Η καλή πλευρά της μελαγχολίας

Είναι αυτό ακριβώς που περιγράφει η έκφραση «αιθέριο πλάσμα». Όμορφη, λεπτεπίλεπτη και συνεσταλμένη, μιλά αυθόρμητα και γελάει με εφηβική αφέλεια. Γελάει εύκολα – ίσως γι’ αυτό δείχνει μικρότερη από την ηλικία της. Όταν όμως παίρνει την κλασική κιθάρα στα χέρια της, η πηγαία της μελωδικότητα, αυτή που κάνει όλους τους συνθέτες που παίζει να ζωντανεύουν στα χέρια της, συνδυάζεται με τη μελαγχολία. Η ίδια την αναγνωρίζει ως βασικό της χαρακτηριστικό – κι ας μην της φαίνεται. Τη λένε Zsofia Boros, κατάγεται από την Ουγγαρία αλλά είναι πολίτης του κόσμου, κι είναι από τις πλέον ανερχόμενες μουσικούς της Ευρώπης. Η Popaganda μίλησε μαζί της, και είμαι βέβαιος πως θα σας κερδίσει. Κάτι που κατάφερε ήδη με τον «πολύ» Manfred Eicher, ιδρυτή και αφεντικό της ECM, που την ενέταξε στην οικογένειά της – κι όλοι ξέρουν πως αυτό μόνο εύκολο δεν είναι.

Αναρωτιέμαι πώς αποφάσισες να γίνεις μουσικός. Δεν υπήρχε κανένας στην οικογένειά μου που να παίζει μουσική. Ήμουν περίπου τεσσάρων ετών, όταν οι γονείς μου με πήγαν σε ένα κοντσέρτο πιάνο, και το ερωτεύτηκα. Τους είπα πως πρέπει να μάθω να παίζω πιάνο. Όμως οι γονείς μου, και όλη μας η οικογενεια, ταξιδεύαμε πολύ, κι έτσι πήρα ως δώρο Χριστουγέννων όταν ήμουν πέντε ετών μια κιθάρα. Ξετρελάθηκα! Δεν ήξερα ως τότε ότι υπήρχαν κι άλλα όργανα, γιατί δεν υπήρχαν μουσικοί γύρω μου, και μόνο εκείνο το πιάνο είχα δει! Από τότε αυτή η κιθάρα είναι πάντα κομμάτι της ζωής μου.

Πώς και ταξίδευε τόσο η οικογένειά σου; Ο πατέρας μου είναι διπλωμάτης. Γι’ αυτό και γεννήθηκα στην Πράγα, σπούδασα στη Σλοβακία και μετά, όταν μπήκα στο Μουσικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης, άρχισα να ζω μόνη, δεν ταξίσευα πια με τους γονείς μου.

Ποτέ λοιπόν δεν σκέφτηκες να κάνεις κάτι άλλο στη ζωή σου, από τότε που πήρες στα χέρια σου εκείνη την κιθάρα; Το βασικό μου συναίσθημα ήταν ότι δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς την κιθάρα. Υπάρχουν τόσα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα στη ζωή με τα οποία θα μπορούσε να ασχοληθεί κανείς, αλλά υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν μπορείς να τα στερηθείς. Καθώς δεν υπήρχαν μουσικοί στην οικογένειά μου, ήταν λίγο ανησυχητικό για τους γονείς μου ότι θα γινόμουν μουσικός, και μάλιστα κιθαρίστρια, ότι έτσι θα έβγαζα το ψωμί μου. Όμως για μένα ήταν ξεκάθαρο κι ευτυχώς η ζωή με βοηθάει σε αυτό.

Δηλαδή δεν σου είπαν ότι, καλή η κιθάρα, αλλά καλό θα ήταν να σπουδάσεις και κάτι άλλο… Όχι. Όταν ο πατέρας μου εργαζόταν στη Σλοβακία, πήγα στο Ωδείο, έκανα μόνο μουσική, δεν υπήρχε άλλο αντικείμενο. Στην Ουγγαρία, στο Κονσερβατόριο υπάρχει μουσική, αλλά και άλλες ειδικότητες. Μου είπαν λοιπόν ότι πρέπει να παρακολουθήσω και τα δύο σχολεία και να έχω τουλάχιστον 18 σε όλα τα άλλα μαθήματα. Δεν ήμουν πάντα πολύ χαρούμενη γι αυτό αλλά το έκανα, κι αυτό ήταν όλο. Μετά με άφησαν να κάνω αυτό που ήθελα, και με υποστήριξαν. Είναι τύχη να έχεις γονείς που σε υποστηρίζουν, αφήνοντάς σε ταυτόχρονα να κάνεις αυτό που θες.

Πρέπει πάντως να είναι ασυνήθιστη ζωή το να έχεις πατέρα διπλωμάτη και να αλλάζεις διαρκώς χώρα και περιβάλλον. Είναι και σπουδαίο, γιατί σου δίνει μεγάλο πλούτο. Από τότε μιλάω άπταιστα σλοβάκικα, γιατί πήγα σε σλοβάκικο σχολείο, πράγμα που ποτέ δεν θα έκανα υπό άλλες συνθήκες, ποτέ δεν θα μάθαινα μια τέτοια γλώσσα, κι αυτή με βοηθάει να καταλαβαίνω όλες σχεδόν τις σλάβικες γλώσσες, και είναι καταπληκτικό, γιατί παντού στην Κεντρική Ευρώπη γνωρίζεις ανθρώπους από διάφορες χώρες, και πολλά πράγματα σχετικά με πολιτισμό τα κατλαβαίνεις καλύτερα αν ξέρεις τη γλώσσα. Αυτό σε κάνει ανοιχτό, πιο ευέλικτο, γιατί όταν αλλάζεις χώρα δεν αλλάζεις μόνο γλώσσα, αλλά και κουλτούρα, σχολείο, φίλους… Πρέπει να βρίσκεις καινούριους φίλους κάθε φορά, να αποχωρίζεσαι τους παλιούς. Τώρα βέβαια με τις νέες τεχνολογίες είναι πια δυνατόν να διατηρείς τις φιλίες αυτές. Δεν ξέρω αν αυτό είναι καλό ή κακό. Ίσως κάνει τη ζωή κάπως επιφανειακή, γιατί νομίζεις ότι μπορείς να μείνεις σε επαφή με τους πάντες, και δεν έχεις την αίσθηση πως όταν βρίσκεσαι με κάποιον πρέπει να εκμεταλλευτείς τη στιγμή, να του μιλήσεις σε βάθος, γιατί σκέφτεσαι ότι υπάρχει και το facebook. Δεν εκμεταλλεύεσαι λοιπόν στην πραγματικότητα το χρόνο σου, ούτε τη ζωή σου. 

Φαντάζομαι λοιπόν πως η κιθάρα σου λειτουργούσε και ως φίλος που ταξίδευε πάντα μαζί σου. Χαίρομαι που μου δόθηκε η ευκαιρία να έρθω στην Ελλάδα με την υπέροχη κιθάρα μου, γιατί ο κατασκευαστής της, ο κύριος Ευθυμιάδης, με κάλεσε εδώ. Παίζω με αυτή την κιθάρα από την αρχή. Ένα καλό όργανο είναι παραπάνω κι από καλός φίλος, γιατί όχι μόνο σε βοηθάει να αναπτυχθείς, όχι μόνο είναι πάντα μαζί σου και περνάτε ώρες μαζί, αλλά σε βοηθάει ακόμα και να καλύπτεις τα λάθη σου! Είναι λοιπόν μια πολύ στενή φιλία. 

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συνθέτες; Εξαρτάται από τη διάθεσή μου. Ανάλογα ποια μουσική με αγγίζει εκείνη τη στιγμή, εκείνη θέλω να παίξω. Δεν θα ξεχώριζα λοιπόν ένα συνθέτη, γιατί ο καθένας τους έχει μια άλλη γλώσσα και όλοι μαζι δημιουργούν τη μουσική.

Συνθέτεις και δικά σου κομμάτια; Ωραία θα ήταν, αλλά όχι ακόμα. Όχι ως τώρα θα ήταν η σωστή απάντηση. Γιατί ό,τι αγαπώ το βρίσκω ως τώρα ήδη γραμμένο.

Όταν σε ακούω να παίζεις, αισθάνομαι ένα συνδυασμό από άψογη ομορφιά, αλλά και κάτι ανάμεσα σε θλίψη και νοσταλγία. Για μένα, το μινόρε είναι καλύτερο από το ματζόρε. Νομίζω πως όλοι καταλαβαίνουμε καλύτερα τον εαυτό μας όταν είμαστε μελαγχολικοί ή θλιμμένοι ή νοσταλγικοί. Γιατί όταν είμαστε ευτυχισμένοι, τότε όλα στρέφονται προς τα έξω. Ενώ αν νιώθεις λιγάκι μελαγχολικός, τότε όλα γυρίζουν προς τα μέσα. Μου αρέσει αυτή η κατάσταση γιατί τότε μπορείς να σκεφτείς λίγο περισότερο για όλα όσα υπάρχουν στη ζωή. Δεν θέλω πάλι να είμαι υπερβολικά εσωστρεφής, αλλά αυτό σε κάνει να καταλαβαίνεις πολλά πράγματα, για μένα πολύ σημαντικά.

Υπάρχει κάτι που νοσταλγείς, που σου λείπει; Δεν συνδέω αυτές τις δύο λέξεις, τη νοσταλγία και την έλλειψη. Για μένα η νοσταλγία είναι μια κατάσταση που μπορεί να συμβαίνει μέσα σου. Στη ζωή μου υπάρχουν πολλές στιγμές που μπορεί να νιώθω μελαγχολική ή θλιμμένη. Ο κόσμος σήμερα – ίσως και πάντοτε – είναι σε μια ιδιαίτερη κατάσταση, ακόμα λοιπόν και το να ακούσω τις ειδήσεις είναι στην πραγματικότητα αρκετό για να μου προκαλέσει θλίψη. Ναι, υπάρχουν πάντα τέτοιες στιγμές, και κάποιες φορές μπορεί να οφείλονται σε ένα παγκόσμιο πρόβλημα, κι άλλες στιγμές πάλι είμαι ευτυχισμένη που στα δικά μου προσωπικά ζητήματα μπορώ να πω ότι είμαι χαρούμενη. Αν όμως η ευαισθησία σου είναι πάντοτε ενεργή, τότε κάθε στιγμή θα επηρεάζεσαι από διάφορα πράγματα. 

Στην ECM πώς βρέθηκες; Α, συνέβη όπως στις ταινίες του Χόλλυγουντ! Πάντα μου άρεσαν οι δίσκοι της ECM, ήταν και είναι η αγαπημένη μου δισκογραφική εταιρία. Πάντα λοιπόν ήταν μεγάλο μου όνειρο ως μουσικός να γίνω κάποτε μέλος αυτής της οικογένειας. Κάποια μέρα διάβαζα μια υπέροχη φράση από τον Οράτιο: «η καλύτερη μέρα δεν θα έλθει ποτέ, η καλύτερη μέρα είναι σήμερα, αν εσύ την κάνεις να είναι». Αυτή λοιπόν ήταν η στιγμή που πήρα το στυλό και έγραψα στον κο Manfred Eicher, πως θα ήθελα να δουλέψω μαζί του, και του έστειλα τις παλιές μου ηχογραφήσεις. Ήμουν πολύ χαρούμενη που πήγα στο ταχυδρομείο και το έστειλα. Γιατί εκείνη τη στιγμή υπήρχε η πιθανότητα, ίσως ήταν γραμμένο στα άστρα, να συμβεί κάτι. Κι ήμουν απίστευτα ευτυχισμένη όταν μια εβδομάδα αργότερα ο κος Manfred Eicher με πήρε τηλέφωνο, και μου είπε πως είχε λάβει το γράμμα και τις ηχογραφήσεις μου, και μου είπε: «ναι, ας συναντηθούμε». Τον περασμένο Νοέμβριο κάναμε τη δεύτερή μας ηχογράφηση, που νομίζω πως θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο. 

Άρα το όνειρό σου έγινε πραγματικότητα. Και το επόμενο όνειρο ποιο είναι; Να μπορώ να ακολουθώ τα όνειρά μου! Να έχεις τη δυνατότητα στη ζωή, όλα όσα είναι γύρω σου – κι αυτό είναι μέρος του ονείρου – να μην σε κάνουν να γίνεις κάποιος άλλος, να μπορέσεις να παραμείνεις ο εαυτός σου. Είμαι πολύ ευτυχισμένη τώρα, και θα ήθελα να συνεχίσω να μπορώ να ακολουθήσω όποια καινούρια ιδέα που μπορεί να μου έρθει.