Τις τελευταίες μέρες παρακολουθώ τη σειρά Maid στο Netflix και βρίσκω σ’ αυτήν απεικονίσεις συλλογικών θραυσμάτων της έμφυλης βίας, μακριά από επίμονες σκηνές σκληρής σωματικής κακοποίησης, τερατώδη στερεότυπα και πομπώδεις δραματοποιήσεις.
Είναι επικεντρωμένη στην Άλεξ, μια νεαρή μητέρα ενός μικρού κοριτσιού. Καταγράφει την προσπάθεια της να απεγκλωβιστεί από έναν κακοποιητικό γάμο, το βουνό ταξικής αναλγησίας και απίστευτης γραφειοκρατίας στο οποίο σκοντάφτει διαρκώς, την κόπωση και το ψυχορράγημα σε κάθε καινούργιο αδιέξοδο, παράλληλα με μια διαδικασία σταδιακής συνειδητότητας στο βίωμα της κακοποίησης που δεν είναι γραμμική αλλά παλινδρομεί ανάμεσα στην απόγνωση της ανασφάλειας και την ελπίδα αλλαγής του κακοποιητικού συντρόφου. Η σειρά πραγματεύεται πολλές πτυχές που σχετίζονται με την έμφυλη βία, από την αναγνώριση όλων των μορφών της συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που δεν αφήνουν σημάδια στο σώμα μέχρι το διαγενεακό τραύμα της βίας, την εργαλειοποίηση των παιδιών ως μέσο ελέγχου των γυναικών και κυρίως το γεγονός πως η πατριαρχία δε σ’ αφήνει να ξεγλιστρήσεις εύκολα από τις παγίδες της. Σου βάζει διαρκώς αναχώματα, προσπαθώντας να σε κρατήσει αγκιστρωμένη σε καταπιεστικά και επικίνδυνα περιβάλλοντα ή να καταστήσει την επιστροφή σ’ αυτά αναπόφευκτη. Κι όσο πιο φτωχή είσαι, τόσο πολλαπλασιάζονται τα αναχώματα.
Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών είναι μια ευκαιρία για να φωτίσουμε ξανά το πρόβλημα και να αγωνιστούμε για τις λύσεις του. Ιδιαίτερα σε μια χρονιά τόσο ματωμένη, αποκαλυπτική και φορτισμένη με τουλάχιστον 13 καταγεγραμμένες γυναικοκτονίες, πολλές απόπειρες και χιλιάδες γυναίκες σε άμεση ανάγκη βοήθειας και υποστήριξης. Κάποιες από τις γυναίκες που δολοφονήθηκαν το 2021 είχαν φύγει από τον κακοποιητή τους άλλα αυτό δεν αποδείχθηκε αρκετό για να σωθούν, επειδή δεν έλαβαν από την Πολιτεία την προστασία που χρειάζονταν.
Πολλές γυναίκες αυτή τη στιγμή που μιλάμε είναι εγκλωβισμένες σε απειλητικές σχέσεις γιατί φοβούνται να φύγουν, γιατί μπορεί να μην έχουν που να πάνε, γιατί μπορεί να έχουν παιδιά τα οποία χρησιμοποιούνται από τον κακοποιητή ως μέσο ψυχοσυναισθηματικού εκβιασμού – και δυστυχώς φρόντισε η άθλια νομοθεσία Τσιάρα να τους εξοπλίσει με περισσότερα εφόδια -, γιατί μπορεί να μην είναι διασφαλισμένη η οικονομική τους επιβίωση ή ακόμα και γιατί δεν ξέρουν πώς να φύγουν με ασφαλή με τρόπο ή γιατί δεν έχουν κάποιον να τις ενισχύσει.
Πέρα, λοιπόν, από το αβίαστα και ακατέργαστα ειπωμένο «γιατί δεν έφυγε», το οποίο υποδηλώνει αφενός άγνοια της λειτουργίας του συστήματος απόκρισης στην έμφυλη βία και αφετέρου τάση μετατόπισης ευθυνών στο θύμα, το κρίσιμο και κεφαλαιώδες είναι να δρομολογηθούν άμεσα εκείνες οι πρωτοβουλίες που θα ανοίξουν την πόρτα και θα εγγυηθούν την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια για κακοποιημένες γυναίκες, θηλυκότητες, παιδιά και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Είναι γνωστό πως η Αστυνομία αρκετές φορές αγνόησε ή δεν ανταποκρίθηκε σωστά σε αιτήματα σχετικά με την έμφυλη βία, ότι οι νομικές διαδικασίες είναι κοστοβόρες και αργές, ότι οι ξενώνες κακοποιημένων γυναικών δεν επαρκούν και επιπρόσθετα εξαιρούν κακοποιημένες γυναίκες υψηλής ευαλωτότητας όπως οι τοξικοεξαρτημένες, οι οροθετικές, οι γυναίκες με ψυχιατρική διάγνωση, ότι οι ξενώνες δεν είναι μακροπρόθεσμης πνοής και συχνά οι γυναίκες βγαίνοντας από αυτούς πέφτουν στο πουθενά, ότι δεν υπάρχει πρόνοια για την οικονομική επιβίωση των κακοποιημένων γυναικών με ή χωρίς παιδιά. Πρόκειται για ορισμένους παράγοντες που δυσχεράνουν ή ακόμα και αναστέλλουν το ταξίδι των κακοποιημένων γυναικών προς την ελευθερία και την ενδυνάμωση.
Αντιγράφω, λοιπόν, από την επιστολή 19 γυναικείων και φεμινιστικών οργανώσεων, τις βασικές διεκδικήσεις που πρέπει να προχωρήσουν όσο το δυνατόν πιο σύντομα και αποτελεσματικά για να μην προστεθούν κι άλλα ονόματα στον κατάλογο των γυναικοκτονιών:
«Απαιτούμε στις περιπτώσεις τέλεσης σωματικής βλάβης, απειλής, παράνομης βίας, να ακολουθείται ως κανόνας η αυτόφωρη διαδικασία με τη σύλληψη του δράστη, την προσαγωγή του στον εισαγγελέα, την άσκηση εναντίον του ποινικής δίωξης και την άμεση παραπομπή του στο ποινικό ακροατήριο. Τα θύματα να προσεγγίζονται με σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους και να ενθαρρύνονται να καταγγείλουν τη βίαιη σε βάρος τους συμπεριφορά. Η ανοχή μας πρέπει να είναι μηδενική σε αυτά τα φαινόμενα, μόνο έτσι θα σπάσει το απόστημα της βίας κατά των γυναικών.
Ζητάμε να εισαχθεί στο νόμο ο όρος γυναικοκτονία, δηλαδή ο φόνος λόγω φύλου, ώστε να γίνει ορατή στην κοινωνία συγκεκριμένα αυτή η εγκληματική πράξη και να τιμωρείται ως επιβαρυντική περίσταση σε σχέση με την ανθρωποκτονία, όπως αντιμετωπίζεται σήμερα.
Απαιτούμε την άμεση εφαρμογή ΟΛΩΝ των μέτρων προστασίας και στήριξης των επιζωσών βίας και των παιδιών τους, θυμάτων ή μαρτύρων, που περιλαμβάνει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ΚΑΙ την ενσωμάτωση ΟΛΩΝ των προβλέψεών της στον Ποινικό και Αστικό Κώδικα και στους Κώδικες Δικονομίας.
Απαιτούμε την ενίσχυση, τον πολλαπλασιασμό των δομών στήριξης γυναικών, τη διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας και την πλαισίωση και στελέχωση με μόνιμο προσωπικό, για να μπορούν να παρέχουν αποτελεσματική ψυχοκοινωνική στήριξη, φιλοξενία και νομική εκπροσώπηση. Να δημιουργηθεί η υποδομή που απαιτείται για επείγουσα, ΑΜΕΣΗ, φιλοξενία χωρίς καμία γραφειοκρατία, για εναλλακτική φιλοξενία των γυναικών & παιδιών που αποκλείονται από τους ξενώνες και όσων χρειάζονται μακροπρόθεσμη φιλοξενία, η οποία να διαρκεί έως ότου επιλυθούν τα βασικά προβλήματα των επιζωσών βίας και των παιδιών τους.
Απαιτούμε την διάθεση ενός ικανού οικονομικού κονδυλίου από το κράτος, που να εγγραφεί στον φετινό προϋπολογισμό και ιδιαίτερα από το πακέτο στήριξης και ανθεκτικότητας που δίδεται λόγω κόβιντ, για την αντιμετώπιση θεμάτων ενδοοικογενειακής βίας αλλά και την θεσμοθέτηση ειδικού επιδόματος για τη στήριξη γυναικών και παιδιών που δραπετεύουν από την ενδοοικογενειακή βία, ιδιαίτερα όσων, έστω και προσωρινά, δεν είναι επιλέξιμες για τα συνήθη επιδόματα (π.χ. ΕΕΑ, επίδομα ενοικίου, Α21). Απαιτούμε την αυτοματοποίηση της διαδικασίας που θεωρείται απαραίτητη για την παροχή νομικής βοήθειας σε πολίτες χαμηλού εισοδήματος και την διεύρυνση των εισοδηματικών κριτηρίων, τουλάχιστον για τις επιζώσες ενδοοικογενειακής βίας που έχουν παιδιά.
Ο νόμος για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια 4800/2021 (Νόμος Τσιάρα) εκθέτει τις γυναίκες σε ένα φάσμα βίας που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, εξαναγκάζοντάς τες να παραμένουν σε γεωγραφική εγγύτητα με αυτούς που τις κακοποιούν και να ασκούν τα γονεικά τους δικαιώματα μέχρι την οριστική τους καταδίκη για ενδοοικογενεική βία (3-5 χρόνια). Ο σημαντικός αγώνας μας για να μην περάσει αυτό το νομοσχέδιο δεν ανέκοψε την ορμή του υπουργού και της κυβέρνησης, και ζητάμε την ακύρωση του νόμου 4800/2021.
Απαιτούμε να ενισχυθεί η ιατροδικαστική υπηρεσία και να είναι διαθέσιμη για τις/ τους πολίτες, αλλά και για θύματα βίας, όλο το 24ωρο, όλες τις μέρες του χρόνου.
Ζητούμε από τα σωματεία των δημοσιογράφων να ανακόψουν την ορμή του σεξισμού από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και να απαιτήσουν από τα μέλη τους να εφαρμόζουν τους σχετικούς κώδικες δεοντολογίας, αποφεύγοντας την επαναλαμβανόμενη προβολή κακών προτύπων.
Για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας, κυρώθηκε η Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, αλλά δεν έχουν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις για άμεση και εύκολη καταγγελία των θυμάτων αυτής της βίας και για να μην υπάρχει δευτερογενής θυματοποίηση.
Ζητούμε να γίνουν οι αναγκαίες νομοθετικές παρεμβάσεις, ώστε να εφαρμοστεί άμεσα σε όλον τον δημόσιο τομέα. Απαιτούμε να εφαρμόζεται η Σύμβαση 190 σε όλα τα μεικτά πλαίσια, δημόσια και ιδιωτικά, όπου οι εργαζόμενοι/-ες κατέχουν θέσεις ευθύνης έναντι των ατόμων στα οποία παρέχουν υπηρεσίες, τα οποία να θεωρούνται προστατευόμενα άτομα. Ιδιαίτερη μέριμνα να ληφθεί για τις εργαζόμενες στην υγεία, που εκτός από τα εξοντωτικά ωράρια και τους χαμηλούς μισθούς, αντιμετωπίζουν συχνά βία και παρενόχληση.
Ζητούμε την άμεση ενεργοποίηση των κοινωνικών εταίρων, ώστε να υπογραφούν κανονισμοί που θα εξασφαλίζουν την εφαρμογή της σύμβασης σε όλον τον ιδιωτικό τομέα και στις επιχειρήσεις κάτω των 20 ατόμων, που οι εργαζόμενες/οι είναι και πιο ευάλωτες.
Η κατάργηση της Επιθεώρησης Εργασίας αφήνει έκθετες-ους τις/τους εργαζόμενες-ους στις απαιτήσεις των εργοδοτών.
Απαιτούμε να χορηγείται άσυλο στα σύνορα σε προσφύγισσες που καταγγέλλουν βία λόγω φύλου και βιασμούς είτε στις χώρες απ’ όπου έφυγαν, είτε στη διάρκεια του ταξιδιού τους.
Καταγγέλλουμε τα συνέδρια μισογυνισμού που οργανώνονται κάθε τόσο, δήθεν για το δημογραφικό, με υποστήριξη εκκλησιαστικών και πολιτικών παραγόντων, ακόμα και κυβερνητικών. Ευτυχώς ακυρώσαμε το ένα από αυτά με τις διαμαρτυρίες μας, αλλά αυτοί επανέρχονται για να ενοχοποιούν τις γυναίκες. Επαναλαμβάνουμε ότι είναι δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει για το εάν και πότε θα φέρει παιδιά στον κόσμο.
Απαιτούμε την δημιουργία Υπουργείου Ισότητας Φύλων και, μέχρι να επιτευχθεί αυτό, την επανασύσταση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων η οποία, σε διάστημα δύο ετών, έχει μετονομαστεί δύο φορές, βάζοντας την ισότητα σε υποδεέστερη θέση και προτάσσοντας την οικογένεια και το δημογραφικό.»
Αυτά. Είναι ήδη αργά.
Να ξέρεις, λοιπόν, ότι μια γυναίκα που απειλείται ή κακοποιείται δε χρειάζεται επικρίσεις και προσταγές. Χρειάζεται αλληλεγγύη.
Φορείς απεύθυνσης για γυναίκες σε συνθήκη κακοποίησης ή απειλής:
Τηλεφωνική γραμμή SOS – 15900: Η Τηλεφωνική γραμμή SOS – 15900 της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων λειτουργεί καθημερινά σε 24ωρη βάση. Παρέχει πληροφορίες και συμβουλευτική για περιστατικά έμφυλης βίας. Υπάρχει δυνατότητα και ηλεκτρονικής επικοινωνίας στο email [email protected].
Διοτίμα: Το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Έρευνας Διοτίμα παρέχει σε επιζώσες έμφυλης βίας δωρεάν νομική συνδρομή, βραχείας διάρκειας δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη και συμμετοχή σε ομάδες ενδυνάμωσης. Περισσότερες πληροφορίες: https://diotima.org.gr/.
