Εάν η λέξη «αυτοβοήθεια» που φιγουράρει σε αμέτρητα βιβλία κάθεται και σε εσάς κάπως βαριά, εάν σας τροφοδοτεί με λίγη καχυποψία, να ξέρετε πως δεν είστε μόνοι. Πόσα best sellers ψυχολογικού περιεχομένου που προωθούν το “wellness” και το – τοξικό – “positivity” έχουν γραφτεί από ανθρώπους που δεν είναι ειδικοί του κλάδου, αλλά επιθυμούν να διαδώσουν τη φήμη τους και να αυξήσουν τα έσοδά τους; Το ερώτημα είναι περισσότερο ρητορικό και η απάντηση σε αυτό είναι, ουκ ολίγα.
Όπως έχει εκφράσει ο σπουδαίος ψυχολόγος Carl Rogers μέσα από την θεωρία του για τη Προσωποκεντρική Θεραπεία, της οποίας και είναι ιδρυτής, στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να προσφέρει στον θεραπευόμενο τα κατάλληλα εφόδια με τα οποία θα καταφέρει να φτάσει ο ίδιος στην «αυτοπραγμάτωση». Η πραγμάτωση του εαυτού επιτυγχάνεται μέσα από ένα δύσβατο και συνήθως χρονοβόρο, μα πολύ καρποφόρο και ζωογόνο ταξίδι. Η ψυχοπαθολογία, οι νευρώσεις και οι ψυχικές διαταραχές που δυσκολεύουν ένα υποκείμενο να σκέφτεται, να νιώθει και να ενεργεί όπως ακριβώς επιθυμεί, είναι οι αιτίες της παρεμπόδισης της αυτοπραγμάτωσης, που ωθούν πολλούς ανθρώπους στην αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης.
Στην έννοια της αυτοπραγμάτωσης, βρίσκεται ο πυρήνας της ζωής, η ουσία της εσωτερικής ελευθερίας – γι’ αυτό και επιλέγω να αντικαταστήσω τη λέξη «αυτοβοήθεια» με τον όρο «αυτοπραγμάτωση». Ένα βιβλίο που ενδιαφέρεται πραγματικά για την ψυχική υγεία και την προσωπική εξέλιξη του αναγνώστη του, οφείλει μέσα από το επιστημονικά έγκυρο περιεχόμενό του να τοποθετεί στην κορυφή των όσων παρουσιάζει την πραγμάτωση του εαυτού και όχι το κυνήγι της ελκυστικότητας και της καταναγκαστικής θετικότητας. Τα βιβλία που ακολουθούν, είναι γραμμένα από σημαντικούς και επιδραστικούς ειδικούς στο χώρο της ψυχικής υγείας, με γνώμονα ακριβώς αυτόν το σκοπό.
Ανάμεσα στα βιβλία αυτοβοήθειας που προωθούν και υπόσχονται μία «ευτυχισμένη ζωή», υπάρχουν κι εκείνα που, στρεφόμενα στην αυτοπραγμάτωση, μέσα από αληθινές ιστορίες θεραπευόμενων, αλλά και πλούσιο ασκησιολόγιο, υπενθυμίζουν στον αναγνώστη πως το «νόημα» της ζωής δεν βρίσκεται στην επιβεβλημένη από τις κοινωνικές νόρμες και κατασκευές ευτυχία, αλλά στην αποδοχή και τη συμφιλίωση με τις πιο επώδυνες- δυσάρεστες στιγμές της. Από τους ανθρώπους που παρακολουθούν ψυχοθεραπεία και ενδιαφέρονται να εμπλουτίσουν τα εφόδιά τους, μέχρι όσους αδυνατούν οικονομικά να την υποστηρίξουν ή απλά δεν επιθυμούν να ξεκινήσουν, τα 8 βιβλία που ακολουθούν, γοητεύουν μέσα από τη βαθιά ανθρωπιστική τους ματιά.
Το Δώρο της Ψυχοθεραπείας (Ανοιχτή επιστολή σε μία νέα γενιά ψυχοθεραπευτών και στους ασθενείς τους) – Irvin D. Yalom
Ο σπουδαίος υπαρξιακός θεραπευτής και δάσκαλος, Irvin Yalom, έχει έναν τρόπο μέσα από κάθε του βιβλίο να ανακινεί τα συναισθήματά μου και να μιλάει στη ψυχή μου. Στο «Δώρο της Ψυχοθεραπείας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, μέσα από ανώνυμες εμπειρίες δικών του θεραπευόμενων, καταφέρνει κυριολεκτικά να μας χαρίσει ένα θεραπευτικό πλαίσιο, τις συνεδρίες του οποίου ορίζουμε εμείς μέσα από το χρόνο που θα αφιερώσουμε για να το διαβάσουμε. Μιλώντας για τις πολύ προσωπικές του εμπειρίες, υποστηρίζει την προσφορά, την φροντίδα, το σεβασμό για τον ασθενή και τη νόσο του. Ο Γιάλομ, κάνει μία έμμεση έκκληση στρεφόμενος στην ουμανιστική προσέγγιση, να αναλάβουμε δράση για τη σωτηρία της ψυχής μας, να αναλάβουμε μία δέσμευση αορίστου χρόνου για τη ψυχοθεραπεία. Οι σημειώσεις του βιβλίου, προέρχονται από 45 ώρες κλινικής πρακτικής του και περιλαμβάνουν μία ιδιοσυγκρασιακή μείξη ιδεών και τεχνικών που ο ίδιος εφαρμόζει στη δουλειά του.
Το Γίγνεσθαι του Προσώπου – Carl Rogers
Ο «πατέρας» της Προσωποκεντρικής (αρχικά πελατο-κεντρικής) Προσέγγισης στον οποίο κάναμε και παραπάνω ειδική μνεία, αγγίζει την ανθρώπινη ψυχή με φροντίδα και ανιδιοτελές ενδιαφέρον. Το βιβλίο αυτό, ανάμεσα στα πολλά που έχει συγγράψει, αφορά την οδύνη και την ελπίδα, το άγχος και την ικανοποίηση με τα οποία γεμίζει κάθε γραφείο θεραπευτή. Εστιάζει στη μοναδικότητα της σχέσης που οι θεραπευτές διαμορφώνουν με τους πελάτες τους, μέσα από μία ανώνυμη, πολύ προσωπική εμπειρία ενός θεραπευόμενού του, ο οποίος όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει «κάθεται στη γωνία του γραφείου μου και αγωνίζεται να είναι ο εαυτός του, αν και φοβάται θανάσιμα να γίνει». Ο Rogers προσπαθεί υπομονετικά και με πλήρη έλεγχο όλων του των ποιοτήτων να αφουγκραστεί και να κατανοήσει τους άλλους και τον εαυτό του. Βάζοντας στο επίκεντρο της διδασκαλίας του την τάση αυτοπραγμάτωσης του ανθρώπου, προσπαθεί μέσα από το βιβλίο να αντιληφθεί την εμπειρία του, το νόημα, την υφή, το άρωμα και το συναίσθημα που έχει για τους θεραπευόμενούς του η επαφή μαζί του.
Ένας Τόπος Ασφαλής – Leston Havens
Ο Λέστον Χέηβενς, αν και όχι ευρέως γνωστός στο ελληνικό κοινό, αποτελεί μία μοναδική μορφή στην αμερικανική ψυχοθεραπευτική διανόηση. Το βιβλίο του αποτυπώνει την ψυχοθεραπευτική σχέση ως μία βαθιά ανθρώπινη σχέση, βασισμένη στην αποδοχή και την επαφή, στοιχεία που συγκροτούν για τον αναγνώστη και τον πελάτη έναν ασφαλή τόπο μέσα στον οποίο μπορεί να υπάρξει και να μοιραστεί το βίωμά του. Στόχος του, να μπει στη θέση του άλλου, να αναπτύξει ενσυναίσθηση για τις εμπειρίες των θεραπευόμενων και να βοηθήσει τους αναγνώστες να πλάσουν μία βιώσιμη ζωή, την οποία θα μπορέσουν να μοιραστούν λειτουργικά, ειδικά με αυτούς που αγαπούν. Μέσα από όσα παρουσιάζει στο βιβλίο, ο Havens μας βοηθάει να αποδεχτούμε όχι μόνο τις ομοιότητες, αλλά και τις διαφορές μας με τους άλλους ανθρώπους, με απώτερο στόχο να τις σεβαστούμε και να συμφιλιωθούμε με αυτές.
Όταν το Άγχος και οι Ψυχαναγκασμοί Περιορίζουν τη Ζωή – Nicolas Hoffmann
Επικεντρωμένο στα αίτια, τις θεραπευτικές μεθόδους της γνωσιακής – συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας και στις δυνατότητες αυτοβοήθειας, το επιστημονικό βιβλίο του Hoffman προσπαθεί να περιγράψει και να κάνει κατανοητές για τον αναγνώστη τις διαφορετικές μορφές της αγχώδους και ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Μέσα από τις κατάλληλες θεραπευτικές μεθόδους και τους τρόπους αυτοβοήθειας, ο αναγνώστης θα μπορέσει σταδιακά υιοθετώντας τους να ελαττώσει τα δυσφορικά συμπτώματα και να αποβάλλει τους φόβους του, καταφέρνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο να ζήσει με περισσότερη ελευθερία, αποκομμένος από τους περιορισμούς στους οποίους υποβάλλεται στην καθημερινότητά του λόγω του άγχους και των ψυχαναγκασμών.
Σκέφτομαι Άρα Αισθάνομαι (Άλλαξε διάθεση αλλάζοντας τρόπο σκέψης) – Dennis Greenberger PhD, Christine A. Padesky PhD
Από την υπαρξιακή και την Προσωποκεντρική προσέγγιση, οδηγούμαστε στην ατόφια εφαρμογή της Γνωσιακής Συμπεριφορικής θεραπείας. Το συγκεκριμένο – πλούσιο σε ασκήσεις – βιβλίο, έχει χαρακτηριστεί από αρκετούς κριτικούς ως ένα βιβλίο που μπορεί να αλλάξει πραγματικά τη ζωή μας. Οι συγγραφείς και κλινικοί ψυχολόγοι του παραδίδουν το απόσταγμα της σοφίας και της επιστήμης της ψυχοθεραπείας, μέσα από ένα προσιτό εγχειρίδιο που επιθυμεί την πραγματική αλλαγή. Ο αναγνώστης ανακαλύπτει σημαντικά μέτρα που μπορεί να λάβει κατά της συναισθηματικής δυσφορίας, καταφέρνοντας να νιώσει σταδιακά πιο ήρεμος και σίγουρος για τις σκέψεις και τις ενέργειές του. Εφαρμόζοντας τη γνωσιακή-συμπεριφορική, προσπαθεί να οριοθετήσει και να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη, το άγχος, τον θυμό, τις κρίσεις πανικού, την ενοχή, τη ντροπή, τις διατροφικές διαταραχές, τη χρήση ουσιών και αρκετά ακόμη ψυχικά ζητήματα. Το εγχειρίδιο αποβλέπει μέσα από τις ασκήσεις (ημερολόγια, βαθμολογικές κλίμακες) στον καθορισμό προσωπικών στόχων, στην καταγραφή των αυτόματων σκέψεων που πυροδοτούν τα αρνητικά συναισθήματα και τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές, αλλά και τα δυσφορικά σωματικά συμπτώματα, ενώ έχει χαρακτηριστεί από ειδικούς ως «η πιο σημαντική δημοσίευση σχετικά με τη ΓΣΘ από τη Βρετανική Ένωση ΓΣΘ (BABCP)».
Πλάσματα μιας Ημέρας – Irvin D. Yalom
Ένας Γιάλομ ίσον κανένας. «Όλοι είμαστε πλάσματα μιας μέρας». Με αυτή τη φράση ξεκινάει το κείμενο στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, στις σελίδες του οποίου ο αναγνώστης συναντά μία νοσοκόμα, θυμωμένη και παραδομένη στη δυστυχία, χωρίς διέξοδο, η οποία έχει χάσει τον γιο της εξαιτίας των ναρκωτικών και της συμμετοχής του σε εγκλήματα. Ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας που βιώνει την απελπισία στον απόηχο μίας αυτοκτονίας και μία νεαρή ψυχοθεραπεύτρια που απαλύνει τις πληγές μιας χαμένης φιλίας μέσα από όσα της μαθαίνει ο κόσμος της ψυχοθεραπείας, είναι οι δύο ακόμη καθημερινοί «ήρωες» αυτού του βιβλίου. Η βοήθεια και η πραγμάτωση του εαυτού μας επέρχεται μέσα από τη διεισδυτική, συμπονετική και ταυτόχρονα θαρραλέα ματιά του Γιάλομ στην ανθρώπινη ψυχή των παραπάνω θεραπευόμενών του, στον πόνο, την ταραχή και την ελπίδα που τη συνοδεύουν.
Καν’ το κι ας Φοβάσαι – Jeffers Susan
Σε αυτό το βιβλίο-οδηγό η δρ. Susan Jeffers μας εμπνέει με τις δυναμικές και επιστημονικά τεκμηριωμένα τεχνικές της, που βοήθησαν εκατομμύρια ανθρώπους να ξεπεράσουν τους φόβους τους και να προχωρήσουν απαλλαγμένοι από αυτούς στη ζωή τους. Καθώς διαβάζουμε το βιβλίο, μπορούμε να ανακαλύψουμε τι φοβόμαστε και γιατί, πώς να μη σκεφτόμαστε με ηττοπάθεια, αλλά και μέσα από ποια κομβικά βήματα θα προσπαθήσουμε σταδιακά να ξεπεράσουμε τις αρνητικές – μη ανταποκρίσιμες στην πραγματικότητα – σκέψεις που έχουν ριζώσει στο μυαλό μας. Με βαθιά γνώση στο αντικείμενο αλλά και με αρκετή δόση χιούμορ, η Jeffers μας παρακινεί να δαμάσουμε τους φόβους μας όταν ερχόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με αυτούς, δίνοντας χώρο στη δημιουργική πλευρά της ζωής να αναδυθεί.
Η ευγενής τέχνη του να τα γράφεις όλα στα..! – Mark Manson
Για το τέλος σας άφησα ένα από εκείνα τα best sellers που γίνονται η εξαίρεση στον κανόνα των best sellers (και ένα «μπράβο» τους αξίζει για αυτό). Ελκυστικό μεν, μα κόντρα στη φιλοσοφία του «ευτυχείτε» (την οποία μάλιστα ο συγγραφέας τονίζει επανειλημμένα πως αποστρέφεται), το The Subtle Art of Not Giving a F*ck, όπως είναι η αγγλική ονομασία του, γίνεται ένας αριστουργηματικός αντίλογος στην καταναγκαστική ευτυχία των περισσότερων εμπορικών βιβλίων αυτοβοήθειας. Μπορεί ο Mark Manson να μην είναι ψυχοθεραπευτής, ωστόσο η ακαδημαϊκή του έρευνα και η οπτική του επί του αντικειμένου, μοιάζει να γίνεται αυτό που εκατομμύρια αναγνώστες ανά τον κόσμο αποζητούσαν «απεγνωσμένα» – όπως αποδεικνύουν και οι πωλήσεις του. Σ’ αυτόν τον καθοριστικό οδηγό αυτοβελτίωσης, ένας σούπερ-σταρ blogger και αρθρογράφος των New York Times, αποκαλύπτει πως το κλειδί για να είμαστε πιο ισορροπημένοι είναι να σταματήσουμε να προσπαθούμε να είμαστε «θετικοί» όλη την ώρα. Αντ’ αυτού, προτείνει να γίνουμε αποτελεσματικότεροι στο χειρισμό των αντιξοοτήτων και να συμφιλιωθούμε με την ύπαρξή τους. «Στο διάολο η θετικότητα», λέει ο Μαρκ Μάνσον. «Ας είμαστε ειλικρινείς, μερικές φορές τα πράγματα είναι σκατά και πρέπει να ζήσουμε με αυτό».
