«Για 12 χρόνια συνηθίσαμε την καταστροφή και την ασχήμια, εθιστήκαμε σε αυτήν και αποδεχθήκαμε την αισθητική της μιζέριας. Έπρεπε να έρθει η φετινή ολική καταστροφή για να πούμε όλοι μάζι ένα “φτάνει πιά”», γράφει το Παρατηρητήριο Αστικού Πρασίνου σε σχέση με το περιβαλλοντικό έγκλημα που συντελείται σε όλη τη χώρα. Από την Θεσσαλονίκη, μέχρι τα Χανιά, από τον βορρά μέχρι το νότο, τα δέντρα των πόλεων τεμαχίζονται ή κόβονται από τη ρίζα, προκαλώντας τις διαμαρτυρίες των κατοίκων, των οικολόγων και των γεωπόνων. Το αστικό πράσινο αφανίζεται από τον αστικό ιστό, χάρη σε ένα βάναυσο πετσόκομμα δέντρων, το οποίο έχει, εκτός από αστοχίες, και ορισμένες διαστάσεις παρατυπίας. Στο Κουκάκι, το Θησείο, το Ζάππειο, το πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνα, αλλά και σε πολλές γειτονιές της Αθήνας, οι εικόνες των δέντρων είναι τουλάχιστον ζοφερές.
Η Αθήνα είναι η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων που σχετίζονται με την έλλειψη πρασίνου, σύμφωνα με διεθνή έρευνα. Οι πόλεις της Ευρώπης θα μπορούσαν να αποτρέψουν έως 43.000 πρόωρους θανάτους ετησίως, αν ικανοποιούσαν τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφορικά με την ύπαρξη επαρκών χώρων πρασίνου κοντά στους κατοίκους.
Στην Ελλάδα, η πραγματικότητα σήμερα είναι διαφορετική. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις επισημαίνουν ότι η χρονική στιγμή που επιλέχθηκε για το κλάδεμα είναι καταστροφική για την αστική πανίδα, καθώς είναι η εποχή που πουλιά φωλιάζουν στα δέντρα.
Το θέμα έθεσε και η δημοτική παράταξη «Ανοιχτή Πόλη» επισημαίνοντας ότι: «Καθημερινά συσσωρεύονται παράπονα, από διάφορες γειτονιές, για κακοποίηση των δέντρων από εργολαβικά συνεργεία που λειτουργούν χωρίς επαρκή επίβλεψη και καθοδήγηση από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου, ενώ τα περισσότερα πάρκα και άλση της πόλης δίνουν εικόνα εγκατάλειψης».
Η Μαρία Γανωτή, πρόεδρος του Σωματείου Προστασίας και Περίθαλψης Άγριων Ζώων ΑΝΙΜΑ, δηλώνει στην Popaganda: «Όλα τα γεωπονικά συγγράμματα, ακόμα και οι οδηγίες που έχει εκδώσει στο παρελθόν το Υπουργείο Ανάπτυξης, λένε ότι ποτέ δεν κόβεις έτσι τα αστικά δέντρα, παρά μόνο τα παραγωγικά δέντρα, όπως οι πορτοκαλιές. Τα καλλωπιστικά όμως δεν κλαδεύονται έτσι. Το να κλαδεύεις ανθισμένο δέντρο είναι έγκλημα. Κανείς δεν θέλει να έχει δέντρο μπροστά στο σπίτι του, γιατί ρίχνει φύλλα, αλλά μας αρέσει όταν περνάμε δίπλα από τις νεραντζιές που αποτελούν μια όαση, μυρίζουν όμορφα και παρέχουν σκιά».
Είναι τρεις οι λόγοι που αυτή η πρακτική συνιστά έγκλημα, σύμφωνα με την πρόεδρο του ΑΝΙΜΑ. «Αρχικά, για τα ίδια τα δέντρα είναι γεωπονικά λάθος πρακτική. Δεύτερον, με την κλιματική αλλαγή, οι πόλεις υπερθερμαίνονται και το μόνο που μπορεί να τις σώσει είναι το δέντρο που παρέχει πράσινο και σκιά, όχι τα κλιματιστικά. Τρίτον και τελευταίο, η βιοποικιλότητα είναι κρίσιμη, όλα τα πουλιά και τα ζώα που φωλιάζουν στα δέντρα καταλήγουν στα πεζοδρόμια. Οι κάτοικοι μας φέρνουν μικρά κοτσυφάκια που βρίσκουν κάτω από κλαδεμένα δέντρα».
Ο Μάριος Φουρνάρης, Διευθυντής στην Αλκυόνη, τον Σύλλογο Περίθαλψης & Προστασίας Άγριων Ζώων στην Πάρο, σχολιάζει: «Στην Πάρο, το θέμα με τα δέντρα είναι τραγικό. Η Πάρος, ιστορικά, μέχρι τον μεσαίωνα, ήταν ένα δάσος, κατάφυτη από βελανιδιές. Στη συνέχεια, μπήκαν φωτιές, χρησιμοποιήθηκαν τα δέντρα για δόμηση, έγιναν πολλά. Το νησί πλέον είναι γυμνό από δέντρα, έχει θάμνους και χαμηλή βλάστηση. Οι Παριανοί μάλλον έχουν ένα μίσος για τα δέντρα που δεν παράγουν καρπούς. Πολύς κόσμος είναι με ένα πριόνι στο χέρι και πέρα από τα κουτσουρέματα, κάνουν κι ολοκληρωτικές κλοπές. Υπάρχει πρόβλημα με τα κλαδέματα που γίνονται από τους δήμους. Συγκεκριμένα, γίνονται υπερβολικά κλαδέματα την άνοιξη που τα δέντρα χρειάζεται να έχουν φύλλωμα για να αντιμετωπίσουν την ζέστη και την έλλειψη του νερού το καλοκαίρι, με αποτέλεσμα πολλές φορές τα δέντρα να πεθαίνουν. Επίσης, γίνεται πολύ έντονο κλάδεμα και σε εκείνα τα σημεία που το δέντρο είναι ευαίσθητο προς τις ασθένειες. Τα δέντρα θα έπρεπε να κλαδεύονται την περίοδο που κοιμούνται, αργά μέσα στο φθινόπωρο. Πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία και να γίνουν συντονισμένες προσπάθειες για την αλλαγή αυτή».
Θέλω να δηλώσω ότι αυτός ο τρόπος κλαδέματος δεν είναι ο επιστημονικά σωστός.
Επικοινωνήσαμε με τη Διεύθυνση Πρασίνου και Αστικής Πανίδας και τον κ. Δημήτριο Κυριακάκη: «Δεν γίνεται λάθος εποχή το κλάδεμα» ήταν η απόκρισή του. «Μέσα στη χειμερινή περίοδο γίνεται το κλάδεμα και φέτος παρατάθηκε λίγο, εξαιτίας των χαμηλών θερμοκρασιών». Ξέρουν όμως οι εργάτες τις ειδικές τεχνικές δενδροκομίας; «Οι εργολάβοι επιβλέπονται από τους γεωπόνους του δήμου. Υπάρχει μια πυραμίδα, δηλαδή, και υπάρχουν και οι γενικές οδηγίες που έχουν σταλεί. Τα κλαδέματα που γίνονται στην πόλη, γίνονται μέσα από μια αντίφαση: από τη μία για τις ανάγκες των δέντρων, από την άλλη για τις ανάγκες της πόλης. Για να μην εμποδίζουν τα υπόγεια και τα ισόγεια των δημοτών που παραπονιούνται ότι δεν έχουν φως. Ή γιατί κάποια δέντρα είναι σε στάδιο γήρανσης και χρειάζονται πιο αυστηρό κλάδεμα».
Ωστόσο, το 2019, ο ίδιος είχε σχολιάσει στην εφημερίδα Καθημερινή: «Θέλω να δηλώσω ότι αυτός ο τρόπος κλαδέματος δεν είναι ο επιστημονικά σωστός. Αναγκαζόμαστε να κλαδέψουμε με αυτόν τον τρόπο για μια σειρά από λόγους. Το ότι καταλήγουμε τελικά το αναγκαίο κλάδεμα να το κάνουμε με αυτόν τον αυστηρό τρόπο οφείλεται αποκλειστικά στην έλλειψη πόρων. Τα δένδρα θα έπρεπε να κλαδεύονται κάθε δύο ή τρία χρόνια και στην πράξη συνεχώς καταλήγουμε να τα κλαδεύουμε στα πέντε, έξι ή και επτά χρόνια… αποκλειστικά γιατί δεν έχουμε τους πόρους (ανθρώπινο δυναμικό και μηχανήματα) για να το κάνουμε νωρίτερα».
Όσον αφορά την αστική πανίδα και τους κινδύνους που διατρέχει με αυτές τις βάναυσες πρακτικές, ο κ. Κυρακάκης δηλώνει: «Είναι πολύ σπάνιο να γεννήσει το πουλί. Πού θα γεννήσει μέσα στην Πανεπιστημίου; Θα φωλιάσει το πουλί στους δρόμους της Αθήνας; Όχι ότι αποκλείεται, αλλά είναι πολύ μικρό το ποσοστό. Τα δέντρα στα πάρκα δεν κλαδεύονται καθόλου. Από τον αστικό ιστό, φέτος υπήρχε ο προϋπολογισμός να κλαδευτεί μόνο το ένα τρίτο των δέντρων της πόλης. Από εδώ και πέρα, σίγουρα τα κλαδέματα θα είναι πολύ πιο ήπια».
Η καταστροφή των αστικών δέντρων και των φωλιών των πουλιών ζωγραφίζει άλλη μια εικόνα ασχήμιας και δυστοπίας στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις ανά την Ελλάδα.
Δεν είναι μόνο ζήτημα αισθητικής όμως, η σκίασης των κατοίκων. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/147 για τη διατήρηση των άγριων πουλιών, ορίζεται στο άρθρο 5 ότι απαγορεύεται κάθε καταστροφή ή βλάβη των φωλιών και των αυγών των πουλιών.
Εν τω μεταξύ, η κοινωνία των πολιτών και άνθρωποι όπως η Μαρία Γανωτή βλέπουν να δημιουργείται ένα κίνημα υπεράσπισης των αστικών δέντρων. «Φαίνεται ότι τόσο καιρό πολλοί από εμάς είχαμε προσπαθήσει ατομικά να εξηγήσουμε στις υπηρεσίες πρασίνου των δήμων τον παραλογισμό του να εξαφανίζεις το φύλλωμα των δέντρων σε μια πόλη που ανεβάζει το καλοκαίρι πάνω από 40 βαθμούς και να μιλάς παράλληλα για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Να τα καρατομείς όταν είναι ανθισμένα. Όταν είναι γεμάτα με φωλιές από κοτσύφια, λούγαρα, καρδερίνες, τα μικρά πλάσματα που κάνουν τη ζωή μας στην πόλη πιο όμορφη. Φαίνεται λοιπόν ότι ωρίμασε η κατάσταση ώστε να κινηθούμε όλοι μαζί», δήλωσε η Μαρία Γανωτή εκ μέρους της ΑΝΙΜΑ και υπέγραψε μαζί με πάνω από 30 άλλες οργανώσεις και φορείς το παρακάτω κείμενο:
Τριάντα οργανώσεις και φορείς για την ώρα υπογράφουμε το παρακάτω κείμενο, και δεν θα μείνουμε σε αυτό:
Να σταματήσει η καταστροφή των αστικών δέντρων!
Τις τελευταίες μέρες οι κάτοικοι της Αθήνας και πολλών άλλων δήμων της Ελλάδας εκπλήσσονται δυσάρεστα, βλέποντας κυριολεκτικά καρατομημένα τα δέντρα στις πλατείες και στους δρόμους.
Οι χώροι πρασίνου με τα μεγάλα δέντρα και με τη βιοποικιλότητα που φιλοξενούν, αποτελούν σημαντικότατα συστατικά στοιχεία της φύσης μέσα στις πόλεις. Τα δέντρα προσφέρουν πλήθος αναντικατάστατων οικοσυστημικών υπηρεσιών: ρύθμιση του μικροκλίματος, απορρόφηση αέριων ρύπων, αισθητική απόλαυση και αναψυχή, προστασία από τις πλημμύρες, θερινή σκίαση κλπ. Επιπλέον, κατά τους εαρινούς μήνες αποτελούν θέσεις φωλιάσματος για πολλά είδη πουλιών που ζουν στις πόλεις μας.
Οι δήμοι που είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση των χώρων πρασίνου και για τη φροντίδα των δέντρων φαίνεται να αγνοούν όλα τα παραπάνω. Τα δέντρα κλαδεύονται με τρόπο τόσο δραστικό, που απομένει σχεδόν μόνο ο κορμός. Αφαιρείται όλη η κόμη τους και αυτό που μένει είναι μια εικόνα ακρωτηριασμένων και καρατομημένων δέντρων, που έχουν απωλέσει εντελώς το φυσικό σχήμα τους. Ακόμα χειρότερα, όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στην άνοιξη, δηλαδή στην εποχή κατά την οποία τα πουλιά έχουν ήδη φωλιές, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός αυγών ή και νεοσσών να πέφτει στο έδαφος, με μοιραία συνήθως κατάληξη.
Υπενθυμίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/147 για τη διατήρηση των άγριων πουλιών ορίζει στο άρθρο 5 ότι απαγορεύεται κάθε καταστροφή ή βλάβη των φωλιών και των αυγών των πουλιών. Ως εκ τούτου, η ζημιογόνος πρακτική του κλαδέματος αυτού κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου των πουλιών, δεν είναι απλώς μία απαράδεκτη πράξη αλλά επιπλέον είναι και παράνομη.
Επίσης, η νέα «Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για πρώτη φορά αναγνωρίζει ξεκάθαρα τη σημασία του αστικού περιβάλλοντος στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, κάνοντας λόγο για την ανάγκη οικολογικού προσανατολισμού των αστικών περιοχών και θέτοντας ως στόχο να επιστρέψει η φύση στις πόλεις.
Για τους παραπάνω λόγους θεωρούμε επιβεβλημένο να αλλάξει άμεσα η προσέγγιση του ζητήματος του αστικού πρασίνου από τους Δήμους και την πολιτεία.
