Ο «Λευκός Θεός» έρχεται στην Αθήνα

Ο ανατέλλον αστέρας Κορνέλ Μουντρούτσκο, ο Ούγγρος κινηματογραφιστής που στην βραβευμένη στις Κάννες ταινία του με ήρωα ένα σκύλο μάς έκανε να ξαναθυμηθούμε με τον πιο ανορθόδοξο τρόπο την χαμένη ανθρωπιά μας, θα βρίσκεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και το 3ο Γεωπολιτικό Φεστιβάλ Transitions- Κεντρική Ευρώπη την Παρασκευή και το Σάββατο με μια θεατρική παράσταση. To Frankestein Project του Proton Theatre καταφεύγει στο πασίγνωστο μυθιστόρημα της Μαίρη Σέλλεϋ.

Στην διπλή ελληνική παράσταση η αρχετυπική ιστορία μεταγράφεται ειδικά για την Αθήνα, και ένα χώρο μη θεατρικό, στην  Κολοκοτρώνη  3-5. Αναρωτιέται κανείς τι έχει να πει αυτός ο τόσος ανήσυχος, ακατάταχτος κι απρόβλεπτος δημιουργός επανερχόμενος σε ένα μύθο που έχουμε  στην κυριολεξία κουραστεί να βλέπουμε να αναπαράγεται, αυτούσιος ή διασκευασμένος. «Στον Φρανκεστάιν δημιουργείται ένα τέρας. Σύντομα  όμως το δικό μας τέρας θα ξεκινήσει να μας κυνηγάει κι εμείς δεν έχουμε καμία άλλη επιλογή παρά να το αντιμετωπίσουμε. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει κυριολεκτικά σήμερα και στην Ουγγαρία αλλά και στην Ελλάδα», διαπιστώνει με άνεση από τη Βουδαπέστη  ο διεθνής  σκηνοθέτης, στη γενεαλογία του έργου του οποίου συναντάς σταθερά δυο παθογένειες: το ρατσισμό και το φασισμό.

Δεν είναι τυχαίο που υποστηρίζει πως διαχειρίζεται την ιστορία της Σέλλεϋ «ως παραβολή για  το θεσμοθετημένο ρατσισμό ενάντια στο διαφορετικό». Ποιο διαφορετικό, ακριβώς, εννοεί, όμως; «’Ολοι φοβόμαστε  το άγνωστο και θέλουμε να καταστρέψουμε ό,τι φοβόμαστε. Το τέρας του Φρανκεστάιν και η ιστορία του αυτό συμβολίζουν».

Ο ρατσισμός με ποιο τρόπο εκδηλώνεται στην Ουγγαρία και εναντίον ποιων; «Υπάρχουν παντού διαφορετικών ειδών κρούσματα έλλειψης ανεκτικότητας.  Ο αποκλεισμός βασίζεται είτε στη φυλή είτε  στη θρησκεία και είναι εναντίον  Τσιγκάνων, Εβραίων κ.ο.κ. Με άλλα λόγια, ο ρατσισμός  εκδηλώνεται εναντίον οποιουδήποτε είναι  διαφορετικός από αυτό που εμείς αποκαλούμε κανονικό.» 

Ο ρατσισμός διολισθαίνει ενίοτε στο φασισμό, αν και  «στην   Ουγγαρία –διευκρινίζει ο Μουντρούτσκο- οι σκέψεις ελέγχονται από το φόβο. Ο αποκλεισμός είναι μια φασιστική συμπεριφορά, αλλά είναι παρών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πολύ συχνά με έναν αρχαϊκό τρόπο.»

Το γεωπολιτικό φεστιβάλ της Στέγης, ένα από τα μεγάλα δώρα  της στο αθηναϊκό κοινό, ρίχνει φέτος φως στις μετακομμουνιστικές χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Υπάρχει κάτι που  άλλαξε ειδικά στην ούγγρικη κοινωνία μετά την πτώση του ανατολικού μπλόκ; «Σε όλες τις μετα-σοβιετικές χώρες τα ίδια συντρίμμια κατέρρευσαν πάνω στους ανθρώπους-πολίτες. Κι όσο τα συντρίμμια του παρελθόντος δεν απομακρύνονται, τόσο δεν μπορεί  να υπάρξει σταθερή βάση  πάνω στην οποία θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε την Δημοκρατία. Οι σημερινές  μετασοβιετικές  Δημοκρατίες θεριεύουν, δηλαδή,  μέσα από  τα χαλάσματα του παρελθόντος. Κι αυτό είναι  κι η ρίζα των προβλημάτων μας». 

Ωστόσο, ειδικά μετά από την κατάρρευση του Κομμουνισμού παρατηρεί κανείς ότι εκτράφηκε ο νεοφασισμός. Τι συνέβη;  «Μετά την πτώση του Κομμουνισμού ήλθε ο άγριος Καπιταλισμός. Ο άγριος Καπιταλισμός είναι προσδεμένος με τα δυο άκρα, την  άκρα Αριστερά και την άκρα Δεξιά. Ωστόσο, δεν θεωρώ ότι θα γίνει ποτέ η Ουγγαρία ή οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα νεοφασιστική», προβλέπει.

Μεταξύ του φαινομένου της εκκόλαψης του νεοφασισμού και του οξύτατου προσφυγικού ζητήματος δεν βρίσκει σύνδεσμο. «Και πρέπει αυτά τα δυο ζητήματα να τα κρατάμε αποκομμένα», τονίζει. «Στην Ουγγαρία έχουμε τον Φίντετσκ στο κέντρο  και τον  Τζόμπικ στην άκρα Δεξιά. Αλλά ακόμη κι αυτός δεν είναι φασίστας.»

«Στην Ουγγαρία το ανθρωπιστικό σκέλος τού προσφυγικού ζητήματος  το χειρίστηκαν βεβαίως με τρόπο παράδοξο», παραδέχεται.  «Η Ευρώπη βασίζεται στην ελευθερία, την ισότητα, την αδελφότητα και, στους μοντέρνους καιρούς, στην αλληλεγγύη.Κι ακριβώς αυτή η αλληλεγγύη διαρρήχθηκε προσπαθώντας να προστατέψουν τα ευρωπαϊκά σύνορα με  ένα τεχνοκρατικό και λαϊκίστικο τρόπο. Γεγονός ντροπιαστικό, που αποτέλεσε παρόλα αυτά το εφαλτήριο για την εκκίνηση μιας συζήτησης στην οποία η Ευρώπη για πρώτη φορά  κάνει focus στη  επίλυση του προβλήματος, που πιθανότατα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του 21^ου αιώνα -ακόμη μεγαλύτερο από οποιεσδήποτε οικονομικές κρίσεις. Αλλά όσο δεν έχουμε καθαρή απάντηση στην οικονομική κρίση δεν θα μπορέσουμε να έχουμε ούτε και για το προσφυγικό.»

Τι πρέπει, επομένως, να γίνει; «Tο μοναδικό πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι η συνεργασία: να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας και με την Ε.Ε.. Ομως, αυτή είναι σήμερα και η μεγαλύτερη Ουτοπία. Η ανθρωπιστική πλευρά είναι η ευκολότερη. Αν δεις μια ανθρώπινη ύπαρξη πεινασμένη ή διψασμένη,  της δίνεις κάτι να φάει ή να πιει. Αν κάνει κρύο, δίνεις ρούχα, ένα παλτό ή μια κουβέρτα. Πρέπει να βοηθήσεις και όχι να καταστρέψεις, όπως ο Βίκτορ Φρανκενστάιν το τέρας του. Αυτή είναι η υποχρέωση καθενός μας και είναι κι αυτό για το οποίο θέλουμε να μιλήσουμε στην παράστασή μας.»

 Μπορεί η τέχνη, μια θεατρική παράσταση να διαχειριστεί τόσο τεράστια ζητήματα; «Μπορεί μόνο να διαχειρίζεται τέτοια σκληρά θέματα.» 

Τι σας εμπνέει; «Οι προσωπικές μου εμπειρίες». Αυτή την περίοδο από τη δεξαμενή των  εμπειριών του  ετοιμάζει ένα φίλμ  «για την ιστορία ενός νεαρού πρόσφυγα . Ο τίτλος του είναι Superfluous Man (Περιττός άνθρωπος)». Πιο εύγλωττος δεν θα μπορούσε να είναι.