Το Νησί του Πάσχα βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό, είναι νησί του νησιωτικού συμπλέγματος της Πολυνησίας και ανήκει στη Χιλή. Το Νησί του Πάσχα The Greek Version είναι η Κέρκυρα, νησί των Επτανήσων που ανήκει στην Ελλάδα. Όχι, εδώ δεν έχουμε πελώρια μαρμάρινα γλυπτά, ούτε καν της Γκερέκου και του Ρουβά, αλλά όλοι οι Κερκυραίοι νιώθουμε ότι το Πάσχα είναι ό,τι πιο σημαντικό συμβαίνει στο νησί ετησίως. Και πράγματι, είναι.
Πρόκειται για το Πάσχα με την πιο έντονη θεατρική διάσταση στην Ελλάδα, γεμάτο μουσικές αφού οι φιλαρμονικές και οι χορωδίες του νησιού ζουν τις πιο ένδοξες στιγμές τους, με ημερολογιακή ταύτιση του Πάσχα των Ορθοδόξων και του Πάσχα των Καθολικών -που αποτελούν σημαντικό τμήμα του πληθυσμού-, με κοσμοπλημμύρα σε βαθμό που νομίζεις ότι θα σε καταπιεί το πλήθος αλλά αν είσαι ντόπιος ξέρεις πού πρέπει να σταθείς για να ακούσεις ολόκληρο τον ανατριχιαστικό Αμλέτο από την Παλαιά Φιλαρμονική το πρωί του Μ. Σαββάτου χωρίς να ποδοπατηθείς (hint: στο Μποσκέτο), με την πιο γκράντε Πρώτη Ανάσταση αρκεί να μην σου έρθει στο κεφάλι κανένας μπότης (τα πήλινα κανάτια που ρίχνουν από τα παράθυρα και τα μπαλκόνια τους οι Κερκυραίοι), με τα άπειρα βεγγαλικά στην Άνω Πλατεία μετά το «Χριστός Ανέστη», μέχρι και μαζορέτες έβγαιναν με κοντά φουστάκια τους να κάνουν το ομαδικό νούμερό τους το πρωί του Μ. Σαββάτου όταν μεγάλωνα στο νησί, εδώ και αρκετά χρόνια όμως θεωρήθηκε κάπως «παράταιρη» αυτή η εκδήλωση κερκυραϊκού ενθουσιασμού και κόπηκε μαχαίρι.
Φέτος η Κέρκυρα δε θα ζήσει Πάσχα. Στο πλαίσιο των μέτρων για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του κορονοϊού όλες οι θρησκευτικές και οι πολιτιστικές συναθροίσεις έχουν απαγορευτεί. Στην Κέρκυρα το Πάσχα, δεν αφορά μόνο τους πιστούς αφού πέρα από θρησκευτική παράδοση είναι και έντονα πολιτιστική στην οποία εμπλέκονται κυρίως οι φιλαρμονικές και οι χορωδίες. Και, κακά τα ψέματα, το κερκυραϊκό Πάσχα έχει και έντονο τουριστικό χαρακτήρα αφού αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες κόσμου, είτε από την υπόλοιπη Ελλάδα, είτε από το εξωτερικό. Διόλου τυχαίο ότι φέτος η RAI παρουσίασε εκτενές ρεπορτάζ από τις περσινές πασχαλινές εκδηλώσεις στην Κέρκυρα, με νοσταλγική διάθεση.
https://youtu.be/yb3jfRcx8wQ
Πλήγμα λοιπόν, πολιτιστικό και οικονομικό για το νησί, όμως πλήγμα που δεν γινόταν να αποφευχθεί. Οι Κερκυραίοι τηρούν τα μέτρα αντιλαμβανόμενοι την κρισιμότητα της κατάστασης -με θλιβερή εξαίρεση τον μητροπολίτης Κέρκυρας Νεκτάριο που επέτρεψε σε αυτοδιοικητικούς και πιστούς να παρακολουθήσουν τη λειτουργία των Βαΐων και να μεταλάβουν και γι’ αυτό παραπέμφθηκε σε δίκη στις 25 Μαΐου- μένουν σπίτι και δεν το βάζουν κάτω, αφού με δράσεις στο πλαίσιο του social distancing κρατούν ζωντανό το κερκυραϊκό Πάσχα.
Ο Σπύρος Ρουβάς, αναπληρωτής αρχιμουσικός στη «Φιλαρμονική Εταιρεία Μάντζαρος» εξηγεί πώς έχουν φέτος τα πράγματα: «Η Φιλαρμονική έπαυσε τις δραστηριότητες της μαζί με τα σχολεία, στις 11 Μαρτίου. Παρ’ όλα αυτά ενεργοποιήθηκε σχεδόν αμέσως και τα θεωρητικά μαθήματα της σχολής γίνονται διαδικτυακά. Το Πάσχα βέβαια αποτελεί μια σημαντική στιγμή στον δικό μας χάρτη δραστηριοτήτων και είναι μια συναισθηματική, εσωτερική ανάγκη να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να το διατηρηθεί ο συμβολισμός. Ξεκινήσαμε τις δράσεις με ένα βίντεο που δεν σχετίζεται με το Πάσχα αλλά το προετοιμάζει. 25 μουσικοί, ο καθένας από το σπίτι του, έπαιξαν την «Ωδή στη Χαρά» του Μπετόβεν και εμείς μετά μοντάραμε το βίντεο ώστε να ακούγονται όλοι μαζί, θα λέγαμε ότι ήταν μια «ασύγχρονη εκτέλεση» με πολύ καλό αποτέλεσμα. Tην Κυριακή των Βαϊων, την ώρα που κανονικά θα τελούταν η λιτανεία, όταν χτύπησαν οι καμπάνες από τα μεγάφωνα των κτιρίων τόσο της Μάντζαρος όσο και της Παλαιάς (σ.σ. και τα δύο βρίσκονται στην καρδιά της Παλαιάς Πόλης, ειδικά της Μάντζαρος σχεδόν δίπλα στον Αγ. Σπυρίδωνα) ακούστηκαν παλαιότερες ηχογραφήσεων των κομματιών που παραδοσιακά παίζουμε κατά τη διάρκεια της λιτανείας. Τα βίντεο μεταδόθηκαν μέσω social media και τοπικών μέσων ενημέρωσης και εισπράξαμε πολύ θετικό κλίμα και ένα έμμεσο ευχαριστώ για αυτή την ενέργεια. Πάντως και για την Φιλαρμονική το Πάσχα είναι ότι και για τα σόγια, μια ευκαιρία να βρεθούμε πάλι οικογενειακά. Στις λιτανείες παραδοσιακά συμμετέχουν και μουσικοί μας που έρχονται ξανά στο νησί τις ημέρες του Πάσχα από άλλα μέρη της Ελλάδας αλλά και από το εξωτερικό. Στις περιφορές των Επιταφίων της Μεγάλης Παρασκευής και του Αγ. Σπυρίδωνα το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, έχουν υπάρξει χρονιές που η Μάντζαρος συμμετείχε με σώμα μουσικών που ξεπερνά τα 300 άτομα. Αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό. Και ως οπτικό αποτέλεσμα, να το δει κάποιος, αλλά και ενεργειακά: υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να υπηρετήσουν ένα κοινό σκοπό και να συνυπάρξουν δημιουργώντας κάτι τόσο σημαντικό».
https://youtu.be/WOKQ3DP1jao
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στις χορωδίες της Κέρκυρας.
Η Χριστίνα Καλλιαρίδου είναι εκπαιδευτικός μουσικής και από το 2010 έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση της Χορωδίας Κέρκυρας. Πώς βλέπει τη φετινή κατάσταση; «Είχαμε ήδη αρχίσει τις καλλιτεχνικές προετοιμασίες για τον εορτασμό του φετινού Πάσχα, όταν αιφνιδίως κληθήκαμε να απέχουμε και να μείνουμε σπίτι. Όλες οι προγραμματισμένες δράσεις της Χορωδίας Κέρκυρας ματαιώθηκαν. Από την μια αυτό με λυπεί πολύ, από την άλλη όμως είναι τέτοιος ο πλούτος των καλλιτεχνικών δράσεων της χορωδίας μέχρι τώρα, που και μόνο με την ανάμνησή τους νιώθω πληρότητα, αλλά και ελπίδα ότι θα ξαναγίνουν με την ίδια αγάπη και επιτυχία. Οι χορωδοί μας αισθάνονται μεν μόνοι, κλεισμένοι στα σπίτια τους, εγώ η ίδια στερούμαι την ζωντανή επαφή μαζί τους, που για μας είναι ότι πιο πολύτιμο έχουμε κατά την καλλιτεχνική δημιουργία, όμως παραμένουμε μαζί, εργαζόμαστε οργανωμένοι σε διαδικτυακές ομάδες, επικοινωνούμε με τηλεδιάσκεψη, συνεχίζουμε την χορωδιακή μας εκπαίδευση, ελπίζουμε στο αντάμωμά μας και πάλι. Τηρώντας το Μένουμε Σπίτι, η Χορωδία Κέρκυρας μετά από συντονισμένες προσπάθειες πραγματοποιεί τις παρακάτω μεταδόσεις: την Κυριακή των Βαίων το start tv μετέδωσε την περσινή συναυλία μας με εκκλησιαστικούς ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας. Από την Μ. Δευτέρα υπάρχει αναρτημένο στο YouTube βίντεο με αποσπάσματα από την περσινή μας συναυλία με κερκυραϊκούς εκκλησιαστικούς ύμνους της Μ. Εβδομάδας. Επίσης έχουν αναρτηθεί στο YouTube με μεγάλη επιτυχία, δυο βίντεο, ένα από την Γυναικεία και ένα από την Παιδική μας χορωδία, όπου οι χορωδοί τραγουδούν σε μορφή Virtual choir (εικονικής χορωδίας). Την Κυριακή του Πάσχα 19/4/2020 θα μεταδοθεί από το corfu tv, ώρα 22:00, η όπερα Ο Υποψήφιος στην οποία είχε συμπράξει η Ανδρική χορωδία Κέρκυρας με την Συμφωνική Ορχήστρα της ΦΕΚ και το φωνητικό σύνολο του Ιονίου Πανεπιστημίου».
Η κορύφωση των θρησκευτικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων στο κερκυραϊκό Πάσχα έρχεται λίγο νωρίτερα από την Κυριακή και συγκεκριμένα η Μεγάλη Παρασκευή είναι η πιο δραστήρια ημέρα.
Αυτό συμβαίνει γιατί από τις 12 το μεσημέρι ξεκινάει στο νησί η περιφορά των επιταφίων και συγκεκριμένα στη Μονή Παλαιοκαστρίτσας, που χρονολογείται από το 1228. Σταδιακά, από τις 14:00 και μετά οι εκκλησίες της πόλης και των προαστίων ξεκινούν τις περιφορές των επιταφίων με τη συμμετοχή μικρών τμημάτων φιλαρμονικών, χορωδίας, προσκόπων και μαθητών.
Μεταξύ 14:00 και 21:00 το βράδυ πραγματοποιούνται 32 περιφορές επιταφίων στην πόλη και στα περίχωρα της. Στις 22:00 τελείται η περιφορά του Επιταφίου της Ορθόδοξης Μητρόπολης, που κρατάει περίπου δύο ώρες. Στις 21:00 η τελευταία εκκλησία που βγάζει τον επιτάφιο της στην Κέρκυρα πριν από την Μητρόπολη είναι η Ρωμαιοκαθολική Μητρόπολη ή αλλιώς Duomo, καθώς οι καθολικοί της Κέρκυρας γιορτάζουν το Πάσχα μαζί με τους Ορθοδόξους.
Ο πατήρ Μάριος, καθολικός ιερέας, περιγράφει πώς είναι η κατάσταση στην Κέρκυρα: «Ο κόσμος είναι στεναχωρημένος, αντιλαμβάνεται τη δυσκολία και την αβεβαιότητα αυτών των ημερών. Θα ήθελαν οι Κερκυραίοι να μπορούσαν να γίνονται οι τελετές αλλά κατανοούν ότι τα μέτρα έχουν παρθεί για την προστασία του κόσμου, για την προστασία όλων μας. Περιμένουμε με αγωνία να μας πουν οι υπεύθυνοι ότι έχει εκλείψει ο κίνδυνος και ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα, αλλά δεν ξέρουμε πώς θα είναι αυτή. Θα είναι κάτι διαφορετικό από ό,τι είχαμε μάθει μέχρι τώρα. Από την πλευρά μας εμείς προσπαθούμε να πείσουμε τον κόσμο να μείνει στα σπίτια του και να προσευχηθεί εκεί, να συμμετάσχει στην τελετουργία από το σπίτι του, μπορούν οι πιστοί να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία από το live στο facebook. Στους ενοριακούς ναούς επιτρέπεται να υπάρχουν μέχρι τέσσερα άτομα, στους μητροπολιτικούς μέχρι έξι. Στην Καθολική Μητρόπολη που τελώ τη λειτουργία είμαστε συνολικά μέσα στην εκκλησία πέντε άτομα. Είναι παράξενο το συναίσθημα να μπαίνεις στον Duomo, που κανονικά αυτές τις ημέρες είναι γεμάτος κόσμο, και να είναι έρημος. Είναι αποκαρδιωτικό, στενάχωρο, υπάρχει μια δυσκολία στο να το αποδεχτείς. Όμως πιστεύω ότι μπορεί να άδειασαν οι εκκλησίες αλλά η πίστη έχει ενταθεί. Τα σπίτια γίνονται μικρές εκκλησίες και ως καθολική εκκλησία έχουμε δώσει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, οι πιστοί να μην μένουν στη θέαση των τελετών αλλά να συμμετέχουν έμπρακτα πχ ανάβοντας ένα κερί».
Το νησί φέτος το Πάσχα δε θα βουλιάξει από κόσμο όπως γίνεται κάθε χρονιά. Ο κ. Νίκος Μέριανος είναι ιδιοκτήτης δύο εστιατορίων, το ένα στην πόλη της Κέρκυρας και το άλλο στον Άη Γόρδη. Είναι προβληματισμένος, όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά επειδή αισθάνεται ότι τα μέτρα θα έχουν άμεσα αντίκτυπο για όσους βρίσκονται στον κλάδο της εστίασης και του τουρισμού. «Το Πάσχα είναι για εμάς μια ανάσα, πριν ξεκινήσει κανονικά η σεζόν το καλοκαίρι. Ο Μάιος είναι ένας μήνας με λίγο τουρισμό οπότε τα έσοδα του Πάσχα μας συντηρούν ώστε να μπορούμε να είμαστε εντάξει στις υποχρεώσεις μας μέχρι να φτάσει το καλοκαίρι. Πέρα πάντως από το οικονομικό πλήγμα ως Κερκυραίος αισθάνομαι ότι θα μου λείψουν οι λιτανείες της Μεγάλης Παρασκευής, του πρωινού του Μεγάλου Σαββάτου και φυσικά η Ανάσταση. Πάντα είναι έντονο το Πάσχα στην Κέρκυρα, το βίωνα ακόμη και δουλεύοντας. Έβλεπες τους επισκέπτες που αντιλαμβάνεται τη θαλπωρή που αποπνέει το κερκυραϊκό Πάσχα, είναι οι μουσικές, οι χορωδίες που δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα. Και εμείς ως Κερκυραίοι που δουλεύουμε πολύ αυτές τις ημέρες τις γιορτινές και ερχόμαστε σε επαφή με τον κόσμο που έχει έρθει στο νησί αισθανόμαστε ένα δέος. Όσες φορές κι αν ακούσω το Adagio, κάθε φορά νιώθω ένα ρίγος».
https://youtu.be/R8JZbkq04vc
Tο Πάσχα για τους Κερκυραίους είναι βίωμα. Δεν θα μπορούσε το περιγράψει καλύτερα ο Παντελής Δημητριάδης, ντόπιος, κάποτε frontman των Κόρε.Ύδρο, νυν των Παιδιών της Παλαιότητας: «Το Πάσχα για μένα είναι βίωμα. Μεταφυσικής τάξεως. Στο βίωμα δεν υπάρχει πιστεύω – δεν πιστεύω, μ’ αρέσει – δε μ’ αρέσει. Είναι ο τόπος, οι ήχοι, τα χρώματα, οι μυρωδιές, η συχωρεμένη η νόνα μου που μου τηγάνιζε το καλαμάρι πριν ξεχυθώ Μεγάλη Παρασκευή στους Επιταφίους, η παιδική ηλικία, ο κατά τον Αρανίτση πρώτος νεκρός. Με ρωτάς πως νιώθω που δε θα τα ζήσω φέτος. Δε νιώθω τίποτα. Είμαι πλήρης, και περήφανος που τα έζησα, και όπως τα έζησα. Κι αν θέλει ο πρώτος νεκρός, θα τα ξαναζήσω.»
Και το Πάσχα και για όσους επέλεξαν να είναι Κερκυραίοι είναι βίωμα. Η συγγραφέας Μαρία Πετρίτση που τα τελευταία χρόνια είναι μόνιμη κάτοικους του νησιού περιγράφει με συγκίνηση τα συναισθήματα που την κατακλύζουν τις τελευταίες ημέρες: «Φέτος δεν πλημμυρίζουν οι δρόμοι με τις Φιλαρμονικές που αναστατώνουν τις ψυχές και τα αισθήματα. Λείπει η λιτάνευση του σκηνώματος τ΄Αγιού, που πεντακόσια χρόνια πια είναι το σύμβολο της δύναμής μας. Κλειστά τα μικρομάγαζα με τα πορφυρά στολίδια της Λαμπρής, ερημιά στα Μουράγια. Βουβή και αγέρωχη στέκει η Κέρκυρα, με μοναδικά στολίδια τα ανθισμένα παρτέρια στα παλιά ανάκτορα και στο Καμπιέλο, και τις σταχτάρες που κελαηδούν ακάματα πάνω απ΄τις σκεπές της Πίνιας. Λάμπει το πένθιμο Λιστόν με μωβ φωτοχυσίες, γιορτάζει το πεντάμορφο νησί με το δικό του τρόπο. Δεν θα κρατήσει επ΄άπειρον αυτή η ιστορική εποχή. Δεν θα μας πνίξει. Ο άνθρωπος δεν φεύγει απ’ τον άνθρωπο, η ζωή θα επιστρέψει σακατεμένη μα επαρκής όταν περάσει ο Χρόνος. Η Κέρκυρα θα ξαναγίνει καλά, αφέντρα και όνειρο γλυκό για όλους εκείνους τους τυχερούς κυνηγούς, τους των μεγάλων ερώτων λάτρεις».
Κάθε χρόνο η Παλαιά και η Μάντζαρος, η κάθε μία στο κτίριο της, κάνουν νωρίς το βράδυ της Πέμπτης, την πρόβα τζενεράλε τους παίζοντας τα μουσικά κομμάτια που θα ερμηνεύσουν την Μεγάλη Παρασκευή και το Μεγάλο Σάββατο. Λίγοι τυχεροί, συγγενείς κυρίως, καταφέρουν να βρουν θέση μέσα στην αίθουσα της πρόβας. Κόσμος αρκετός όμως στέκεται έξω από τα κτίρια και ακούει τις μελωδίες που ξεχύνονται από τα ανοιχτά παράθυρα. Έχω βρεθεί και μέσα στην αίθουσα και έξω στον δρόμο, αναλόγως τη χρονιά. Φέτος παρακολούθησα μέσα από μια live αναμετάδοση του facebook ένα βίντεο τραβηγμένο ακριβώς έξω από το κτίριο της Παλαιάς Φιλαρμονικής, το έρημο κτίριο με τα κλειστά παντζούρια. Από τα ηχεία ακούσαμε τα ηχογραφημένα από προηγούμενες χρονιές Adagio και τον Αμλέτο. Λίγοι Κερκυραίοι τραβούσαν βίντεο με τα κινητά τους στον σχεδόν έρημο δρόμο, ενώ αστυνομικοί έκαναν περιπολία για να διασφαλίσουν ότι δε θα μαζευτεί κόσμος. Στο τέλος του βίντεο ακούγεται μια γυναικεία φωνή, προφανώς από την κοπέλα που τραβάει με την κάμερα της: «Ραντεβού του χρόνου, με ανοιχτά παντζούρια, με ανοιχτά παράθυρα, να είμαστε όλοι κάτω στους δρόμους, να το ζήσουμε όπως όλοι μας ξέρουμε τόσα χρόνια. Συγγνώμη για τη συγκίνηση, Καλό Πάσχα, Καλή Ανάσταση να ‘χουμε».
Και σκέφτηκα ότι ποτέ, με ποτέ ξανά δεν θα γκρινιάξω για τον συνωστισμό στα βόλτα του Λιστόν και στο Πενταφάναρο. Και του χρόνου, στριμωγμένοι.
