Το άστεγο σώμα των προσφύγων και η έξωση της ανθρωπιάς

Περάσαμε αρκετές μέρες στην πλατεία Βικτωρίας δίπλα στους πρόσφυγες που παρά το γεγονός ότι δικαιούνται άσυλο, έχουν οδηγηθεί να ζούνε σε άθλιες συνθήκες στους δρόμους της Αθήνας. Από τη Μαρία Λούκα.

«Η έννοια των δικαιωμάτων του ανθρώπου, βασισμένη στην υποτιθέμενη ύπαρξη κάποιου ανθρώπινου όντος καθαυτό, κατέρρευσε σε κομμάτια μόλις εκείνοι που τη διακήρυσσαν βρέθηκαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με ανθρώπους που είχαν πραγματικά χάσει κάθε άλλη συγκεκριμένη ιδιότητα και δεσμό εκτός από το απλό γεγονός ότι ήταν άνθρωποι» γράφει η Χάνα Αρεντ στο δοκίμιο της «Εμείς οι πρόσφυγες».

Το κείμενο της Αρεντ, γραμμένο το 1943, αναλύει την κατάσταση του Εβραίου πρόσφυγα. Ωστόσο, η σπαρακτική της οξυδέρκεια είναι ικανή να περιγράψει την εντεινόμενη συνθήκη αποανθρωποποίησης των προσφύγων της δικής μας εποχής, έτσι όπως αυτή αποτυπώνεται από την καταστατική απαξίωση στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μέχρι την αστεγία και συναντιέται με την ποιητική μελαγχολία του Καρούζου, «Ξένος είμαι στο σπίτι μου/ Ξένος στους δρόμους». Γιατί είναι αυτή η κατηγορία υποκειμένων που δεν έχει τίποτα δικό της, ούτε καν ένα μέρος να σταθεί.

Ως ανεπιθύμητους παρίες προσλαμβάνει το ελληνικό κράτους τους πρόσφυγες σε μια από τις πιο άτεγκτες ενσαρκώσεις της «Ευρώπης – Φρούριο». Το ζήτημα της στέγασης που είναι θεμέλιο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αλλά και ελάχιστη αναγκαία προϋπόθεση οποιασδήποτε ενταξιακής προοπτικής, καθρεφτίζει τη θεσμική απροθυμία να αποδοθούν στον προσφυγικό πληθυσμό τα στοιχειώδη δικαιώματα που δικαιούται και να δρομολογηθεί μια διαδικασία προστασίας των ανθρώπων και συμπερίληψης τους στην ελληνική κοινωνία.

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει λάβει μεγάλα κοινοτικά κονδύλια για τη στέγαση των προσφύγων, η βασική στρατηγική της έγκειται στη στρατοπεδοποίηση και την αστεγία. Οι πρόσφυγες, κατά βάση, από τη στιγμή που θα φτάσουν στη χώρα, θα περάσουν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης σ’ ένα πλαίσιο απερίγραπτης αθλιότητας που έχει στηλιτευτεί από όλους τους διεθνείς φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η πρακτική αυτή του εγκλεισμού δε στοχεύει μόνο στο χωρικό και κοινωνικό τους έλεγχο αλλά και στην πειθάρχηση τους. Στην πραγματικότητα ένα άτομο που εξαναγκάζεται να ζήσει για μήνες ολόκληρους στη βρώμικη ανυπαρξία της Μόριας τιμωρείται. Όχι για κάτι που έκανε. Τιμωρείται γι’ αυτό που είναι, επειδή είναι πρόσφυγας που στις μεταδημοκρατικές κοινωνίες αυτό ισοδυναμεί με τη διάρρηξη της αισθμαίνουσας τριάδας έθνος – κράτος – έδαφος και ως εκ τούτου λογίζεται ως αποκειμενικότητα, ως τυπολογία που εκπίπτει του υποκειμένου.

Από την ίδια σαδιστική νοοτροπία εκπορεύεται και η πολιτική της αστεγίας που ξεδιπλώνεται με ιδιαίτερα ανησυχητική ένταση από τις αρχές του καλοκαιριού. Όπως είναι γνωστό πάνω από 11.000 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και προσφύγισσες έχουν εκδιωχθεί ή απειλούνται με εκδίωξη από τα διαμερίσματα του προγράμματος ESTIA στα οποία διαμένουν ή από άλλες δομές.

https://www.youtube.com/watch?v=Gct16R8XAKA

Η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου στην οποία προχώρησε η κυβέρνηση προβλέπει ότι οι πρόσφυγες 30 μέρες μετά την αναγνώριση τους είναι υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τα καταλύματα τους, ενώ παράλληλα κόβεται και το οικονομικό βοήθημα που λαμβάνουν.

Άνθρωποι που πετιούνται κυριολεκτικά στο δρόμο χωρίς καμία πλοήγηση, καμία στήριξη, καμία μέριμνα, που καλούνται να βρουν μόνοι τους τρόπο να επιβιώσουν εν μέσω πανδημίας και χωρίς κανένα εφόδιο. Ανάμεσα τους συγκαταλέγονται οικογένειες με μικρά παιδιά, μόνες μητέρες, επιζώσες έμφυλης βίας, ανάπηρα άτομα, ηλικιωμένοι και γενικά άτομα με ευαλωτότητες.

https://www.youtube.com/watch?v=qe1rhjM29Fo

Η Ινάς είναι μια από αυτές της γυναίκες που απειλούνται με έξωση. Επικεφαλής μιας οικογένειας με εφτά ανήλικα παιδιά, δραπέτευσε από τον τρόμο του ISIS, έχοντας χάσει το σύζυγο της στον πόλεμο της Συρίας, παιδεύτηκε σ’ ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι που για τις μόνες γυναίκες είναι πάντα δυσκολότερο και ψάχνει ακόμα για ειρήνη.

Τη συνάντησα σ’ ένα μικρό διαμέρισμα στην Καλλιθέα. Ήταν σε μια παλιά και κακοσυντηρημένη πολυκατοικία που έχει μισθωθεί από ΜΚΟ για να στεγαστούν μονογονεικές προσφυγικές οικογένειες. Το ασανσέρ δε λειτουργούσε. Ανεβήκαμε στον 6ο με τα πόδια.

Κάθονταν σ’ ένα δωμάτιο με τέσσερα στρώματα απλωμένα περιμετρικά, δυο πιτσιρίκια κρεμασμένα πάνω της και τα υπόλοιπα να παίζουν κρυφτό πίσω από πόρτες και καρέκλες.

«Υπέφερα στην πατρίδα μου εξαιτίας του ISIS. Ήθελαν να πάρουν τις κόρες μου και να τις παντρευτούν με το ζόρι. Ήταν πολύ επικίνδυνο να ξεφύγουμε. Στην Τουρκία ταλαιπωρήθηκα. Ήμουν μόνη γυναίκα κι αυτό σήμαινε ότι δεν είχα καμία προστασία. Με ενοχλούσαν διαρκώς. Ήθελα να δουλέψω για να ταΐσω τα παιδιά μου και με εκμεταλλεύονταν. Στην Ελλάδα φτάσαμε το Γενάρη του 2018. Έμεινα στη Μόρια τέσσερις μήνες παρέα με το φόβο. Ήταν άθλια. Μια μέρα ανακάλυψα ότι ένας τύπος φωτογράφιζε εμένα και τις κόρες μου. Ένιωσα εντελώς ανασφαλής. Προειδοποίησα τους αρμόδιους εκεί ότι αν μας συμβεί κάτι θα είναι αυτοί υπεύθυνοι. Από τον περασμένο Απρίλιο μας μετέφεραν σε αυτό το διαμέρισμα. Προφανώς εδώ νιώθω καλύτερα. Απέκτησα μια καθημερινότητα. Τα παιδιά μου μέχρι την πανδημία πήγαιναν σχολείο. Και τώρα είμαι ξανά στον αέρα. Πριν δύο μήνες μου έκοψαν το επίδομα και μου είπαν ότι μέσα στον Ιούλιο πρέπει να φύγω από το διαμέρισμα, χωρίς να υπάρχει κάπου αλλού να μείνω. Εγώ έχω κακοήθεια στους λεμφαδένες και πρέπει να εγχειριστώ και μια κόρη μου έχει πρόβλημα στην καρδιά. Τους εξήγησα ότι δεν έχω που να πάω και μου είπαν ότι είναι δικό μου πρόβλημα αυτό, ότι έπρεπε να έχω βρει δουλειά και να έχω μάθει τη γλώσσα. Πως γίνεται, όμως, ενώ είμαι άρρωστη με εφτά παιδιά να βρω δουλειά; Εμένα η πρόθεση μου δεν ήταν να μείνω στην Ελλάδα. Θέλω να πάω στη Γερμανία που έχω συγγενείς. Δε μ’ αφήνουν ούτε να φύγω στο εξωτερικό, ούτε τουλάχιστον να μείνω σ’ αυτό το διαμέρισμα. Απόλυτο αδιέξοδο. Είναι ένα είδος πολέμου, κοινωνικού και ψυχικού. Δε βρίσκεις το δίκιο σου. Αποφάσισαν με εντελώς ακατανόητα κριτήρια να μας διώξουν, είναι σα να παίζεται η ζωή μας στην τύχη. Δεν έχω καμία υποστήριξη από πουθενά. Ορκίζομαι ότι μερικές μέρες δεν υπάρχει ούτε ψωμί στο σπίτι. Αναφέρω το ψωμί γιατί είναι το πιο βασικό. Ξυπνάω, ζητάνε τα παιδιά πρωινό και δεν έχω τίποτα να τους δώσω. Το μοναδικό που μου πρότειναν είναι μήπως μας βάλουν σ’ έναν ξενώνα με άστεγους και χρήστες. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό είναι ακατάλληλο περιβάλλον για γυναίκες και παιδιά; Έχω μεγάλο άγχος. Δε γίνεται να μου φορτώσουν κι άλλο. Είμαι ψυχικά εξουθενωμένη. Κι όχι μόνο εγώ. Πολλοί προσφυγές βρίσκονται στην ίδια θέση. Θέλω να βρεθεί λύση για όλους. Αυτό προσεύχομαι στο Θεό. Το μόνο που ζητάμε είναι να ζήσουμε με ασφάλεια και ειρήνη. Κανένας άνθρωπος δε φεύγει από τη χώρα του χωρίς αυτό να αποτελεί τη μοναδική διέξοδο σωτηρίας για τη ζωή του. Εμείς δεχτήκαμε τους Έλληνες όταν είχαν πόλεμο, ανοίξαμε τα σπίτια μου και τους φερθήκαμε σαν αδέρφια. Γιατί έτσι πρέπει να φέρεσαι σε ανθρώπους που είναι κυνηγημένοι», λέει.

Στην τελευταία αποστροφή της Ινας βγαλμένη από την εμπειρία της συλλογικής μνήμης των προσφύγων συμπυκνώνεται μια οικουμενική αίσθηση δικαίου και αλληλεγγύης. Στη στρατηγική του ελληνικού κράτους πάλι συμπυκνώνεται η ωμή αναλγησία. Πολλοί άνθρωποι με ευαλωτότητες βιώνουν την ίδια ανησυχία με την Ινάς.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στο τελευταίο τους report αναφέρουν την περίπτωση μιας παραπληγικής προσφύγισσας με πολλά ιατρικά προβλήματα, η οποία απειλήθηκε με έξωση αρκετές φορές. Μεταφέρθηκε στον καταυλισμό του Σχιστού, όπου ο γιος της έμενε σ’ ένα κοντέινερ με 12 άτομα. Δύο μέρες μετά έπαθε καρδιακή ανακοπή.

Η οργάνωση επισημαίνει ότι τουλάχιστον άλλοι 30 ασθενείς της με χρόνιες παθήσεις είτε έχουν εκδιωχθεί, είτε έχουν προειδοποιηθεί για επικείμενη έξωση από τα σπίτια που διαμένουν. Και μάλλον κανένας επίσημος φορέας της Πολιτείας δε θα συνεκτιμήσει πως η αστεγία ή οι ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και το στρες της απόρριψης επιβαρύνουν σωματικά και ψυχικά τις ζωές των προσφύγων, πως παράγουν θάνατο και δυστυχία. Η εξίσωση του πόνου, όμως, είναι διάφανη. Όποιος θέλει να τη διαβάσει, μπορεί.

https://www.youtube.com/watch?v=FUoshdWECfk

Το μοναδικό πρόγραμμα που υπάρχει για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες που αντιμετωπίζουν την παύση της στέγασης τους είναι το Helios 2, το οποίο ούτως η αλλιώς αφορά ένα περιορισμένο χρονικό εύρος. Στο πλαίσιο του προγράμματος οι δικαιούχοι λαμβάνουν οικονομική βοήθεια για την πληρωμή του ενοικίου.

Αυτό, όμως, γίνεται αφού πρώτα υπογράψουν συμβόλαιο ενοικίασης, δηλαδή δεν υπάρχει πρόβλεψη για το διάστημα από την έξωση μέχρι τη λήψη επιδότησης και σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα στο τέλος του Μάη, από τα 8752 άτομα που ήταν εγγεγραμμένα στο σύστημα μόλις τα 1590 λάμβαναν επιδότηση ενοικίου. Από την άλλη το να εξασφαλίσει μια προσφυγική οικογένεια συμβόλαιο μίσθωσης δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα.

Σημαίνει ότι πρέπει να διαθέτει ΑΦΜ, τραπεζικό λογαριασμό και τα νομιμοποιητικά έγγραφα στα χέρια της. Ωστόσο, όλα αυτά – αυτονόητα για τους περισσότερους και τις περισσότερες από εμάς – για τους πρόσφυγες αποδεικνύονται μια αέναη ταλαιπωρία καθώς οι διαδικασίες προχωρούν με εξωφρενικά αργούς ρυθμούς. Ενδεικτικά η Ινας ένω έχει λάβει το καθεστώς της προσφύγισσας από το Νοέμβρη, δεν έχει πάρει ακόμα τα χαρτιά της. Η ελληνική γραφειοκρατία που μπορεί να της πάρει 6 ή 12 μήνες για να βάλει μια υπογραφή και μια σφραγίδα, ζητάει από ανθρώπους λαβωμένους να αναλάβουν αυτοί το βάρος της ευθύνης της ένταξης τους. Να προσαρμοστούν άμεσα σ’ ένα εντελώς διαφορετικό από το δικό τους γλωσσικό συμφραζόμενο, να βρουν δουλειά στη ρημαγμένη από την κρίση αγορά εργασίας, να υπερσκελίσουν την καχυποψία και το ρατσισμό ενός τμήματος της ελληνικής κοινωνίας και να μπορέσουν να συντηρηθούν οικονομικά.

Είναι ανέφικτο και το γνωρίζουν καλά. Τους οδηγούν στο δρόμο αλλά δε θέλουν να φαίνονται. Γιατί μάλλον το gentrification και η ξιπασμένη γυαλάδα του ελιτισμού δεν ταιριάζουν με την απελπισία των κατατρεγμένων. Εδώ και έναν μήνα πρόσφυγες που είτε εκδιώχνονται από τα διαμερίσματα τους, είτε έρχονται από τη Μόρια συγκεντρώνονται στην πλατεία Βικτωρίας. Δε μπορούν να εξαϋλωθούν από τον πλανήτη. Κάπου πρέπει να σταθούν και είναι λογικό να πηγαίνουν σ’ ένα μέρος που λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, που είναι όλοι μαζί, που βρίσκεται σε μια πολυπολιτισμική γειτονιάς της πόλης. Εδώ κι έναν μήνα οι αρχές επαναλαμβάνουν μια τακτική εμπαιγμού και βίας. Αδιαφορούν πλήρως για την επιβίωση τους, δεν οργανώνουν συσσίτιο, δε στέλνουν κάποια ιατρική μονάδα να περιθάλψει όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα. Αυτά τα κάνουν οι αλληλέγγυες ομάδες πολιτών. Οι αρχές προσπαθούν μόνο να τους απομακρύνουν συχνά με όρους ένοπλης μαφίας.

Περάσαμε αρκετές μέρες στην πλατεία Βικτωρίας αυτό τον καιρό. Είδαμε μανάδες να ψάχνουν γάλα για να ταΐσουν τα μωρά τους, ανθρώπους άρρωστους, ανάπηρους, ηλικιωμένους, αυτιστικά παιδιά να ψάχνουν λίγη σκιά κάτω από τα δέντρα, γείτονες να φέρνουν ρούχα και φαγητό, κοινωνικές κουζίνες να μαγειρεύουν, καλλιτεχνικές ομάδες να στήνουν workshop για παιδιά, πιτσιρίκια να παίζουν στο χώμα. Είδαμε ΜΑΤ να κυκλώνουν την πλατεία, να παρατάσσουν κράνη, ασπίδες και ρόπαλά απέναντι σε υποκείμενα που κουβάλαγαν το τραύμα του πολέμου, υπαλλήλους της Αστυνομίας και του Υπουργείου να τάζουν ασύστολα ψεύδη στους πρόσφυγες για να τους βάλουν μέσα στα πούλμαν και τις κλούβες, να τους λένε ότι θα τους πάνε σ’ ένα ωραίο μέρος που θα είναι προστατευμένοι και να εννοούν την Αμυγδαλέζα, κι όταν δεν έπιαναν τα παρελκυστικά επιχειρήματα να τους παίρνουν τα παιδιά για να αναγκαστούν τους γονείς τους να τους ακολουθήσουν, να απαγάγουν κυριολεκτικά οικογένειες, να χτυπούν και να συλλαμβάνουν άτομα επειδή διαμαρτύρονται για την αστυνομική αυθαιρεσία.

Η Α. είναι μια γυναίκα από το Αφγανιστάν, μητέρα δύο παιδιών. Τη συναντήσαμε ένα βράδυ στην πλατεία. Είχε επιστρέψει πάλι εκεί μετά τη σύντομη εμπειρία της στην Αμυγδαλέζα: «Ήμασταν στη Βικτώρια. Ήρθε η Αστυνομία και μας είπε ότι θα μας πάει σ’ ένα camp με κατάλληλες συνθήκες. Μας είπαν ψέματα. Το καταλάβαμε όταν φτάσαμε στην Αμυγδαλέζα. Δεν είναι δομή, είναι φυλακή. Ούτε φαγητό δε μας έδωσαν. Οι άλλοι έγκλειστοι μοιράστηκαν το φαγητό τους μαζί μας. Οχτώ μέρες μείναμε εκεί. Τους είπα ότι το παιδί μου είναι άρρωστο και δεν τους ένοιαζε. Ήρθαμε με βάρκα στη Λέσβο. Μας κράτησαν έξι μήνες στη Μόρια. Στο δάσος, χωρίς ρεύμα, χωρίς τίποτα. Παρακάλεσα δεκάδες φορές να μας πάνε κάπου καλύτερα γιατί είχα παιδιά. Οι γιατροί μου έλεγαν να μην έχω στρες αλλά πως γίνεται; Δεν έχουμε χρήματα, δεν έχουμε τίποτα. Μας λένε ότι δεν είναι δικό τους πρόβλημα, είναι δικό μας. Απηυδήσαμε για να ρθουμε εδώ, να βγάλουμε εισιτήριο. Αναγκαστήκαμε να κοιμηθούμε στην παραλία μερικά βράδια. Μας διώχνουν μόνο και μόνο επειδή καθόμαστε στην πλατεία. Μας διώχνουν από παντού».

https://www.youtube.com/watch?v=4mky5_1uwxA

Στο συμβολικό απόγειο της αλαζονικής μικροψυχίας, ο δήμαρχος της Αθήνας αποφάσισε να ξηλώσει τα παγκάκια από την πλατεία Βικτωρίας. Ο Κώστας Μπακογιάννης που σπατάλησε 28.500 ευρώ δημόσιου χρήματος για να τοποθετήσει κακαίσθητα και αντιλειτουργικά μεταλλικά παγκάκια στο Σύνταγμα, πριν λίγες μέρες αφαίρεσε τα παγκάκια που κάθονται οι φτωχοί/ες. Λες και η ίδια η πόλη είναι κι αυτή περιουσιακό στοιχείο της εξουσίας του νεποτισμού.

Είναι σαφές ότι η στρατηγική της κυβέρνησης για τη στέγαση των προσφύγων δεν είναι μόνο αποτέλεσμα κακοδιαχείρισης ή προχειρότητας. Εμπεριέχει αναπόσπαστα την υλική και ιδεολογική εκπλήρωση του «αβίωτου βίου». Μέσα από το συνωστισμό στα στρατόπεδα συγκέντρωσης – που η Χάνα Αρεντ είχε περιγράψει ως «εργαστήρια ολοκληρωτισμού» – και την αστεγία, παράγει σώματα «μιαρά», «ανεπιθύμητα» και «περιττά» που απογυμνώνονται από κάθε ιερή κάλυψη κι εκτίθενται ως τέτοια ακόμα κι όταν κρύβονται, αφενός για να υπογραμμίσουν τον κατασκευασμένο με όρους έθνους και φυλής διαχωρισμό του «εμείς» με τον «Άλλον» και αφετέρου για να λειτουργήσουν ως σκιάχτρο απώθησης για τις μελλοντικές προσφυγικές ροές. Μαζί με τις παράνομες και άκρως επικίνδυνες επαναπροωθήσεις που εφαρμόζονται συστηματικά στον Έβρο και στο Αιγαίο, οι συνθήκες διαβίωσης στον ελλαδικό χώρο συμπληρώνουν το ερεβώδες πλέγμα των πολίτικων του διακηρυγμένου κυβερνητικού στόχου της αποθάρρυνσης της προσφυγιάς.

Ο Νίκος Κουραχάνης, είναι ερευνητής και μεταξύ άλλων συγγραφέας του βιβλίου «Πολιτικές Στέγασης Προσφύγων» (εκδόσεις Τόπος).

Μιλώντας στην Popaganda φωτίζει ορισμένες όψεις του ζητήματος: «Τα κονδύλια που διοχετεύονται από την ΕΕ στην Ελλάδα για το προσφυγικό διακηρυκτικά εντάσσονται στο πλαίσιο διαμόρφωσης αξιοπρεπών συνθηκών υποδοχής. Στην πράξη αυτό, μάλλον, δεν ισχύει. Αντίθετα, φαίνεται ότι η ανοχή σε φαινόμενα κοινωνικής εξαθλίωσης, όπως η διαβίωση σε hotspots με εξαπλάσιο πληθυσμό από τη χωρητικότητα τους, αποτελεί συνιστώσα της κατασταλτικής πολιτικής της. Αυτή η μορφολογία κοινωνικής διαχείρισης αποσκοπεί στην αποτροπή. Η αποτροπή είναι πολιτική επιλογή, όχι ανικανότητα. Και αυτό φάνηκε ανάγλυφα από το γεγονός ότι οι καταλήψεις στέγης προσφύγων με μηδέν ευρώ είχαν μεγαλύτερο κοινωνικό αντίκτυπο από τα ακριβοπληρωμένα προγράμματα της ΕΕ για στέγαση σε στρατόπεδα. Η εξώθηση των προσφύγων στην αστεγία συνυφαίνεται με τη διοχέτευση τους προς τους θύλακες του κοινωνικού αποκλεισμού, της κοινωνικής αποστέρησης και, εν γένει, της παγίδευσης τους σε μια κατάσταση που δεν ευνοεί την κοινωνική χειραφέτηση. Εδώ, η ελληνική πολιτεία πρέπει να αποφασίσει αν επιθυμεί να έχει στην επικράτεια της πληθυσμούς που μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους ή που είναι εξαρτημένοι από κοινωνικές παροχές ακραίας φτώχειας. Αν προτιμά το πρώτο, τότε πρέπει να διασφαλίσει την πρόσβαση τους σε αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης συνδυαστικά με δράσεις κοινωνικής υποστήριξης ώστε να σταθούν στα πόδια τους. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι η στέγαση είναι μια απαραίτητη, αλλά ανεπαρκής από μόνη της, προϋπόθεση κοινωνικής ενσωμάτωσης. Χωρίς στέγαση, δηλαδή, δεν προχωράει οποιαδήποτε άλλη συζήτηση. Η επιλογή των εξώσεων χωρίς κανένα σχέδιο για το μετά, ουσιαστικά διακόπτει βάναυσα οποιαδήποτε προοπτική κοινωνικής ενσωμάτωσης τους. Αυτό το φαινόμενο, δυστυχώς, δεν παρατηρείται μόνο για τους πρόσφυγες, αλλά, και για όσους δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στους βίαιους κανόνες της αγοράς ακινήτων».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Ημέρα λήξης τελεσιγράφου: «Η Νοταρά είναι το σπίτι μου. Δεν έχω τίποτα άλλο σ’ αυτή τη χώρα»

Επιπλέον, η στεγαστική επισφάλεια εγκυμονεί για τον προσφυγικό πληθυσμό μια σειρά κινδύνους. Είναι οι υγειονομικοί κίνδυνοι που πολλαπλασιάζονται εν μέσω πανδημίας, η έκθεση στην αστυνομική, ρατσιστική και έμφυλη βία αλλά το ενδεχόμενο εγκλωβισμού σε κάθε είδους κυκλώματα εκμετάλλευσης, μεταξύ των οποίων και εργασιακής εκμετάλλευσης. Οι άνθρωποι που ζουν ανέστιοι δεν έχουν καμία θωράκιση απέναντι στην εργοδοτική ασυδοσία. Πρέπει να πορευτούν μόνοι και ενδεχομένως να εξαναγκαστούν να εργαστούν με ιδιαίτερα επαχθείς όρους για νε επιβιώσουν. «Μελέτες στις μεταναστευτικές σπουδές σχολιάζουν τις κακές συνθήκες υποδοχής των προσφύγων ως ένα προπαρασκευαστικό στάδιο για την τοποθέτηση τους σε χαμηλού κύρους επαγγέλματα. Κάθε άνθρωπος θα προτιμήσει να ζει σε ένα διαμέρισμα μαζί με άλλους πέντε, αντί να κοιμάται σε ένα βρεγμένο χαρτόκουτο. Εύλογα, επίσης, θα διαλέξει να δουλεύει δώδεκα ώρες για είκοσι ευρώ, αντί να πεθάνουν από την πείνα τα παιδιά του. Το προσφυγικό μοιάζει σε ορισμένα σημεία με επανάληψη του μεταναστευτικού στις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Εκεί, η κατασκευή ηθικών πανικών σε συνδυασμό με τη συνειδητή μη παρέμβαση του ελληνικού κράτους εξώθησε τους μετανάστες στο κοινωνικό περιθώριο και λειτούργησε απορρυθμιστικά για το σύνολο των εργασιακών σχέσεων. Κοινώς, η απουσία ενός πλαισίου εργασιακής προστασίας για τους πρόσφυγες δεν απειλεί μόνο τους ίδιους αλλά τους, ήδη αποδιαρθρωμένους, όρους απασχόλησης της εργατικής τάξης συνολικά» συμπληρώνει ο Νίκος Κουραχάνης.

https://www.youtube.com/watch?v=4mky5_1uwxA

Παράλληλα, η κυβέρνηση μπλοκάρωντας την προοπτική της κοινωνικής ένταξης, εξωθώντας τους πρόσφυγες στο δρόμο και στον επιβιωτισμό, καλλιεργώντας μια ξενοφοβική ρητορική, υποδαυλίζει τον κοινωνικό αυτοματισμό και λαδώνει τις σκουριασμένες αλλά πάντα φονικές μηχανές του φασισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά από πολλά χρόνια και ύστερα από τους πρόσφατους χειρισμούς στην πλατεία Βικτωρίας, επανεμφανίστηκαν ακροδεξιές πολεμικές γκρούπες με το γνωστό περίβλημα των «αγανακτισμένων κατοίκων».

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο δηλαδή που παρουσιάστηκαν πρώτη φορά στον Άγιο Παντελεήμονα και μετέτρεψαν σύντομα τη γειτονιά σε μια χωρική ζώνη φόβου που έβαλε τη Χρυσή Αυγή στα βουλευτικά έδρανα. Η επιλογή της Νέας Δημοκρατίας να στηρίξει τις συγκεκριμένες κινήσεις επίσημα στέλνοντας το βουλευτή της Κωνσταντίνο Μπογδάνο να περπατήσει δίπλα στον υπόδικο ναζί Ηλία Κασιδιάρη και να χρησιμοποιήσει την Αστυνομία για να διαλύσει βίαια το αντιφασιστικό κίνημα, μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την επάνοδο των ταγμάτων εφόδου στο δημόσιο χώρο.

Αυτόν τον ελάχιστα καλοκαιρινό Ιούλιο συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη στιγμή που ξεκίνησε να υλοποιείται ένας ακραίος κυβερνητικός σχεδιασμός που στοχεύει στην εξαθλίωση του προσφυγικού πληθυσμού και στην εξουδετέρωση οποιουδήποτε αντιπαραδείγματος στον κυρίαρχο ζόφο. Οι καταλήψεις στέγασης προσφύγων που αναδείχθηκαν σε εστίες αλληλεγγύης και ενδυνάμωσης, παρέχοντας σε χιλιάδες ανθρώπους όχι μόνο αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης χωρίς να λαμβάνουν ούτε ένα ευρώ επιδότησης, αλλά και μια δυνατότητα να ανήκουν, να συγκροτούν σχέσεις και να έχουν λόγο στην καθημερινότητα τους, στοχοποιήθηκαν, λοιδορήθηκαν και κυνηγήθηκαν ανηλεώς.

Εκκενώθηκαν όλες βίαια. Οι άνθρωποι αποσπάστηκαν ακούσια από τους χώρους στους οποίους είχαν συγκροτήσει ταυτότητες και δυνατότητες, οδηγήθηκαν σε καταυλισμούς ή κατευθείαν στο δρόμο. Η μόνη προσφυγική κατάληψη που διασώθηκε από το κρεσέντο καταστολής, αντιμετωπίζοντας όμως συνεχείς απειλές και παρενοχλήσεις, είναι η κατάληψη στέγασης προσφύγων «Νοταρά 26». Η πρώτη που άνοιξε πριν πέντε χρόνια και πλαισιώθηκε από ένα πρωτόγνωρο διεθνές κίνημα αλληλεγγύης.

Οι πρόσφυγες, λοιπόν, δεν επιτρέπεται να μένουν στις καταλήψεις. Δεν επιτρέπεται να μένουν ούτε στα μισθωμένα με ευρωπαϊκά κονδύλια διαμερίσματα. Ούτε καν στα παγκάκια της πλατείας Βικτωρίας. Ζούμε μια κυνική και σαρωτική έξωση της ανθρωπιάς. Βαριές μέρες που προλειαίνουν μια επανάληψη της φασιστικής και κρισιακής δυστοπίας της περιόδου 2011 – 2013. Απλά κανένας πλέον δε δικαιούται να ισχυριστεί ότι δεν ξέρει τι γίνεται μετά.

*O Siavash Shahabi που γύρισε τα βίντεο είναι Ιρανός πρόσφυγας στην Ελλάδα, αντιφασίστας και δημοσιογράφος.