12 Μαρτίου ήταν η τελευταία ημέρα παραστάσεων για τα θέατρα, πριν το γενικό lockdown εξαιτίας του κορωνοϊού.
Το κλείσιμο κρίθηκε αναγκαίο καθώς βρισκόμασταν μπροστά σε κάτι πρωτόγνωρο που έπρεπε να αντιμετωπιστεί άμεσα.
Όσο γρήγορα όμως, και σωστά, κινήθηκε η πολιτεία όσον αφορά το κλείσιμο άλλο τόσο τα αντανακλαστικά της λειτούργησαν με ρυθμούς εξοργιστικά αργούς όσον αφορά την οικονομική ενίσχυση των εργαζόμενων στο χώρο των τεχνών, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία κινημάτων διαμαρτυρίας εκ μέρους τους, με πιο γνωστό απ’ όλα το Support Art Workers.
Με τη λήξη του γενικευμένου lockdown οι περισσότεροι άνθρωποι του θεάτρου έδειξαν τη διάθεσή τους να επιστρέψουν, και το κοινό τους ακολούθησε όπως λέει ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς: «Το καλοκαίρι μας έδειξε ότι ήταν απολύτως εφικτό να τηρηθούν τα μέτρα στο θέατρο, ότι το κοινό είναι πολύ προσεκτικό και ότι του έλειψαν τα θεάματα».
Πράγματι, τα ανοιχτά θέατρα υποδέχτηκαν τους θεατές, με τις ιδανικές συνθήκες τήρησης των μέτρων.
Και ενώ τα πράγματα έδειχναν ότι μπαίνουν σε έναν δρόμο, όσον αφορά τουλάχιστον την προσπάθεια των καλλιτεχνών να παρουσιάσουν νέες παραστάσεις και εκείνη του κοινού να πάει στο θέατρο με εμπιστοσύνη στα μέτρα προστασίας, η αύξηση των κρουσμάτων δημιούργησε και πάλι κλίμα φόβου μολονότι το ανοιχτό θέατρο είναι ένας χώρος που εύκολα τηρούνται τα μέτρα, ίσως πιο εύκολα από πουθενά αλλού.
«Άλλαξε το κλίμα όταν το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας είπε ότι απαγορεύονται οι συναθροίσεις άνω των 100 ατόμων, λόγω κάποιας συναυλίας που είχε γίνει, και παρότι το ΦΕΚ εξαιρεί από την απαγόρευση τα θέατρα, τα σινεμά και τα εστιατόρια άρχισαν οι αλλεπάλληλες ακυρώσεις φεστιβάλ και παραστάσεων που θα γίνονταν σε ανοιχτό χώρο. Κατά κάποιο τρόπο κηρύχτηκε πόλεμος όταν έγιναν τηλεφωνικές συστάσεις από τα υπουργεία προς τους δήμους για ακύρωση των παραστάσεων παρότι αυτές ήταν απολύτως νόμιμο να γίνουν. Είναι μια περίεργη διαδρομή που δεν μπορώ να παρακολουθήσω. Τα θέατρα εξαιρούνται με ΦΕΚ ακριβώς επειδή είναι χώρος που μπορούν να τηρηθούν τα μέτρα και αυτό πρέπει να το καταλάβουν οι άνθρωποι που παίρνουν αποφάσεις. Κάνουμε τα πάντα για να είμαστε τυπικοί και είναι περίεργο ο χώρος που τηρεί τα μέτρα να είναι αυτός που δέχεται την μεγαλύτερη πληγή. Υπάρχει οικονομικό κόστος τεράστιο στους εργαζόμενους του θεάτρου λόγω της κατάστασης. Καταλαβαίνω ότι ο πολιτισμός δεν είναι κάτι που αλλάζει σημαντικό το ΑΕΠ της χώρας αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει αλλάξει δραματικά η ζωή των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτόν», υπογραμμίζει ο Δημήτρης Καραντζάς που το καλοκαίρι παρουσίασε με επιτυχία τον «Οιδίποδα» αλλά τέσσερις παραστάσεις προς το τέλος του καλοκαιριού και τον Σεπτέμβριο ματαιώθηκαν καθώς οι δήμοι πήραν την απόφαση να μην πραγματοποιήσουν τα προγραμματισμένα φεστιβάλ.
Ο σκηνοθέτης Βασίλης Νούλας που με την ομάδα Nova Melancholia συμμετείχε στο Φεστιβάλ Αθηνών με την παράσταση «Η κιβωτός του Νώε» δίνει το δικό του στίγμα για όσα έζησε το φετινό, πρωτόγνωρο καλοκαίρι «Είναι κρίμα που φέτος το ΦΑ δεν έβαλε το λεωφορείο προς και από την Επίδαυρο, που εξυπηρετούσε όποιον ήθελε αυθημερόν να έρθει να δει την παράσταση και να επιστρέψει στην Αθήνα. Ξέρω κόσμο που δεν ήρθε γι’ αυτό τον λόγο, και φαντάζομαι ότι δεν μπήκε λεωφορείο λόγω covid αλλά δεν θα μπορούσαν να μπουν δύο λεωφορεία με την επιτρεπτή λόγω μέτρων πληρότητα; Έγιναν τόσες λίγες παραστάσεις φέτος στο πλαίσιο του ΦΑ που θα έπρεπε να διευκολυνθεί το κοινό με κάθε δυνατό τρόπο ώστε να τις παρακολουθήσει. Νιώθουμε όμως τυχεροί που μέσα σε αυτό το σφιχτό κλίμα είχαμε τη δυνατότητα να κάνουμε την παράσταση και να νιώσουμε δημιουργικοί.
Πραγματικά όμως δεν καταλαβαίνω γιατί ματαιώθηκαν τα open air φεστιβάλ του Σεπτεμβρίου. Δεν στέκει όλο αυτό. Δεν ξέρω αν δόθηκαν αποζημιώσεις στις παραστάσεις που δεν ολοκλήρωσαν την περιοδεία τους. Θα έπρεπε».
«Καταλαβαίνω ότι ο πολιτισμός δεν είναι κάτι που αλλάζει σημαντικό το ΑΕΠ της χώρας αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει αλλάξει δραματικά η ζωή των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτόν» (φωτ. Ανδρέας Σιμόπουλος).
Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης πέρασε την «άνοιξη της καραντίνας» διασκευάζοντας το «Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή που θα σκηνοθετήσει στο θέατρο Παλλάς, με πρωταγωνίστριες τη Μαρία Καβογιάννη και την Μαρία Κίτσου, με προγραμματισμένη ημερομηνία πρεμιέρας τη 10η Οκτωβρίου. Ήδη οι πρόβες έχουν ξεκινήσει εδώ και δύο εβδομάδες και ο σκηνοθέτης μας δίνει το κλίμα από τις πρόβες «Μέσα Αυγούστου βρεθήκαμε όλοι με τις μάσκες μας στο θέατρο, κάναμε τεστ για κορωνοϊό και μόλις πήραμε τα αρνητικά αποτελέσματα ξεκινήσαμε τις πρόβες. Από την αρχή χρησιμοποιούμε μάσκες, υπήρξαν συζητήσεις για το πώς τις χρησιμοποιούμε, για το αν είναι απαραίτητες ακόμη και όταν βρισκόμαστε μακριά ο ένας από τον άλλον, για το αν μας καλύπτουν ως εναλλακτική οι προσωπίδες. Πάντως όσο περνούσαν οι μέρες καταλάβαμε ότι μπορούμε να κάνουμε πρόβες με μάσκες. Όπως σε κάθε νέο στοιχείο της ζωής μας χρειάζεται μια περίοδος προσαρμογής, εγώ θυμάμαι όταν ήμουν μικρός ότι λίγοι φορούσαν τις ζώνες ασφαλείας στο αυτοκίνητο».
Όμως, ο Μαρκουλάκης τονίζει ότι το θέμα δεν είναι οι πρόβες αλλά οι παραστάσεις: «Η πραγματική δυσκολία όμως δεν αφορά τις πρόβες αλλά τις παραστάσεις. Δεν έχουμε ακόμη καμία ενημέρωση. Φαντάζομαι ότι ακόμη δεν ξέρουν να πουν κάτι καταληκτικό αλλά θα έπρεπε να υπάρχει μια πρώτη ενημέρωση. Στο μυαλό μου αρχικά υπάρχουν δύο κατηγορίες: Πρώτον, τα θέατρα εκείνα που λόγω των μέτρων που πιθανόν να παρθούν δηλαδή ποσόστωση στην πληρότητα, αποστάσεις κλπ δεν θα πάρουν το ρίσκο να ανοίξουν οπότε σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να παρθούν από την πολιτεία κάποια μέτρα ενίσχυσης. Δεύτερον, τα θέατρα που θα πάρουν την απόφαση να ανοίξουν, αρκεί βέβαια να μη φτάσουμε σε μια δραματική αύξηση των κρουσμάτων μέσα στον Οκτώβριο, και θεωρώ ότι πρέπει να ανοίξουν με υποχρεωτική χρήση μάσκας και πιθανόν με κάποιον περιορισμό στην πληρότητα».
Τις πρόβες από 1η Σεπτεμβρίου ξεκίνησε και ο Δημήτρης Καραντζάς που θα παρουσιάσει στο θέατρο Προσκήνιο τη «Φαίδρα» της Μαρίνας Τσβετάγεβα με τους Στεφανία Γουλιώτη , Αλεξάνδρα Καλτσίκη, Μιχάλη Σαράντη, Αναστάση Ροΐλό, Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη και Αινεία Τσαμάτη, με προγραμματισμένη πρεμιέρα το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. Ο σκηνοθέτης όμως επισημαίνει πόσο δυσχερής είναι οι φετινή συνθήκη για τους ανθρώπους του θεάτρου: «Παίρνουμε το ρίσκο, οι ηθοποιοί, η παραγωγή και εγώ να ξεκινήσουμε να δουλεύουμε όλο το πρόγραμμα που είχαμε ανακοινώσει γιατί πιστεύουμε ότι τώρα χρειάζεται υπομονή, πείσμα και πίστη σε εμάς. Νιώθω ότι εμείς οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας, ακόμη κι αν ξέρουμε ότι μπορεί να ανατραπούν όλα.
Είναι Σεπτέμβριος, οι πρόβες στα θέατρα έχουν ξεκινήσει ή ξεκινούν αυτές τις ημέρες αλλά το φοβερό είναι ότι δεν υπάρχει καμία ενημέρωση: για το εάν και πότε θα λειτουργήσουν τα θέατρα, για το αν θα είναι υποχρεωτική η χρήση μάσκας -μέτρο με το οποίο είμαι ξεκάθαρα σύμφωνος- για το αν θα υπάρχει όριο πληρότητας και πώς θα προκύπτει αυτό.
Αυτό που έγινε την άνοιξη που μας πέρασε, με τους περισσότερους καλλιτέχνες να μην λαμβάνουν οικονομική ενίσχυση για το πλήγμα που δέχτηκαν δεν μπορεί να επαναληφθεί φέτος. Χιλιάδες άνθρωποι δεν θα έχουν να φάνε, στην κυριολεξία» και προσθέτει: «Θεωρώ ότι το Υπουργείο οφείλει, χωρίς να περιμένει ξανά τη δική μας διαμαρτυρία, να ξεκαθαρίσει τι θα γίνει. Έχω ακούσει ανθρώπους να ισχυρίζονται το ότι μιλάμε για εξοργιστικές αποφάσεις που έχουν παρθεί σημαίνει ότι κάνεις αντιπολίτευση. Αυτό είναι ένα αντιδημοκρατικό επιχείρημα. Το ότι ορθώνεται ένας δίκαιος λόγος που ζητά από το υπουργείο να κάνει τη δουλειά του δεν έχει κομματικό πρόσημο. Ποια αντιπολίτευση; Αφού συμβαίνει κάτι τόσο άδικο πώς γίνεται να μην μιλάμε ζητώντας να διορθωθεί;»
«Η δική μας η δουλειά είναι να ετοιμαζόμαστε για την παράσταση. Ήρθε όμως η ώρα να γίνει μια συζήτηση των ανθρώπων του θεάτρου με τους θεσμικούς, με τους ανθρώπους του Υπουργείου, με τους υγειονομικούς για να τους εξηγήσουμε ποια είναι η κατάσταση στα θέατρα, πώς λειτουργούμε και να παρθούν όλα τα αναγκαία μέτρα με βάση όλα τα πιθανά σενάρια», (φωτ. Ανδρέας Σιμόπουλος).
Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης υπογραμμίζει πόσο ασφαλείς χώροι είναι τα θέατρα αρκεί να τηρούνται όλα τα μέτρα προστασίας και τονίζει ότι ήρθε η ώρα οι θεσμικοί να ακούσουν τους ανθρώπους του θεάτρου που είναι σε θέση να τους εξηγήσουν γιατί τα θέατρα μπορούν να λειτουργήσουν. «Τα αεροπλάνα λειτούργησαν με 100% πληρότητα, αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι αποτελούν πολύ σημαντικό τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας. Τα πλοία λειτούργησαν με πληρότητα 85% και μέχρι τις αρχές Αυγούστου δεν ήταν υποχρεωτική η χρήση μάσκας στους εξωτερικούς χώρους ενός πλοίου. Τα εστιατόρια πρέπει να έχουν τα τραπέζια τους σε συγκεκριμένη απόσταση αλλά η χρήση μάσκας δεν είναι υποχρεωτική και είναι λογικό γιατί δεν γίνεται να φάει με τη μάσκα ο πελάτης. Σκέφτομαι ότι το θέατρο είναι ένας χώρος όπου ο θεατής έρχεται, κάθεται σε μια θέση στατικός, μπορεί να μετακινηθεί μόνο στο διάλειμμα για να πάει ενδεχομένως τουαλέτα με τη μάσκα του πάντα, παραμένει σιωπηλός ενώ παρακολουθεί το θέαμα. Η υποχρεωτική χρήση μάσκας με σωστό τρόπο μπορεί να επιτρέψει στα θέατρα να λειτουργήσουν με μεγαλύτερη πληρότητα.
Δεν έχω ακούσει κανέναν από την πολιτεία να το εξηγεί αυτό. Μπορεί λόγω ταχύτητας αλλά τη ταχύτητα τη δικαιολογούσα τον Μάρτιο, τον Απρίλιο που είχαμε την ανάγκη να σβήσουμε μια πυρκαγιά. Τώρα, όμως δεν είμαστε στην πυρκαγιά, είμαστε σε μια κρίση που κρατάει έξι μήνες και πρέπει ο καθένας από εμάς, θεσμικός ή μη, να πάρει τα μέτρα του και να έχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο για το πώς θα δράσει. Εμείς στο Παλλάς, όπως και άλλοι θίασοι, ετοιμάζουμε την παράσταση παίρνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα. Αν έρθουν χειρότερα σενάρια θα αναπροσαρμόσουμε το σχέδιο μας. Η δική μας η δουλειά είναι να ετοιμαζόμαστε για την παράσταση. Ήρθε όμως η ώρα να γίνει μια συζήτηση των ανθρώπων του θεάτρου με τους θεσμικούς, με τους ανθρώπους του Υπουργείου, με τους υγειονομικούς για να τους εξηγήσουμε ποια είναι η κατάσταση στα θέατρα, πώς λειτουργούμε και να παρθούν όλα τα αναγκαία μέτρα με βάσει όλα τα πιθανά σενάρια».
«Πραγματικά δεν καταλαβαίνω γιατί ματαιώθηκαν τα open air φεστιβάλ του Σεπτεμβρίου. Δεν στέκει όλο αυτό. Δεν ξέρω αν δόθηκαν αποζημιώσεις στις παραστάσεις που δεν ολοκλήρωσαν την περιοδεία τους. Θα έπρεπε». (φωτ. Κατερίνα Σαμαρτζή).
Ο Βασίλης Νούλας επειδή η ομάδα Nova Melancholia έχει ως έδρα τον μικρό πολυχώρο «Οχτώ» είναι πιο σκεπτικός για το πώς θα κινηθεί φέτος θεατρικά και εξηγεί «Ως Nova Melancholia έχουμε λάβει κρατική επιχορήγηση για να ανεβάσουμε στο «Οχτώ» την παράσταση “Marcel Duchamp”. Βάσει της επιχορήγησης έπρεπε να την παρουσιάσουμε μέχρι τον Μάιο του 2021 και εμείς υπολογίζαμε ότι θα την ανεβάσουμε μέχρι το τέλος του 2020. Όμως λόγω της πανδημίας δόθηκε παράταση μέχρι και Δεκέμβριο του 2021. Έτσι αποφασίσαμε από την πλευρά μας να μην προχωρήσουμε ακόμη, να την παρουσιάσουμε μέσα στο 2021, αν όλα είναι καλά ίσως και την άνοιξη. Θα περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί η όλη κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά το εικαστικό πρόγραμμα του «Οχτώ» θα γίνει, με μια έκθεση δική μου και του Κώστα Τζημούλη και άλλη μία ομαδική που έχει πάρει επιχορήγηση από το ΝΕΟΝ και είναι προγραμματισμένη για Γενάρη-Φλεβάρη. Βέβαια μια εικαστική έκθεση είναι πιο εύκολο να γίνει, καθώς μπορεί να υπάρχει μια πιο ελαφριά ροή του κόσμου σε σχέση με το θέατρο και αποφεύγοντας να κάνεις εγκαίνια για να μην υπάρξει συνωστισμός. Τα δικό μου συμπέρασμα είναι ότι δεν παραλύουμε, απλώς μπαίνουμε σε κατάσταση αναμονής».
Ολοκληρώνοντας την επικοινωνία μου με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη μου επανέλαβε ξανά την αγωνία του με μορφή ερώτησης, αυτή που τον καίει ώστε να μπορέσει να παρουσιάσει την παράσταση σεβόμενος ότι βρισκόμαστε σε καιρό πανδημίας: « Όταν με το καλό θα έρθει ο Οκτώβριος, ο μήνας δηλαδή που ανοίγουν τα περισσότερα θέατρα είναι υπεύθυνη στάση από μένα να καλέσω τον κόσμο να έρθει στο θέατρο φορώντας τη μάσκα του, τηρώντας όλα τα μέτρα υγιεινής σε χώρους απολυμασμένους και εφοδιασμένους με αντισηπτικά; Εγώ έχω την ανάγκη να το ξέρω αυτό, φυσικά μιλώντας πάντα για την εκδοχή που έχουμε αποφύγει το χειρότερο σενάριο δηλαδή δραματική αύξηση κρουσμάτων και πρόβλημα στις ΜΕΘ».
