Πρόκειται για ένα από τα πιο βάναυσα εγκλήματα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας που ευτυχώς κάποιοι έχουν θέσει ως στόχο να μην το αφήσουν να ξεχαστεί. Ο 33χρονος ακτιβιστής Ζακ Κωστόπουλος δολοφονήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2018, στον πεζόδρομο της οδού Γλάδστωνος, στην περιοχή της Ομόνοιας, στην Αθήνα.
Παρότι ελλιπές, το οπτικό υλικό μετά την επίθεση αποκαλύπτει σημαντικά στοιχεία σχετικά με την άκρως βίαιη επίθεση κι εγείρει (ακόμα περισσότερα) σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τις συνθήκες θανάτου του Ζακ Κωστόπουλου, αλλά και την στάση της αστυνομίας.
Άγνωστο παραμένει το τι προηγήθηκε της επίθεσης στο κοσμηματοπωλείο καθώς και το τι συνέβη στο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στην επίθεση στο κοσμηματοπωλείο και την άφιξη των αστυνομικών σωμάτων. Ωστόσο, η έκθεση του Forensic Architecture καταδεικνύει έναν μάρτυρα που φαίνεται να αποτελεί κλειδί στην υπόθεση της δολοφονίας.
Για να κάνουμε τις απαραίτητες συστάσεις, το διεθνές ερευνητικό κέντρο Forensic Architecture έχει την βάση του στο λονδρέζικο πανεπιστήμιο Goldsmiths. Η ομάδα αναπτύσσει νέες μεθόδους έρευνας, επεξεργασίας και δημιουργίας πειστηρίων σε υποθέσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με σκοπό, ανάμεσα σε άλλα, να υποστηρίξει κοινότητες κι άτομα που έχουν πέσει θύματα κρατικής βίας.
Το Forensic Architecture έχει συνεργαστεί διεθνώς με μη κυβερνητικές και άλλες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως οι Human Rights Watch και η Διεθνής Αμνηστία, με τον ΟΗΕ και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Στην Ελλάδα, μετά τη συμβολή του στην έρευνα για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, το Forensic Architecture υποστηρίζει την οικογένεια του Ζακ στην συλλογή του -πολύτιμου για την υπόθεση- οπτικοακουστικού υλικού, γιατί, κατά τη διεπιστημονική του ομάδα, «δεν μπορεί η πηγή της αλήθειας να είναι μόνο μία» .
Στο βίντεο από την ερευνητική αυτή πρωτοβουλία, από το διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό της υπόθεσης -από κάμερες καταστημάτων που κατέγραψαν κινήσεις ατομων στους γύρω δρόμους πριν ο Ζακ Κωστόπουλος βρεθεί στο σημείο της δολοφονίας του- φαίνεται ένας άνδρας που φοράει κίτρινο μπλουζάκι με μπλε στάμπα, ένα μαύρο ρολόι στο αριστερό του χέρι, ένα ξεβαμμένο μπλε τζιν κι αθλητικά παπούτσια με σόλες ανοιχτού πράσινου χρώματος. Μέχρι στιγμής, ο άνδρας αυτός δεν έχει ταυτοποιηθεί ώστε να κληθεί ως μάρτυρας, η αστυνομία δεν τον αναγνωρίζει ούτε μπορεί να τον βρει, σύμφωνα με την απάντηση της ΕΛ.ΑΣ. μόλις μία μέρα αφότου ο ανακριτής είχε ζητήσει τον μήνα Οκτώβρη να εντοπιστούν οι άντρες που είχε καταγράψει η κάμερα του καταστήματος Βενέτη, σε ένα σημείο κρίσιμο για την υπόθεση.
Το βίντεο όμως του Forensic Architecture και η εμπεριστατωμένη ανάλυσή του τονίζει την εξέχουσα σημασία της μαρτυρίας του άνδρα με το κίτρινο μπλουζάκι στην στην υπόθεση. Λόγω του χαρακτηριστικού ρουχισμού του, ο άντρας εντοπίζεται εύκολα κι ευδιάκριτα στα επιμέρους πλάνα που συνέλεξε το ερευνητικό κέντρο. Ο αγνώστων μέχρι στιγμής στοιχείων μάρτυρας-κλειδί αποτυπώνεται για πρώτη φορά στην κάμερα ασφαλείας ενός καταστήματος παπουτσιών επί της οδού Πατησίων. Για τον συγχρονισμό του τελικού βίντεο η ομάδα του Forensic Architecture βασίστηκε στην ώρα αυτής της πρώτης κάμερας ασφαλείας. Αργότερα, η ώρα που φαίνεται στο ρολόι ενός αστυνομικού της ομάδας ΖHTA επιβεβαιώνει τον συγχρονισμό τους.
Ο άνδρας με το κίτρινο μπλουζάκι φαίνεται να περπατάει προς την κατευθυνση της οδού Γλάδστωνος όπου έλαβε χώρα η επίθεση. Λίγη ώρα μετά, εμφανίζεται έξω από το κατάστημα «Βενέτης» στη συμβολή των οδών Γλάδστωνος και Πατησίων και η κάμερα του χώρου αποτυπώνει τον Ζακ Κωστόπουλο για πρώτη φορά, κοντά στον άνδρα με το κίτρινο μπλουζάκι και σε άλλους δύο άνδρες αγνώστου ταυτότητας, ένας από τους δύο προσφέρει στον Ζακ ένα μπουκάλι νερό. Ενώ ο Ζακ Κωστόπουλος φαίνεται να θέλει να μπει στο κατάστημα, ο άνδρας με το κίτρινο μπλουζάκι τον εμποδίζει με κινήσεις των χεριών του, με το σώμα του κι ακολουθώντας τον, λέγοντας του κάτι που δεν ακούμε.
Η μαρτυρία του άνδρα αυτού είναι προφανώς κρίσιμη για την κατανόηση των γεγονότων που οδήγησαν τον Ζακ στο κοσμηματοπωλείο. Κι αν δεν έχετε δει το βίντεο, είμαστε -σκεφτείτε- ακόμη στην αρχή του.
Η προκαταρκτική έκθεση ανάλυσης οπτικοακουστικού υλικού της ομάδας του Forensic Architecture έχει κατατεθεί στον ανακριτή στα τέλη Μάρτη και «με βάση αυτή την έκθεση ο ανακριτής έχει ξεκινήσει έναν δεύτερο γύρο ανακρίσεων όπου καλεί κάποιους μάρτυρες κλειδιά, για παράδειγμα, τον επικεφαλής της ομάδας Ζ ή ανθρώπους που δούλευαν εκείνη τη μέρα στον Βενέτη και τους ρωτάει αν αναγνωρίζουν τον μάρτυρα δείχνοντάς τους πια το βίντεό μας. Δεν έχει υπάρξει κάποια πρόοδος μέχρι στιγμής», εξηγεί ο Στέφανος Λεβίδης, αρχιτέκτονας, υποψήφιος διδάκτορας και μέλος του ελληνικού τμήματος του διεθνούς ερευνητικού κέντρου.
Η επίμονη και συνεχής εμφάνιση του άνδρα με το κίτρινο μπλουζάκι σε όλες τις κάμερες που συνθέτουν το τελικό βίντεο προξένησε εντύπωση στην ομάδα του Forensic Architecture «αν θέλεις, αυτός ο άνδρας είναι για εμάς η κίτρινη κλωστή που συνδέει τα διαφορετικά βίντεο και μπορεί πια να μας απαντήσει ερωτήματα σχετικά με τον έμφυλο χαρακτήρα της επίθεσης στον Ζακ. Μπορεί να μας πει σε τι κατάσταση ήταν ο Ζακ πριν του επιτεθούν. Λίγο έως πολύ, έχουμε υλικό ώστε να δούμε τι του συμβαίνει στην επίθεση αλλά το μεγάλο κενό και τα ερωτήματα που εκκρεμούν αφορούν το πριν: το πώς βρέθηκε στο κοσμηματοπωλειο, γιατί δεν τον άφησε ο άνδρας που συζητάμε σήμερα να μπει στο κατάστημα “Βενέτης”. Είναι σαφές ότι ο άνδρας μιλάει με τον Ζακ, δηλαδή, έχει κάποιες πληροφορίες για το τι προηγηθηκε της επίθεσης, μπορεί να διαφωτίσει τα ερωτήματα σχετικά με το ρατσιστικό κίνητρο της επίθεσης» κατά τον Στέφανο Λεβίδη.
Υπάρχει άλλο πρόσωπο που παίζει τόσο σημαντικό ρόλο για την πλήρη διευκρίνιση του τι συνέβη πριν ο Ζακ Κωστόπουλος βρεθεί στο κοσμηματοπωλείο; Ενδεχομένως, ο άλλος άνθρωπος που καταγράφηκε από την κάμερα του καταστήματος «Βενέτης», ένας άνδρας που φοράει άσπρο πουκάμισο και είναι εκείνος που προσφέρει το νερό στον Ζακ «αλλά, γι’ αυτόν δεν έχουμε περισσότερες πληροφορίες και ούτε μπορούμε να αποδείξουμε ότι ήταν παρών καθ’ όλη τη διάρκεια της επίθεσης».
Η επίθεση που έγινε στον Ζακ Κωστόπουλο στο κοσμηματοπωλείο καταγράφηκε από κινητό τηλέφωνο μάρτυρα που βρισκόταν στον πρώτο όροφο ενός γειτονικού καταστήματος. Από την έναρξη του βίντεο, ο άνδρας με το κίτρινο μπλουζάκι βρίσκεται στο σημείο και μένει εκεί καθ’ όλη τη διάρκεια της επίθεσης. Δεν συμμετέχει, αλλά φαίνεται να παρακολουθεί τα όσα αποτρόπαια συμβαίνουν από κοντά.
Στο σώμα και το κεφάλι του Ζακ Κωστόπουλου οι ιατροδικαστές κατέγραψαν 22 κακώσεις και θλαστικά τραύματα, τα 14 από αυτά και τα ισχυρότερα εντοπίστηκαν στο κεφάλι και προήλθαν από τον ξυλοδαρμό που δέχτηκε. Όσο ο κοσμηματοπώλης μαζί με το μεσίτη ξυλοκοπούν άγρια τον Ζακ Κωστόπουλο, ο άνδρας με το κίτρινο μπλουζάκι παραμένει στο σημείο και παράλληλα μιλάει συνεχώς στο τηλέφωνο.
Βρίσκεται δίπλα στον πλέον τραυματισμένο Ζακ Κωστόπουλο και στο βίντεο ακούγεται να λέει στο κινητό του «φίλε αυτόν, φίλε αυτόν, ήταν στη γωνία στον Βενέτη. Έλα». Στη συνέχεια, απευθύνεται στον αστυνομικό της ομάδας Ζήτα που έφτασε πρώτος και τον ενημερώνει σχετικά με τα τραύματα του Ζακ, δευτερόλεπτα μετά (σε άλλο βίντεο) διακρίνεται κοντά σε νοσοκόμο του ΕΚΑΒ που έχει φτάσει στο σημείο της δολοφονίας.
Ποιός είναι ο άνδρας με το κίτρινο t-shirt; (Ο βίαιος θάνατος του Ζακ Κωστόπουλου) (Greek) from Forensic Architecture on Vimeo.
Σε αυτό το βίντεο που οι αστυνομικοί των ομάδων ΔΙΑΣ και ΖΗΤΑ φαίνεται να περνούν βίαια χειροπέδες στον Ζακ Κωστόπουλο, τραβώντας και κλωτσώντας τον ενώ είναι αιμόφερτος, ο άνδρας με το κίτρινο μπλουζάκι είναι ο μόνος που πλησιάζει την ομάδα των αστυνομικών φορώντας πολιτικά ρούχα, οι υπόλοιποι περαστικοί και δημοσιογράφοι παραμένουν σε απόσταση, όπως τονίζει το βίντεο του Forensic Architecture . Ο άνδρας με το κίτρινο μπλουζάκι φαίνεται να κρατάει στο χέρι του αντικειμενο που μοιάζει με πτυσσόμενο γκλοπ, σαν αυτά της ομάδας ΔΙΑΣ.
Τα ερωτήματα που έχουν προκύψει στην υπόθεση δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου είναι πολλά. Κρίσιμα ερωτήματα όπως από το πως κατέληξε το θύμα παγιδευμένο στο κοσμηματοπωλείο, τι ρόλο έπαιξε η ταυτότητα του στη βίαιη εξέλιξη των γεγονότων και ποια ηταν η συμβολή της αστυνομίας στο θάνατό του μπορούν να απαντηθούν από τον μάρτυρα που φαίνεται να ήταν πανταχού παρών, από τον άνδρα με το κίτρινο μπλουζάκι που η ΕΛ.ΑΣ δεν φαίνεται να αναζητά επίμονα.
Όσον αφορά τον άνδρα- κρίσιμο μάρτυρα, είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς πώς καταφέρνει να πλησιάσει τόσο κοντά στο σημείο που βρίσκονται οι αστυνομικοί αν δεν σχετίζεται με κάποιον τρόπο μαζί τους «ενώ όλοι οι άλλοι πολίτες βρίσκονται σε ακτίνα δέκα τουλάχιστον μέτρων», σημειώνει ο Στέφανος Λεβίδης.
Συνοψίζοντας το βίντεο, τις κινήσεις και την παρουσία του άνδρα με το κίτρινο μπλουζάκι, είναι εκείνος που εμποδίζει τον Ζακ Κωστόπουλο να μπει στο κατάστημα Βενέτη, παρακολουθεί την επίθεση ενώ μιλάει στο κινητό του και παρότ φοράει πολιτικά πλησιάζει τόσο κοντά σε αυτήν και το θύμα.
«Καλούμε τον κόσμο να καταθέσει στοιχεία που πιθανόν να έχει. Η έρευνα μας είναι υπό εξέλιξη, δεν τη δημοσιεύουμε ως ολοκληρωμένη αλλά ως έναν τρόπο να ενημερωθεί το κοινό. Εμείς συνεχίζουμε να ερευνούμε, κι αν παρουσιαστούν καινούρια στοιχεία θα τα ερευνήσουμε κι αυτά».
Στην προκατακτική έκθεση ανάλυσης οπτικοακουστικού υλικού του Forensic Architecture υπάρχουν άνθρωποι που φαίνεται να καταγράφουν φανερά την επίθεση στον Ζακ Κωστόπουλο και παρόλα αυτά, το βίντεο ή οποιοδήποτε είδους υλικό έχουν από εκείνη τη μέρα δεν έχει φτάσει ως στοιχείο στον ανακριτή.
Η δικαστική διαδικασία που θα κληθεί να απαντήσει στα ερωτήματα γύρω από τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου θα ενισχυθεί σημαντικά από οπτικά και ηχητικά πειστήρια που καταγράφουν το συμβάν, είτε από περαστικούς, είτε από τις κάμερες ασφαλείας της περιοχής.
Όπως αναφέρει το Forensic Architecture στη σελίδα του, αν είστε περαστικός που έτυχε να βιντεοσκοπήσετε, φωτογραφίσετε ή καταγράψετε ηχητικά το γεγονός, ή έχετε υλικό από κάμερες ασφαλείας ή άλλο μέσο, παρακαλούμε καταθέστε το υλικό αυτό συμπληρώνοντας τη σχετική φόρμα που θα βρείτε εδώ.
Μπορείτε να καταθέσετε υλικό και ανώνυμα. Εάν υπήρξατε μάρτυρας της επίθεσης αλλά δεν έχετε καταγράψει οπτικοακουστικό υλικό, η μαρτυρία σας δεν παύει να έχει εξαιρετική σημασία. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον 23ο τακτικό ανακριτή για να καταθέσετε την μαρτυρία σας στο +302108629914.
Το υλικό που κατατίθεται μέσω της πλατφόρμας αυτής, θα χρησιμοποιηθεί από τον ανακριτή καθώς και από ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες, όπως το κέντρο Forensic Architecture, για την διαλεύκανση της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου.
