσία τους με αυτή την ιδιότητα ως ομιλητές webinar του Bussola τον Ιούλιο του 2020 ο γενικός γραμματέας του Ινστιτούτου Τζον Ντένεχι, το Επίτιμο Συμβούλιο/Τιμητική Επιτροπή (Honorary Board) του Bussola αποτελούνταν τουλάχιστον μέχρι τότε (δεν εντοπίσαμε επικαιροποιημένες πληροφορίες) από τον Ισπανό πρώην πρωθυπουργό Χοσέ Μαρία Αθνάρ (πρόεδρος), και (μέλη) τον πρώην γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Αντερς Φογκ Ρασμούσεν, την πρώην πρόεδρο της Ιρλανδίας Μέρι ΜακΆλις, τους πρώην πρωθυπουργούς της Γαλλίας Φρανσούα Φιγιόν και της Κροατίας Jadranka Kosor και την Ελληνίδα πρώην Επίτροπο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, πρώην υπουργό και πρόεδρο του Δικτύου Άννα Διαμαντοπούλου, η οποία τον Νοέμβριο του 2021 ορίστηκε πρόεδρος της Υψηλού Επιπέδου Επιτροπής της ΕΕ για το μέλλον του κοινωνικού κράτους, της κοινωνικής προστασίας και της εργασίας. Ένα από τα τελευταία αναρτημένα webinar του Bussola, στις 8 Δεκεμβρίου 2021, αφορούσε στο μέλλον της εργασίας: σε αυτό μίλησαν μεταξύ άλλων ο υψηλόβαθμος συνεργάτης της αμερικανικής εταιρείας συμβουλευτικών υπηρεσιών McKinsey Γιοργκ Σούμπερτ και η κ. Διαμαντοπούλου.

Το Bussola Institute εμφανίζεται ως κύριος εταίρος (μαζί με τον ΟΟΣΑ) στο Quadwa, μια κρατική πλατφόρμα των ΗΑΕ που αφορά στην εκπαίδευση. Στην ιστοσελίδα του Quadwa, η φερόμενη ως μέλος του Τιμητικού Συμβουλίου του Bussola Μέρι ΜακΆλις και ο γενικός γραμματέας του Bussola Τζον Ντένεχι εμφανίζονται ως ομιλητές του Quadwa, ενώ ως ομιλητές-επίτιμοι προσκεκλημένοι εμφανίζονται μεταξύ άλλων η κ. Διαμαντοπούλου, η υπουργός Παιδείας της Κολομβίας Μαρία Βικτόρια Ανγκούλο και η πριγκίπισσα Laurentien της Ολλανδίας.

Η κ. Διαμαντοπούλου μάς απάντησε πως υπήρξε μέλος της Τιμητικής Επιτροπής (Honorary Board) του Bussola Institute «η οποία συνεδρίαζε μία ή δύο φορές τον χρόνο» -όπως μας είπε- αλλά ότι δεν είναι πια μέλος της: «Μετά την αδρανοποίησή του κατά την διάρκεια της πανδημίας παραιτήθηκα αρχές του 2021», διευκρίνισε. Σε ερώτησή μας εάν στον βαθμό που την αφορά και μπορεί να γνωρίζει θεωρεί ότι ισχύουν δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία το Bussola διενεργεί λόμπινγκ για λογαριασμό των ΗΑΕ, η κ. Διαμαντοπούλου μας απάντησε: «Όχι δεν ισχύει. Βασικοί στόχοι ήταν η ανταλλαγή εμπειριών κυρίως σε θέματα ψηφιακής τεχνολογίας και Τεχνητής Νοημοσύνης καθώς και πολιτικές της ΕΕ που αφορούσαν νέες μορφές απασχόλησης και συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών». 

Μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, δεν είχαμε λάβει απάντηση από το Ινστιτούτο Bussola σε email μας για τη σημερινή σύσταση της Τιμητικής Επιτροπής του, αν κάνει λόμπινγκ για τα ΗΑΕ και ποιες οι πηγές χρηματοδότησής του.

«Το Ινστιτούτο Bussola είναι ένα ενδιαφέρον μοντέλο, γιατί πράγματι έκανε κάποιες σημαντικές έρευνες. Συναντάμε συχνά ιδρύματα-βιτρίνα, που απλώς κάνουν λόμπινγκ. Αυτό όμως ήταν πιο εξελιγμένο γιατί προσείλκυσε κάποιους καταξιωμένους ακαδημαϊκούς και ερευνητές. Φαινόταν πιο εξελιγμένο, γιατί τότε θα είχε πιο ευλογοφανές άλλοθι άγνοιας. Ήταν υβριδική η λειτουργία, έκανε έρευνα για την περιοχή, αλλά επίσης εμφανώς επιδίωκε στρατηγικούς στόχους», θα μου πει η Κατ. 

Ποιος είναι γενικά ο ρόλος ενός μέλους του Επίτιμου Συμβουλίου; ρωτώ την Κατ. Καταρχάς, να προσδίδει αξιοπιστία και κύρος, μου λέει. Έπειτα, έχοντας υψηλά πρόσωπα στο Επίτιμο Συμβούλιο, προσελκύεις άλλα υψηλόβαθμα πρόσωπα, «κάτι που συχνά σου δίνει ευκαιρίες για λόμπινγκ». Δεν είναι απαραίτητα αμειβόμενη θέση, αλλά συχνά υπάρχουν «ταξίδια στο εξωτερικό, προσκλήσεις σε εκδηλώσεις, ωραία ξενοδοχεία. Δεν μιλώ για τα συγκεκριμένα επίτιμα μέλη ΔΣ, καθώς δεν μπορώ να γνωρίζω. Γενικά στον ρόλο αναφέρομαι», τονίζει.

«Πριν λίγα χρόνια, εντοπίσαμε ένα think tank που είχε στηθεί από το Καζακστάν, και με παρόμοιο τρόπο με το Ινστιτούτο Bussola ισχυριζόταν ότι ήταν think tank για την περιφέρεια της Κεντρικής Ασίας, όμως όλοι οι άνθρωποι εκεί, όλη η έρευνα είχε βάση το Καζακστάν», μου λέει η Κατ. «Και είχαν στο ΔΣ τους ανθρώπους διακεκριμένους όπως ο [Βρετανός πρώην πρωθυπουργός] Τόνι Μπλερ, ο [Ιταλός πρώην πρωθυπουργός] Ρομάνο Πρόντι, ο Ισπανός πρώην πρωθυπουργός Χοσέ Μαρία Αθνάρ, ένα σωρό…»

«Ξεπλένοντας» τη  Σαουδική Αραβία στις Βρυξέλλες

Το 2019, το CEO είχε ρίξει άλλη μία «βόμβα»: Είχε αποκαλύψει ότι στις Βρυξέλλες δρούσε κεκαλυμμένα λόμπι της Σαουδικής Αραβίας. Σύμφωνα με την έκθεση του Παρατηρητηρίου, η εταιρεία MSL Brussels, μέρος του γαλλικού ομίλου ΜΜΕ Publicis Groupe, «είχε συμβόλαιο να εκπροσωπεί την κυβέρνηση του Βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας στην ΕΕ τουλάχιστον από τον Οκτώβριο του 2015» με αποστολή να «γυαλίσει» την εικόνα της, για παράδειγμα απορρίπτοντας κατηγορίες για σύνδεσή της με την τρομοκρατία, «ξεπλένοντας» το μητρώο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της και παρουσιάζοντάς τη ως σύμμαχο-κλειδί για τη Δύση.

Ωστόσο, «παρόλο που η MSL Brussels ήταν εγγεγραμμένη στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ, δεν είχαν περιλάβει τη Σαουδική Αραβία στη λίστα πελατών τους», σημείωνε η έκθεση. Και προσέθετε: «Δεδομένου πως το βασίλειο φημίζεται για τη βαρβαρότητά του, υπάρχουν πολλοί λόγοι που η MSL Brussels ήθελε να κρατήσει κρυφό αυτό το συμβόλαιο».

«Στην περίπτωση της έρευνας για τη Σαουδική Αραβία, πρόκειται για ένα παλιό συμβόλαιο που τώρα έχει λήξει με την MSL. Δεν γνωρίζω καν αν η MSL έχει ακόμα γραφείο στις Βρυξέλλες», με ενημερώνει η Κατ. Η εταιρεία –συμπληρώνει- είχε ισχυριστεί ότι είναι η μητρική εταιρεία της που εκπροσωπεί τη Σ. Αραβία. «Είναι κάπως σαν να λες στην εφορία ότι εργοδότριά μου είναι η μαμά μου. Δεν δηλώνεις κάτι, αλλά λες ότι το δήλωσες, είναι ευλογοφανές άλλοθι άγνοιας».  

Στο Παρατηρητήριο υποψιάζονται ότι ενδεχομένως κι άλλες εταιρείες ακολουθούν παρόμοια τακτική επειδή έχουν αμφιλεγόμενους πελάτες.

«Ανακάλυψα ότι όταν δημοσιεύω μια έρευνα, τότε η χώρα αναστατώνεται και απολύει τις εταιρείες δημοσίων σχέσεων», μου λέει η Κατ. «Σε μια προηγούμενη έκθεση του 2015, στην οποία εξέταζα τις περιπτώσεις 18 χωρών, περιλάμβανα το Αζερμπαϊτζάν. Ως αποτέλεσμα, όλες οι εταιρείες δημοσίων σχέσεων που εκπροσωπούσαν το Αζερμπαϊτζάν απολύθηκαν».

Γιατί δρουν με άνεση λόμπι αυταρχικών κρατών στην καρδιά της ΕΕ;

Το λόμπινγκ δεν είναι παράνομο. Όμως, αφενός πρέπει να γίνεται με διαφάνεια για να διασφαλίζεται η νομιμότητα και η δημοκρατία, αφετέρου τίθεται ηθικό ζήτημα όταν πρόκειται για λόμπινγκ αυταρχικών καθεστώτων.

«Μέχρι πέρσι, που μεταρρυθμίστηκε το Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ, λομπίστες για χώρες όπως το Κατάρ δεν ήταν υποχρεωτικό να δηλωθούν. Θεωρούνταν διπλωματικές σχέσεις», μου λέει ο Χανς. «Με τη μεταρρύθμιση του 2021, όλοι οι σύμβουλοι, οι λομπίστες, όσοι έχουν συμβόλαιο με μη ευρωπαϊκή χώρα και κάνουν λόμπινγκ για να προωθήσουν τα συμφέροντά της πρέπει να το διευκρινίζουν στο Μητρώο Διαφάνειας», προσθέτει. «Όμως, έχουμε την εντύπωση ότι απλώς δεν εγγράφονται», συμπληρώνει.

«Γιατί; Εδώ έχουμε ένα τεράστιο παράθυρο: Γιατί δεν είναι νομικά δεσμευτικό». Δηλαδή, δεν προβλέπεται καμία νομική επίπτωση για όποιον δεν εγγράφεται. Με τη μεταρρύθμιση απλώς απαγορεύτηκε στους μη εγγεγραμμένους να συναντούν υψηλόβαθμους αξιωματούχους. «Κατά τ’ άλλα, μπορείς μια χαρά να είσαι λομπίστας καταπιεστικών καθεστώτων και να εργάζεσαι παρασκηνιακά και δεν μπορεί να ασκηθεί δίωξη εναντίον σου γι’ αυτό. Κι εδώ είναι μια μεγάλη διαφορά με τις ΗΠΑ και το FARA τους, που δεν είναι μόνο νομικά δεσμευτικό, αλλά πρέπει να συμπληρώσεις ένα σωρό λεπτομέρειες όπως σε τι αφορά το συμβόλαιο, το ύψος του, τι εργασία αναλαμβάνεις στο πλαίσιό του, σε τι θέματα, πολλές πληροφορίες που απλώς δεν υπάρχουν στις Βρυξέλλες», μου λέει ο Χανς.

Γιατί η Κίνα ή η Σαουδική Αραβία για παράδειγμα «ξοδεύουν τόσα χρήματα για να επηρεάσουν τις ΗΠΑ και μηδέν για να επηρεάσουν τις Βρυξέλλες; Απλώς είναι πάρα πολύ απίθανο», μου λέει η Κατ, εννοώντας ότι στην ΕΕ τα ποσά ενδέχεται απλώς να μη δηλώνονται.

«Θυμάσαι την περίπτωση του Πολ Μάναφορντ στις ΗΠΑ; Πήγε φυλακή κυριολεκτικά επειδή δεν είχε εγγραφεί σωστά στο FARA για το λόμπινγκ που έκανε για το φίλα προσκείμενο στον Πούτιν καθεστώς Γιανουκόβιτς στην Ουκρανία», τονίζει η Κατ. «Χρησιμοποιούσε μια μικρή οργάνωση-βιτρίνα που είχε έδρα στις Βρυξέλλες, εγγεγραμμένη στο μητρώο των λόμπι στις Βρυξέλλες με προϋπολογισμό 10.000 ευρώ, αλλά διοχέτευε εκατομμύρια μέσω αυτής. Όμως, ποιος επέβαλε κυρώσεις; Ήταν οι ΗΠΑ γιατί δεν είχε δηλώσει σωστά τη δραστηριότητά του, ενώ στην ΕΕ είχαμε αποδείξεις ότι αυτό το όχημα λόμπινγκ πλαστογραφούσε όλες τις πληροφορίες, ο προϋπολογισμός ήταν λάθος, και δεν υπήρχε καμία απολύτως συνέπεια γι’ αυτό, σωστά;»

«Βολεύει» και την Ευρώπη το «ξέπλυμα»

Προσπαθούμε να ερευνούμε το λόμπινγκ από καταπιεστικά καθεστώτα, τονίζει ο Χανς, «αλλά είναι διαολεμένα δύσκολη δουλειά, γιατί υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία. Και ίσως όχι χωρίς λόγο, έτσι;»

«Τι εννοείς;» ρωτώ.

«Οι συνάδελφοί μου που ερευνούν θέματα ενέργειας και κλίματος έχουν δημοσιεύσει το τελευταίο εξάμηνο αρκετές εκθέσεις για το πώς η ΕΕ διαχειρίζεται την τρέχουσα ενεργειακή κρίση και πώς να απεξαρτηθούμε από το ρωσικό φυσικό αέριο. Λοιπόν, μάντεψε. Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη ικετεύουν το Κατάρ, ικετεύουν το Αζερμπαϊτζάν, ικετεύουν αφρικανικές χώρες, για να διασφαλίσουν τα τελευταία αποθέματα σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, σωστά;» μου λέει ο Χανς. «Ναι, είναι σημαντικό για τα καθεστώτα αυτά να καθαρίσουν την εικόνα τους, αλλά βολεύει κατά κάποιο τρόπο και την Ευρώπη υπό την έννοια ότι θα ήταν πολύ δύσκολο για μια δυτική εταιρεία να υπογράψει επιχειρηματικές συμφωνίες με μια χώρα που έχει απαίσια φήμη και φρικτές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων… Όπως ξέρεις, οι εταιρείες ενέργειας σε αυτές τις χώρες είναι ως επί το πλείστον ελεγχόμενες από ή συντασσόμενες με όσους έχουν την εξουσία [εκεί], έτσι δεν είναι;»

«Ποιος ο λόγος να αποκλείεις τον Πούτιν, να λες είναι απαίσιος, είναι καταπιεστικό καθεστώς, [όταν λες] θα πάμε και θα αγοράσουμε από όλα αυτά τα άλλα καταπιεστικά καθεστώτα;» τονίζει η Κατ, επισημαίνοντας την ανάγκη ανάπτυξης εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

Πάντως, πριν το Qatar Gate υπήρχε η πρόταση να ταξιδεύουν οι Καταριανοί στην Ευρώπη χωρίς βίζα, καθώς το Κατάρ αναγνωριζόταν ως «σημαντικός ‘οικονομικός εταίρος’» της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας. Με την ενεργειακή κρίση τώρα ήταν δύσκολο να αγνοήσουν τέτοια αιτήματα, επισημαίνει η Κατ. Όταν εξαρτάσαι από τέτοιο καθεστώς για κάτι, κάνεις τα «στραβά μάτια» στην απολυταρχική πολιτική του. Πολύ κρίσιμο για την ΕΕ είναι και το Μαρόκο -το οποίο φέρεται επίσης εμπλεκόμενο στο πρόσφατο σκάνδαλο- καθώς ανακόπτει στα σύνορά του τις μεταναστευτικές ροές προς στη Γηραιά Ήπειρο, συμπληρώνει. 

Προς το παρόν βέβαια αντί για αυστηρότερο έλεγχο, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (η πολιτική ομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο όπου ανήκει και η ΝΔ) στις 14 Δεκεμβρίου 2022 κατέβασε ψήφισμα να καταργηθούν τα Επείγοντα Ψηφίσματα του Ευρωκοινοβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, «μέχρι να διασφαλίσουμε με βεβαιότητα ότι η ακεραιότητα της διαδικασίας δεν παραβιάζεται από τρίτες χώρες όπως το Κατάρ», σημείωνε. Βρίσκουν δικαιολογία γιατί «ήθελαν έτσι κι αλλιώς να [τα] καταργήσουν», απαντούσε ο Ευρωβουλευτής των Πρασίνων Reinhard Butikofer, ενώ η πολιτική ομάδα Renew Europe επισήμαινε ότι «η σιωπή της Ευρωβουλής σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ακριβώς αυτό που ήθελε να επιτύχει ο χρηματισμός από το Κατάρ…»

Η Κατ Άινγκερ πάντως θεωρεί πως την ΕΕ «δεν την παίρνει» πλέον να μην εισάγει αυστηρότερα μέτρα για τα λόμπι, αφού και η Αυστραλία από το 2020 έχει νομοθετήσει μητρώο παρόμοιο με των ΗΠΑ, ενώ ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο, «γνωστό για τα ‘Πλυντήρια του Λονδίνου’, βρετανικές εταιρείες που ξεπλένουν δικτάτορες και καθεστώτα που παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα», όπως μου λέει, προωθεί στη Βουλή των Λόρδων μια «αμερικανικού τύπου» βάση δεδομένων. 

Η Κατ και ο Χανς εξουθενώθηκαν από τις αλλεπάλληλες συνεντεύξεις με δημοσιογράφους για το σκάνδαλο του Κατάρ. Είναι ελάχιστοι εξάλλου αυτοί που ερευνούν τη δράση των λόμπι στις Βρυξέλλες. Σε μια εποχή που το χρήμα «αγοράζει» πολιτική χωρίς να τίθενται καν αυστηροί κανόνες διαφάνειας, πόσο βαθύ πλήγμα καταφέρεται στη δημοκρατία;