φωτό: Αλέξανδρος Κατσής
Τη νεολαία πολλοί προσπαθούν να την αποκρυπτογραφήσουν, κάποιοι από περιέργεια, άλλοι από φόβο, άλλοι από ενδιαφέρον. Τουλάχιστον στη χώρα μας, ιστορικά οι νέοι, από την εποχή της ΕΠΟΝ, των Λαμπράκηδων και του 1-1-4 αλλά και του Πολυτεχνείου, έβαζαν τη σφραγίδα τους στις εξελίξεις. Δεν υπήρξαν λίγες όμως κι οι περιπτώσεις που κυβερνήσεις, αλλά κι ένα ευρύτερο σύστημα εξουσίας, προσπάθησαν να τους βάλουν στο τσεπάκι. Για να καταλάβουν πως μόνο εύκολο δεν είναι..
φωτό: Παναγιώτης Τζάμαρος
Από την άλλη, είναι άχαρο να προσπαθείς να αντιπαραβάλεις νέους εξεγερμένους με πολιτικούς. Άδικο για τους τελευταίους, οι οποίοι μοιάζουν (και πολλές φορές είναι για να είμαστε ειλικρινείς) τύποι με «ξύλινη γλώσσα», χωρίς απολύτως καμία έμπνευση, χωρίς καμία επαφή με το νεανικό ακροατήριό τους. Ακόμα χειρότερα είναι τα πράματα όταν μιλάμε για υπουργούς Παιδείας που βρίσκονται εξ’ αρχής στο «μάτι του κυκλώνα». Από «χέρι χαμένοι», πως να το πούμε; Γιατί πιθανότατα για κάθε Λοβέρδο και κάθε Φορτσάκη θα υπάρχει η εκάστοτε Ιωάννα για να τους φέρνει στα ίσια τους, κερδίζοντας από τα αποδυτήρια τη συμπάθεια της κοινής γνώμης. Γιατί, όπως ανέφερε μιλώντας στην Popaganda, o εκπαιδευτικός συντάκτης κι αναλυτής, Χρήστος Κάτσικας: «Κι οι σημερινές αντιδράσεις των μαθητών δεν έπεσαν ούτε από τον ουρανό, όπως υποστηρίζεται από τους στενόθωρους οπαδούς του αυθορμητισμού, ούτε οργανώθηκαν από κάποια γνωστά ή άγνωστα «κέντρα», σύμφωνα με τις μυωπικές θεωρίες περί υποκινητών. Αποτελούν, ανεξάρτητα από τα μηνύματα, τις εγγραφές και τις καταγραφές τους μια φυσική αντίδραση τόσο φυσική όσο φυσικό είναι να βρέχει όταν στον ουρανό συσσωρεύονται τα σύννεφα!».
Με αφορμή λοιπόν τις εν εξελίξει κινητοποιήσεις, ξεχωρίσαμε τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν, που είτε μαθητές είτε φοιτητές βρέθηκαν απένατι στον πολιτικό προϊστάμενο του υπουργείου Παιδείας. Ποιος βγήκε νικητής; Ίσως η Ιστορία να μην έχει αποφασίσει ακόμη…
φωτό: Γεράσιμος Δομένικος
1990-1991
Υπουργός Παιδείας: Βασίλης Κοντογιαννόπουλος, με καταγωγή από την Αμαλιάδα, από παραδοσιακό πολιτικό «τζάκι» της Δεξιάς (ο πατέρας διετέλεσε βουλευτής με τον Εθνικό Συναγερμό, το Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα και την ΕΡΕ), μετά την αποχώρησή του από τη Νέα Δημοκρατία προσχώρησε στο ΠΑΣΟΚ, με το οποίο επανεξελέγη βουλευτής.
Κεντρικό σύνθημα: «Θέλουμε σχολεία δημοκρατικά κι όχι θερμοκήπια για μαθητές φυτά»
φωτό: Παναγιώτης Τζάμαρος
Το στόρι: Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχειρεί να «περάσει» μια από τις πιο αναχρονιστικές μεταρρυθμίσεις σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Όσον αφορά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προέβλεπε την κατάργηση των αδικαιολόγητων απουσιών, την επαναφορά ομοιόμορφης ενδυμασίας (γι’ αυτό κι έγινε γνωστό ως «το πολυνομοσχέδιο της ποδιάς»), επέκταση του πειθαρχικού ελέγχου ακόμα και στην καθημερινή εξωσχολική ζωή των μαθητών, κατάργηση των σχολικών περιπάτων κι εκδρομών, θέσπιση γραπτών εισαγωγικών εξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο χωρίς τη δυνατότητα επανεξέτασης. Όσον αφορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μάτι έβγαζαν οι διατάξεις που προέβλεπαν την κατάργηση της παροχής δωρεάν πανεπιστημιακών συγγραμμάτων και περικοπές κοινωνικών παροχών, όπως στη δωρεάν σίτιση και στέγαση.
Οι αντιδράσεις από τη μεριά των μαθητών δεν αργούν να έλθουν, ένα κύμα καταλήψεων ξεσπά από τα τέλη Νοέμβρη του 1990. Πολύ σύντομα το 84% των λυκείων και το 65 % των γυμνασίων τελούν υπό κατάληψη, με την κυβέρνηση να αδυνατεί πλήρως να διαχειριστεί την κατάσταση και να ελπίζει ότι το διάλειμμα για τις διακοπές των Χριστουγέννων θα οδηγήσει την εντεινόμενη κρίση σε ύφεση. Οι ελπίδες της αποδεικνύονται φρούδες..Στις αρχές Γενάρη του 1991, οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται με την ίδια ένταση, την ίδια στιγμή όμως αναλαμβάνουν δράση ομάδες «αγανακτισμένων γονέων» κινητοποιημένες από τον κομματικό μηχανισμό της ΝΔ, προκειμένου να «σπάσουν» τις καταλήψεις. Η ΟΛΜΕ αντιλαμβανόμενη το κλίμα που δημιουργείται καλεί τους καθηγητές να βρίσκονται έξω από τα σχολεία «για να συμβάλουν στην αποτροπή προκλήσεων που ίσως επιχειρηθεί να δημιουργηθούν». Παρ’ όλα αυτά το κακό δε θα αποφευχθεί..Το βράδυ της 8ης Γενάρη ομάδα κρούσης της ΟΝΝΕΔ Αχαϊας επιτίθεται σε μαθητές και καθηγητές στο 3ο Λύκειο Πάτρας, κατά τη διάρκεια της σύγκρουση ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας τραυματίζεται θανάσιμα από τον Γιάννη Καλαμπόκα. Η δολοφονία Τεμπονέρα θα προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις και μαζικές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Μπροστά στον κίνδυνο να «ξεφύγει» τελείως η κατάσταση, η κυβέρνηση Μητσοτάκη υπαναχωρεί, «παραιτεί» τον Βασίλη Κοντογιαννόπουλο κι ο διάδοχός του, Γιώργος Σουφλιάς αποσύρει τα επίμαχα νομοθετήματα και ανακοινώνει την έναρξη διαλόγου για την Παιδεία «από μηδενική βάση», μέχρις ότου ο Πόλεμος του Κόλπου μετατοπίσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κάποιους μήνες αργότερα χαρακηρίζει τις καταλήψεις «λίγες και παρωδικές»…
1998-1999
Υπουργός Παιδείας: Γεράσιμος Αρσένης, ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, έχοντας διατελέσει διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος αλλά κι υπουργός σε κυβερνήσεις τόσο του Ανδρέα Παπανδρέου όσο και του Κώστα Σημίτη. Εκπρόσωπος της «αριστερής πτέρυγας» του κόμματος, διαγράφηκε από το ΠΑΣΟΚ το 1986 από τον Ανδρέα Παπανδρέου για να επιστρέψει τρία χρόνια αργότερα. Το 2012 ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, τον πρότεινε για υπηρεσιακό πρωθυπουργό μετά τις εκλογές της 6ης Μαϊου.
Κεντρικό σύνθημα: «Κάτσε καλά, Γεράσιμε»
φωτό: Μανώλης Τσάφος
Το στόρι: Η κυβέρνηση Σημίτη επιχειρεί την αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα Πανεπιστήμια, επιβάλλοντας ένα εξαντλητικό για τους μαθητές «γύρο εξετάσεων» 14 μαθημάτων τόσο στη Β’ όσο και στη Γ’ Λυκείου, ενώ παράλληλα άλλαζε πλήρως τη μέχρι τότε δομή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καταργώντας τους μέχρι τότε τύπους Λυκείου (Γενικό Τεχνικό-επαγγελματικό, πολυκλαδικό), προωθώντας το λεγόμενο Ενιαίο Λύκειο. Οι αντιδράσεις από τη μαθητική κοινότητα παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας. Οι καταλήψεις ξεκινάνε το Νοέμβριο του 1998 κι αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Σύντομα το 90% των λυκείων καθώς και 60-70% των γυμνασίων βρίσκονται σε κατάληψη, ενώ στις αρχές Δεκέμβρη πραγματοποιούνται μεγάλα μαθητικά συλλαλητήρια σε 30 πόλεις της χώρας. Η κυβέρνηση, παρά τις εσωτερικές αντιδράσεις, προχωράει στην ψήφιση του νομοσχεδίου με τη στήριξη μάλιστα και της ΝΔ, προκειμένου να εκτονωθεί η κατάσταση, κάτι που συμβαίνει τελικά. Παρ’ όλα αυτά, τα πρώτα παρατράγουδα δεν αργούν να κάνουν την εμφάνισή τους: την πρώτη χρονιά εφαρμογής του νέου συστήματος το 38% των μαθητών της Β Λυκείου μένουν μετεξεταστέοι.
Όλα τα παραπάνω οδηγούν τον Κώστα Σημίτη στο να επανεξετάσει την κατάσταση. Μετά τις εκλογές του 2000 ο Πέτρος Ευθυμίου αντικαθιστά τον Γεράσιμο Αρσένη στο υπουργείο Παιδείας και ξεκινάει το σταδιακό «ξήλωμα» της μεταρρύθμισης, με τη μείωση των υπό εξέταση μαθημάτων, αρχικά από 13 σε 9.
Παρ’ όλα αυτά οι μαθητικές κινητοποιήσεις εκείνης της εποχής σφράγισαν στην κυριολεξία μια γενιά…
2006-2007
Υπουργός Παιδείας: Μαριέττα Γιαννάκου, πολιτικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας με σαφείς αναφορές στην Κεντροδεξιά αλλά και τον Καραμανλισμό, διετέλεσε επί σειρά ετών βουλευτής αλλά κι ευρωβουλευτής του κόμματος, υπουργός στις κυβερνήσεις Μητσοτάκη και Κώστα Καραμανλή
Κεντρικό σύνθημα: «Μαριέττα Γιαννάκου, τις καταλήψεις άκου/και ρώτα τον Αρσένη τι σε περιμένει»
φωτό: Αλέξανδρος Κατσής
Το στόρι: Ακολουθώντας τις προτάσεις της αποκαλούμενης «Επιτροπής Σοφών για την Ανώτατη Παιδεία» η κυβέρνηση Καραμανλή ανακοινώνει σειρά αλλαγών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία έχει ως ένα βασικό πυλώνα τον επονομαζόμενο «νόμο πλαίσιο», που προέβλεπε μέτρα όπως η κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων και του πανεπιστημιακού ασύλου, ο καθορισμός ανώτατου χρονικού ορίου φοίτησης, η καθολική ψηφοφορία των φοιτητών στις πρυτανικές εκλογές κλπ. Ο έτερος πυλώνας της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης υπήρξε η αναθεώρηση του άρθρου 16, προκειμένου να «ξεκλειδώσει» η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Η προσπάθεια αυτή θα πυροδοτήσει το μαζικότερο ίσως φοιτητικό κίνημα που έχει ζήσει η Ελλάδα από τον καιρό της μεαπολίτευσης. Επί μήνες η πλειοψηφία των σχολών σε όλη τη χώρα τελούν υπό κατάληψη, ενώ μαζικότατα συλλαλητήρια συνταράσσουν το κέντρο της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης κι άλλων μεγάλων πόλεων. Η κυβέρνηση απαντά με πολύ ξύλο από τα ΜΑΤ, πολλά χημικά και «συλλήψεις από τον σωρό». Οι νέοι παρ’ όλα αυτά δε δείχνουν να μασάνε. Κάτω από την κοινωνική πίεση, το ΠΑΣΟΚ, αξιωματική αντιπολίτευση τότε, υπαναχωρεί και δεν ψηφίζει την αναθεώρηση του άρθρού 16, η αυξημένη κοινοβουλευτική πλειψηφία δεν επιτυγχάνεται και το εγχείρημα αποτυγχάνει. Ο νόμος-πλαίσιο από την άλλη περνάει μετά από μια επεισοδιακή συνεδρίαση μέσα, αλλά κυρίως έξω από τη Βουλή. Η Μαριέττα Γιαννάκου δυομιση χρόνια αργότερα αποτυγχάνει να εκλεγεί βουλευτής, «πληρώνοντας το μάρμαρο» τόσο από τη συγκεκριμένη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, όσο κι εξαιτίας του βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού, το οποίο ενεργοποίησε τα συντηρητικά αντανακλαστικά του εκλογικού κοινού της Νέας Δημοκρατίας.
Τουλάχιστον το ονομά της έγινε σύνθημα, τραγούδι και μεγάλο μάλιστα σουξέ…
